Η ναυτιλιακή βιομηχανία έχει εισέλθει σε εποχές προκλήσεων όπου η απανθρακοποίηση και η ψηφιοποίηση είναι οι δύο σύγχρονοι βασικοί πυλώνες εξέλιξης της ναυτικής τεχνολογίας, οι οποίοι αλληλεπιδρούν σε μεγάλο βαθμό. Πρόκειται για ένα τάνγκο το οποίο χρειάζεται μία δυνατή χορογραφία για να οδηγήσει σε θετικό αποτέλεσμα.

Το «b.s.» απευθύνθηκε στον δρα Νικόλαο Λιάπη, μηχανολόγο μηχανικό του ΕΜΠ, πρόεδρο του Ελληνικού Ινστιτούτου Ναυτικής Tεχνολογίας (ΕΛΙΝΤ) και μέλος Δ.Σ. της Ενωσης Εφοπλιστών Ναυτιλίας Μικρών Αποστάσεων (ΕΕΝΜΑ), ο οποίος ως από τους πιο αρμόδιους έδωσε μία ξεκάθαρη εικόνα για τα τεκταινόμενα στη ναυτική τεχνολογία.

-Κύριε Λιάπη, ποιες είναι οι προκλήσεις τις οποίες καλείται να αντιμετωπίσει η ναυτική τεχνολογία;
Σήμερα η ναυτιλιακή βιομηχανία δέχεται τεράστιες πιέσεις για τη δραστική μείωση -έως και την εξάλειψη- των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, διαδικασία γνωστή πλέον ως απανθρακοποίηση (decarbonization). Αν και ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (ΙΜΟ) έδωσε βασικές κατευθυντήριες γραμμές και χρονοδιαγράμματα το 2016, δεν υπάρχει συγκεκριμένη μέθοδος ή τεχνολογία που να μπορεί να βοηθήσει τη ναυτιλία να επιτύχει άμεσα την επιθυμητή απαλλαγή από τις εκπομπές, παρόλο που πολλές τεχνολογικές και λειτουργικές μεθοδολογίες έχουν προταθεί και δοκιμαστεί.
Παράλληλα με την απανθρακοποίηση, αναπτύσσεται τάχιστα και η ψηφιοποίηση. Με το τελευταίο εννοούμε (κάποιοι χρησιμοποιούν τον όρο «ψηφιακοποίηση», ως ακριβέστερη μετάφραση του αγγλικού digitalization), την εφαρμογή ή την ολοένα μεγαλύτερη χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών από τη ναυτιλιακή βιομηχανία. Απανθρακοποίηση και ψηφιοποίηση, οι δύο σύγχρονοι βασικοί πυλώνες εξέλιξης της ναυτικής τεχνολογίας, συμπλέκονται και αλληλεπιδρούν σημαντικά.

-Γιατί είναι τόσο σημαντική η ψηφιοποίηση για τη ναυτιλία;
Η ψηφιοποίηση και οι εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη, το blockchain, το Internet of Things και η αυτοματοποίηση έχουν αυξανόμενη σημασία για τις θαλάσσιες μεταφορές. Βοηθούν στη βελτιστοποίηση των υφιστάμενων διαδικασιών, στη δημιουργία νέων επιχειρηματικών ευκαιριών και στον μετασχηματισμό των αλυσίδων εφοδιασμού και της γεωγραφίας του εμπορίου.

-Ενέχουν κινδύνους οι τεχνολογίες;
Ναι. Παρά τις ευκαιρίες και τα οφέλη που προσφέρουν αυτές οι τεχνολογίες, ενέχουν όχι μόνο κινδύνους, αλλά και δυνητικό κόστος για τη ναυτιλία. Υπάρχει επομένως μεγάλη ανάγκη για διαλειτουργικότητα και παγκόσμια πρότυπα, προώθηση της τεχνολογικής καινοτομίας, αποφυγή μονοπωλιακών ή ολιγοπωλιακών πρακτικών και διασφάλιση ότι η ψηφιοποίηση λειτουργεί για την επίτευξη των βιώσιμων θαλάσσιων μεταφορών. Σίγουρα, πάντως, οι λιμενικές και οι ναυτιλιακές υπηρεσίες μπορούν να επωφεληθούν σημαντικά από την ψηφιοποίηση.

-Αληθεύει ότι η ναυτιλία υιοθετεί με καθυστέρηση τις νέες τεχνολογίες;
Βεβαίως. Λόγω της πολύπλοκης φύσης της, η ναυτιλιακή βιομηχανία καθυστερεί ενδεχομένως περισσότερο από άλλους κλάδους στην υιοθέτηση αναδυόμενων τεχνολογιών. Για παράδειγμα, λιγότερο από το 10% του όγκου των εμπορευματοκιβωτίων διαχειρίζεται επί του παρόντος από τερματικά που είναι πλήρως αυτοματοποιημένα. Αλλά για το μέλλον ο αυτοματισμός δεν περιορίζεται μόνο στα λιμάνια. Προβλέπεται ότι τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων δεν θα έχουν μόνο μεγαλύτερη χωρητικότητα, αλλά και ότι θα λειτουργούν σύντομα μόνο με ολιγομελές πλήρωμα, για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης που μπορεί να προκύψουν κατά το ταξίδι. Και στο όχι πολύ μακρινό μέλλον, θα έχουμε πλοία μη επανδρωμένα και σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό αυτόνομα. Η ασύρματη παρακολούθηση και άλλες τεχνολογίες που βασίζονται στο cloud θα μεταδίδουν συνεχώς διαγνωστικά δεδομένα πλοίων στον τερματικό σταθμό, διασφαλίζοντας ότι όλα είναι εντάξει.

Οι θαλάσσιες μεταφορές, με στόλο άνω των 95.000 πλοίων, μεταφέρουν πάνω από το 80% των παγκόσμιων όγκων εμπορίου. Σχεδόν όλα τα δεδομένα πίσω από κάθε συναλλαγή θαλάσσιου εμπορίου και μεταφοράς ψηφιοποιούνται. Το Διαδίκτυο, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη διαθεσιμότητα δεδομένων, επιτρέπει την εκθετική ανάπτυξη αυτοματοποιημένων διαδικασιών. Ο συνδυασμός ενισχυμένης ψηφιακής και φυσικής συνδεσιμότητας βοηθά τους μεταφορείς, τους λιμένες και τους παρόχους διατροπικών μεταφορών να ενσωματώσουν τις διαδικασίες τους στις παγκοσμιοποιημένες αλυσίδες εφοδιασμού, παρέχοντας καλύτερη ορατότητα των αποστολών ανά πάσα στιγμή.

-Στη μεγάλη εικόνα υπάρχει και η τεχνητή νοημοσύνη;
Η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) μπορεί να βοηθήσει στην ανάλυση του αυξανόμενου όγκου δεδομένων από αυτόματα συστήματα αναγνώρισης, παγκόσμια συστήματα εντοπισμού θέσης και συσκευές εντοπισμού φορτίου και εμπορευματοκιβωτίων. Αυτά τα δεδομένα μπορούν να αναφερθούν και να αποθηκευτούν με ασφάλεια με τη βοήθεια της τεχνολογίας blockchain.

-Ποιες είναι τελικά οι επιδράσεις της ψηφιοποίησης στις θαλάσσιες μεταφορές;
Μπορούμε να διακρίνουμε τρεις βασικές θετικές επιπτώσεις της ψηφιοποίησης στις θαλάσσιες μεταφορές: τη βελτιστοποίηση, την επέκταση και τον μετασχηματισμό.

1. Η βελτιστοποίηση μεγιστοποιεί κυρίως την αποδοτικότητα και την αξιοπιστία στις υπάρχουσες διαδικασίες. Οι έξυπνες δραστηριότητες στα logistics έχουν ήδη οδηγήσει σε σημαντική μείωση των δαπανών, ενώ όλο και περισσότερες διαδικασίες πλοήγησης πλοίων και τερματικών σταθμών λιμένων αυτοματοποιούνται. Η βελτιστοποίηση των προσεγγίσεων στα λιμάνια και η βελτιστοποίηση της ταχύτητας και των διαδρομών των πλοίων μπορούν να μειώσουν τους χρόνους αναμονής στους λιμένες αλλά και τις εκπομπές CO2.

2. Ως επέκταση θεωρούμε την παραγωγή ευκαιριών για νέες υπηρεσίες και επιχειρηματικές δράσεις που γίνονται δυνατές μέσω της ψηφιοποίησης. Στις θαλάσσιες μεταφορές, οι νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες περιλαμβάνουν τη χρήση της τεχνολογίας blockchain για λειτουργίες όπως η φόρτωση και η παρακολούθηση φορτίων, οι έξυπνες πλατφόρμες διαχείρισης, η διαχείριση αποβλήτων ή η πρόσληψη πληρωμάτων.

3. Τέλος, ο μετασχηματισμός αφορά την αναδιοργάνωση των μεταφορικών, εμπορικών και επιχειρηματικών μοντέλων. Με αυτό τον τρόπο οι εφοδιαστικές αλυσίδες γίνονται πιο αποτελεσματικές και το κόστος μεταφοράς μειώνεται. Η ψηφιοποίηση μπορεί να μεταμορφώσει τις λιμενικές και ναυτιλιακές επιχειρήσεις, αλλά και να αλλάξει την παγκόσμια γεωγραφία του εμπορίου.

Η συνολική βελτίωση των μεταφορών έχει αποδειχθεί ότι οδηγεί σε μείωση των ατυχημάτων στους λιμένες και στη θάλασσα, μειώνει τη ρύπανση και τις εκπομπές και γενικά συμβάλλει στην ελαχιστοποίηση των αρνητικών εξωτερικών παραγόντων και στον εξορθολογισμό των μεταφορών του διεθνούς εμπορίου. Η αύξηση της αποδοτικότητας θα μειώσει επίσης το κόστος και τον χρόνο για τις ναυτιλιακές επιχειρήσεις, θα βελτιώσει τη διαφάνεια και θα διευκολύνει τη συμμετοχή στην αγορά μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων.

-Απ’ όσο συζητάμε, συνάγω το συμπέρασμα ότι η ψηφιοποίηση μπορεί να βοηθήσει και στην απανθρακοποίηση της ναυτιλίας.
Δεδομένου ότι οι ψηφιακές τεχνολογίες μετασχηματίζουν κάθε πτυχή της ζωής μας και με την επόμενη βιομηχανική επανάσταση να εξελίσσεται γύρω από την ψηφιακή τεχνολογία, η ψηφιοποίηση θα μπορούσε να συμβάλει στον έλεγχο και τη μείωση των εκπομπών της ναυτιλίας. Σε αυτό μπορούν να βοηθήσουν μια σειρά από διαθέσιμα ψηφιακά εργαλεία, όπως οι πολυάριθμοι αισθητήρες στο πλοίο που παράγουν και μεταδίδουν ψηφιακές πληροφορίες, η διαθεσιμότητα ψηφιακού αντιγράφου του πλοίου σε πραγματικό χρόνο στο γραφείο, η χρήση blockchain στη διακίνηση φορτίου, η χρήση cloud και 5G και το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (IoT), που επιτρέπει τον απομακρυσμένο έλεγχο των μηχανημάτων.

Τέλος, η εικονική και η επαυξημένη πραγματικότητα (VR/AR) μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εργαλεία για τη μείωση των δαπανηρών εργασιών συντήρησης, μειώνοντας έτσι την αυξημένη κατανάλωση καυσίμου. Για να μπορέσει όμως η ναυτιλία να εκμεταλλευτεί αποδοτικά την ψηφιοποίηση για την πράσινη μετάβαση και την εκπλήρωση των στόχων του ΙΜΟ, θα πρέπει οι πλοιοκτήτες και οι διαχειριστές στόλων να υπερβούν εαυτούς, συνειδητοποιώντας τις τεράστιες δυνατότητες που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες και επιδεικνύοντας εμπιστοσύνη στις αποφάσεις που καθοδηγούνται από δεδομένα.

-Το Ελληνικό Ινστιτούτο Ναυτικής Τεχνολογίας ασχολείται με την ψηφιοποίηση;
Στα 50 χρόνια δράσης και προσφοράς του στη ναυτική τεχνολογία, το Ινστιτούτο ασχολήθηκε βέβαια με τις δύο βασικές της συνιστώσες, τη ναυπηγική και τη μηχανολογία. Ομως γίνεται ιδιαίτερα σημαντική και μία τρίτη συνιστώσα, που μπορούμε να αναφέρουμε ως «νέες τεχνολογίες». Σε αυτές περιλαμβάνονται οι συμπλεγμένες πλέον τεχνολογίες πληροφορικής και λειτουργίας (Information Technology και Operational Technology -ΙT/OT), το Internet of Things (ΙοΤ), τα μεγάλα δεδομένα (Big Data) και τα μέσα μεταφοράς και αποθήκευσής τους όπως το cloud ή το blockchain.

Ετσι το ΕΛΙΝΤ ως μέρος του στρατηγικού του πλάνου έχει την προσέγγιση των επιστημόνων και τεχνικών της ναυτιλίας που ασχολούνται με τις νέες αυτές τεχνολογίες, των επιστημονικών και συλλογικών φορέων αλλά και των σχετικών επιχειρήσεων, ώστε η ώσμωση μεταξύ τους να παράξει τεχνογνωσία. Πιστεύουμε άλλωστε πως η Ελλάδα, ως παγκόσμιο ναυτιλιακό κέντρο, μπορεί κάλλιστα να εξελιχθεί σε παραγωγό επιστημονικής και τεχνολογικής γνώσης στα αντίστοιχα πεδία, μια και διαθέτει όλα όσα χρειάζονται: υψηλό επιστημονικό δυναμικό, σημαντικότατες ναυτιλιακές εταιρείες και εφευρετική επιχειρηματικότητα.

Who is who

Ο δρ Νικόλαος Λιάπης έχει εκπονήσει τη διδακτορική του διατριβή στη Σχολή Χημικών Μηχανικών του ΕΜΠ με θέμα τη Διοίκηση Ολικής Ποιότητας της εφοδιαστικής αλυσίδας καυσίμων. Είναι διευθυντής Εκμετάλλευσης της ΕΛΙΝΟΙΛ και γενικός διευθυντής της ΕΛΙΝ ΝΕ, εκτός από πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Ναυτικής Tεχνολογίας (ΕΛΙΝΤ) και μέλος Δ.Σ. της Ενωσης Εφοπλιστών Ναυτιλίας Μικρών Αποστάσεων (ΕΕΝΜΑ). Είναι συντονιστής της Επιτροπής Ενεργειακών Προϊόντων του Συνδέσμου Εταιρειών Εμπορίας Πετρελαιοειδών Ελλάδας (ΣΕΕΠΕ) και μέλος της Lloyd’s Technical Committee. Διετέλεσε εκπρόσωπος του EUROPEAN BIODIESEL BOARD (Σύνδεσμος των Ευρωπαϊκών Βιομηχανιών Βιοντίζελ) στην Ελλάδα, πρόεδρος της Τεχνολογικής Πλατφόρμας Βιοκαυσίμων, πρόεδρος του Marine LNG Network και μέλος της Επιτροπής για τη στρατηγική ανάπτυξης των ενεργειακών καλλιεργειών του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης. Εχει παρουσιάσει θέματα σχετικά με ενέργεια, logistics και ναυτιλία σε μεγάλο αριθμό συνεδρίων και έχει συμμετάσχει σε ερευνητικά προγράμματα και δημοσιεύσεις.

Διαβάστε ακόμη

Με ηλεκτρονικές διασταυρώσεις στοιχείων οι έλεγχοι της Εφορίας

«Point system» για την πιστοληπτική ικανότητα νοικοκυριών και επιχειρήσεων

Φυσικό αέριο: Ο Πούτιν ετοιμάζει το κλείσιμο του Nord Stream και η Γερμανία ξέρει ότι ίσως είναι οριστικό