Ένας από τους μεγάλους προβληματισμούς που έχουν να αντιμετωπίσουν οι οικογενειακές επιχειρήσεις, ειδικά όσες έχουν επιτυχώς γιγαντωθεί γράφοντας ιστορία στην εγχώρια και διεθνή κονίστρα, είναι η διαδοχή.

Το σε ποιον και πώς θα δοθεί το «δαχτυλίδι» της διαδοχής ώστε να συνεχιστεί η πετυχημένη πορεία της επιχείρησης.

Σύμφωνα με διεθνείς μελέτες, 3 στις 10 οικογενειακές επιχειρήσεις επιβιώνουν και περνούν στη 2η γενιά, ενώ μόνο 1 στις 10 μεταβιβάζεται στην 3η γενιά.

Μιλώντας στο «business stories» o δρ Χρήστος Ε. Γεωργίου, γενικός διευθυντής του Ερευνητικού Ινστιτούτου ΙΝΣΒΕ του Συνδέσμου Βιομηχανιών Ελλάδος (ΣΒΕ), με αφορμή την έκδοση του δεύτερου βιβλίου του για τις οικογενειακές επιχειρήσεις παραθέτει τα συμπεράσματα που έχει καταγράψει πάνω στο συγκεκριμένο θέμα μέσα από την εμπειρία του.

Εξι χρόνια μετά την κυκλοφορία του πρώτου σας βιβλίου «Η διαδικασία διαδοχής στις οικογενειακές επιχειρήσεις», στις αρχές Μαρτίου κυκλοφόρησε το δεύτερο για τις οικογενειακές επιχειρήσεις με τίτλο «Προετοιμάζοντας τη διαδοχή». Ποιο είναι το βασικό του μήνυμα;

Το βιβλίο περιγράφει την ιστορία μιας οικογένειας που μέσα από συγκρούσεις καταφέρνει να υλοποιήσει μια σωστή διαδοχή στην επόμενη γενιά. Στη συγκεκριμένη οικογενειακή επιχείρηση η «ενθρόνιση» του διαδόχου δεν ήταν καθόλου εύκολη υπόθεση. Ο ιδρυτής-«βασιλιάς» αντιστεκόταν σθεναρά στην αλλαγή ηγεσίας. Ευτυχώς οι ήρωες του βιβλίου μας, ο Βασίλης (πατέρας) και ο Νεκτάριος (γιος), είχαν δύο πολύτιμους συμβούλους στη διάθεσή τους που τους υπενθύμιζαν συνεχώς θεμελιώδεις αξίες όπως η επικοινωνία, η οργάνωση, η ψυχραιμία, η επιμονή και η υπομονή.
Μέσα από την ιστορία τους αντιλαμβάνεται κανείς τη δύσκολη πορεία στο δύσβατο μονοπάτι της διαδοχής έως την τελική επιτυχημένη έκβαση. Γι’ αυτό το μήνυμα του βιβλίου είναι ότι η διαδοχή δεν είναι ένα γεγονός, αλλά μια μακροχρόνια διαδικασία συνεργασίας όλων των μελών της οικογένειας που έχει αναγνωρίσιμα βήματα και ορόσημα και μπορεί να υλοποιηθεί επιτυχώς με την εφαρμογή συγκεκριμένης μεθοδολογίας.

– Γιατί η διαδοχή αποτελεί πρόβλημα στις οικογενειακές επιχειρήσεις;

Το επιβεβαιώνουν τα διεθνή στατιστικά στοιχεία: 3 στις 10 οικογενειακές επιχειρήσεις επιβιώνουν και περνούν στη δεύτερη γενιά, μόνο 1 στις 10 μεταβιβάζεται στην τρίτη γενιά, ενώ 3 στις 100 καταφέρνουν να επιβιώσουν και να περάσουν στην τέταρτη γενιά. Και αυτό γιατί δεν υλοποιείται σωστά η διαδικασία της διαδοχής.

Υπάρχουν δηλαδή συγκεκριμένοι λόγοι αποτυχίας της διαδοχής;

Μπορώ να σας αναφέρω πέντε από αυτούς: 1) Η ιδιοκτήτρια οικογένεια θεωρεί ότι η αλλαγή ηγεσίας είναι μάλλον «επικίνδυνο» πράγμα, οπότε το αναβάλλει διαρκώς. 2) Η επόμενη γενιά έχει κουραστεί από την παρουσία της προηγούμενης και δεν έχει κουράγιο να υλοποιήσει μια σωστή διαδικασία διαδοχής. 3) Τα μέλη της οικογένειας… τα ξέρουν όλα, οπότε «ξέρουν» πώς να υλοποιήσουν και τη διαδοχή, πράγμα εκ των πραγμάτων αδύνατο. 4) Οι περισσότεροι νομίζουν ότι η διαδοχή είναι μια σύντομη διαδικασία, ενώ μπορεί να διαρκέσει μερικά χρόνια. 5) Ο γονιός θέλει να είναι δίκαιος με τα παιδιά του και διανείμει τις μετοχές σε ίσα ποσοστά σε όλους, είτε εργάζονται είτε δεν εργάζονται στην οικογενειακή επιχείρηση.

Οπότε, πώς μπορεί, κατά τη γνώμη σας, να υλοποιηθεί μια σωστή διαδικασία διαδοχής;

Κατ’ αρχάς, με τη βελτίωση της «υγείας» της οικογένειας. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να βελτιωθούν η «ποιότητα της οικογενειακής ζωής», η «σχέση του ατόμου με την οικογένεια» και η «συμμετοχή της οικογένειας» στα τεκταινόμενα στην οικογενειακή επιχείρηση. Το επόμενο βήμα είναι η βελτίωση της «υγείας» της επιχείρησης. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να μελετηθούν «η επιχειρησιακή κατεύθυνση και ο στρατηγικός σχεδιασμός», η «διαχείριση (management) και η ηγεσία» και, τέλος, «η διαδοχή και η συνέχιση». Αφού συμβούν τα παραπάνω, τότε είναι η ώρα για την επιλογή του υποψήφιου διαδόχου μέσα από την εφαρμογή συγκεκριμένων κριτηρίων και η έναρξη της διαδικασίας για την κατάλληλη προετοιμασία του ούτως ώστε να αναλάβει την ηγεσία.

Και πώς ολοκληρώνεται η διαδικασία;

Η διαδικασία ολοκληρώνεται με ένα πολύ κρίσιμο θέμα: την ανάπτυξη των κατάλληλων πολιτικών που θα συμφωνηθούν μεταξύ των μελών της οικογένειας για την αποτροπή συγκρούσεων και τον καθορισμό του μελλοντικού τρόπου διακυβέρνησης της οικογενειακής επιχείρησης.

Από την εμπειρία σας, ποια πιστεύετε ότι είναι η βασική προϋπόθεση για να υλοποιηθεί η μεθοδολογία σωστής διαδοχής που προτείνετε;

Ενα και μόνο πράγμα: η απόφαση για την υλοποίηση της διαδοχής να είναι συλλογική. Αν έστω και ένα μέλος της οικογένειας δεν συμφωνεί με τη συμμετοχή του στη διαδικασία, τότε υπάρχει μεγάλη πιθανότητα αποτυχίας και δημιουργίας σφοδρών συγκρούσεων – έως και καταστροφή της επιχείρησης.

Υπάρχει τρόπος να κατανοήσουν και να πειστούν όλα τα μέλη της οικογένειας για την ανάγκη υλοποίησης μιας σωστής διαδικασίας διαδοχής;

Το μέσον προς αυτή την κατεύθυνση είναι η δημιουργία του «Οικογενειακού Συμβουλίου». Το «Οικογενειακό Συμβούλιο» είναι το φόρουμ συζήτησης όλων των μελών της οικογένειας, το οποίο λειτουργεί με συγκεκριμένους κανόνες και βοηθά τα μέλη της να επικοινωνούν και όχι απλώς να συζητούν. Ετσι, όλοι ανεξαιρέτως έχουν την ευκαιρία να λαμβάνουν με συλλογικό και υπεύθυνο τρόπο τις αποφάσεις για την οικογενειακή επιχείρηση.
Αλλωστε, με το «Οικογενειακό Συμβούλιο» χτίζεται μια ισχυρότερη οικογένεια και μια δυνατότερη επιχείρηση, με αποτέλεσμα σταδιακά η οικογενειακή επιχείρηση να δουλεύει λιγότερο προσωποκεντρικά. Επίσης, συμβάλλει στον ορθότερο προγραμματισμό της μελλοντικής ιδιοκτησίας της επιχείρησης, παίζει ρόλο καταλύτη στην ενεργό συμμετοχή της οικογένειας στην επιχείρηση, ενώ διατηρεί τις οικογενειακές αξίες, τις παραδόσεις και την ιστορία της.

Ο διάδοχος θα επιλεγεί και θα προετοιμαστεί κατάλληλα. Με τον ιδρυτή τι γίνεται;

Η απάντηση είναι ότι δεν σκοτώνουμε τα άλογα όταν γεράσουν. Αυτό σημαίνει ότι ο ιδρυτής θα πρέπει να εργάζεται ΓΙΑ την επιχείρηση, αλλά ΟΧΙ ΣΤΗΝ επιχείρηση. Είναι υποχρεωμένος μετά την αποχώρησή του από την ενεργό διαχείριση της οικογενειακής επιχείρησης να εντοπίζει επιχειρηματικές ευκαιρίες και να τις μεταφέρει ως ιδέες προς διερεύνηση στην επόμενη γενιά. Και φυσικά να είναι διαθέσιμος για την παροχή της γνώμης του και τη μεταφορά της εμπειρίας του σε σημαντικά θέματα που απασχολούν την επόμενη γενιά.

Για το θέμα της διαδοχής στη ναυτιλιακή βιομηχανία, τι έχετε να μας πείτε;

Η ελληνόκτητη ναυτιλία είναι ένα λαμπρό παράδειγμα οικογενειακών επιχειρήσεων που επαληθεύει τη βασική απαίτηση για μια καλή διαδοχή: «Μεταβίβασε τις αξίες σου και όχι μόνο την περιουσία σου». Σημαντικές οικογένειες Ελλήνων τρίτης ή/και τέταρτης γενιάς πλέον το έκαναν πράξη. Εχοντας σημαντικές οικογενειακές αξίες, υψηλά ιδανικά, πίστη στη σκληρή εργασία και τόλμη για την ανάληψη μεγάλου ρίσκου μεγαλούργησαν και μεγαλουργούν, αποτελώντας φωτεινό παράδειγμα παραγωγής πλούτου, που ξέρουν όμως να τον επιστρέφουν στην κοινωνία όταν πρέπει και όσο μπορούν.

– O δρ Χρήστος Ε. Γεωργίου εργάζεται ως γενικός διευθυντής του Ερευνητικού Ινστιτούτου ΙΝΣΒΕ του Συνδέσμου Βιομηχανιών Ελλάδος (ΣΒΕ)

Διαβάστε ακόμη:

Ανεβάζει ταχύτητα η αγορά ακινήτων – Οι 5+1 λόγοι που δημιουργούν επενδυτικές ευκαιρίες

Θεόδωρος Φέσσας: Οι νέες ευκαιρίες και τα deals που έρχονται για την Quest

Μεταβιβάσεις χωρίς φόρο πριν ισχύσουν οι νέες αντικειμενικές αξίες