Αρχίζοντας από τα …γνωστά η ελληνόκτητη ναυτιλία για μία ακόμη χρονιά συνεχίζει να κυριαρχεί στην παγκόσμια ναυτιλιακή βιομηχανία. Ο ελληνόκτητος στόλος αποτελεί το 54,3% του ευρωπαϊκού-ΕΕ και το 19,7% του παγκόσμιου με τον πληθυσμό της Ελλάδας να είναι το 0,15% του όλου.
Τα δισεκατομμύρια που διακινούν οι Έλληνες μέσω ναυτιλίας είναι πολλά. Σε εποχές οικονομικής κρίσης η ανάπτυξη υποδομών ναυτιλιακής βιομηχανίας πρέπει να είναι προτεραιότητα αφού θα φέρει έσοδα αλλά και χιλιάδες θέσεις εργασίας. Η ναυπηγική βιομηχανία είναι ένα στοίχημα το οποίο βρίσκεται στην αρχή.
Στο μεταξύ, οι νέοι αυστηροί περιβαλλοντικοί κανόνες που εφαρμόζονται στην παγκόσμια ναυτιλία από τον ΙΜΟ-Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό και την ΕΕ ανοίγουν νέο πεδίο δόξης εάν βεβαίως το εκμεταλλευτεί η Ελλάδα.
Η αποθειοποίηση της ναυτιλίας με τη μείωση και μακροπρόθεσμα μηδενισμό της εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα από τα πλοία θα οδηγήσει χιλιάδες υπερήλικα σκαριά στα διαλυτήρια όπου θα πουληθούν για παλιοσίδερα.
Ολόκληροι στόλοι θα πρέπει να αντικατασταθούν με το κόστος να υπολογίζεται μόνο για τα πλοία της Ναυτιλίας Μικρών Αποστάσεων, που κυριαρχούν στην ΕΕ, να ανέρχεται στα 200 δισεκατομμύρια ευρώ.
Από τις εξελίξεις ανακύπτει το θέμα της δημιουργίας μονάδας διάλυσης-ανακύκλωσης πλοίων στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης (European Recovery Fund) που θέτει ως προτεραιότητα την ενίσχυση επενδύσεων φιλικών προς το περιβάλλον, την ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Η Τουρκία, αν και εκτός ΕΕ, έχει το πάνω χέρι στις διαλύσεις πλοίων. Είναι η πέμπτη χώρα παγκοσμίως σε δυνατότητα διάλυσης πλοίων και έχει περιληφθεί από το 2016 στον ευρωπαϊκό κατάλογο για τη λειτουργία διαλυτηρίων. Την ίδια ώρα η Ελλάδα λάμπει δια της απουσίας της. Σύμφωνα με πληροφορίες του το θέμα έχει φθάσει έως το Μαξίμου.
“Θα σπρώχνουν τα πλοία με τις μπουλντόζες προς τα διαλυτήρια” επεσήμανε ο Δρ. Άλκης Κορρές ναυτιλιακός οικονομολόγος σύμβουλος επενδύσεων προκειμένου να υπογραμμίσει την μεγάλη ευκαιρία που παρουσιάζεται για την Ελλάδα στον τομέα αυτό:
“ Το μεγάλο πρόβλημα θα προκύψει με τον στόλο των πλοίων Ναυτιλίας Μικρών Αποστάσεων που αριθμεί περίπου 10.000 πλοία. Το 38% αυτών είναι ηλικίας άνω των 25 ετών, ενώ σήμερα που μιλάμε υπάρχουν πλοία ηλικίας ακόμη και 35 ετών. Όμως με τη συνεχιζόμενη μη είσοδο νεότευκτων πλοίων το ποσοστό θα ανέβει στο 50%.Το προφίλ του στόλου οδηγεί στο συμπέρασμα ότι τα υπερήλικα πλοία δεν επιδέχονται περιβαλλοντικές αναβαθμίσεις, όπως για παράδειγμα τοποθέτηση scrubbers ή μηχανών διπλού καυσίμου αφού θα είναι κοστοβόρες και μη συμφέρουσες. Οπότε στόλοι ολόκληροι θα οδηγηθούν, αναγκαστικά, στα διαλυτήρια αφού οι κανονισμοί είναι πολύ αυστηροί και δεν τους επιτρέπουν κέρδη γιατί δεν θα βρίσκουν ναύλα λόγω μη συμμόρφωσης με τους περιβαλλοντικούς κανόνες. Τόσο ο ΙΜΟ όσο και η ΕΕ θα ασκήσουν τεράστιες πιέσεις για τη διάλυση πλοίων”.
Σε μελέτη που πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό Οικονομική Βιομηχανική Επιθεώρηση, ο Δρ.Άλκης Κορρές, η Δρ. Άννα Μπρεδήμα Δικηγόρος ε.τ σύμβουλος ευρωπαϊκής ναυτιλιακής πολιτικής της Κυπριακής Ένωσης Πλοιοκτητών και ο Γιώργος Μέργος ομότιμος καθηγητής Οικονομικών Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών κατέθεσαν πρόταση για την αξιοποίηση πόρων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψη ώστε να δημιουργηθεί στην Ελλάδα μονάδα διάλυσης πλοίων.
Όπως τονίζουν “η ανυπαρξία ενός σύγχρονου διαλυτηρίου πλοίων συνιστά σοβαρή έλλειψη στη ναυτιλιακή μας υποδομή και είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο μέχρι 100 υπερήλικα πλοία Ελλήνων εφοπλιστών ετησίως καταλήγουν προς διάλυση στην Ασία.
Η δημιουργία μονάδας ανακύκλωσης πλοίων ευρωπαϊκών προδιαγραφών και η επαναχρησιμοποίηση του μεγαλύτερου μέρους του υλικού ενισχύει την κυκλική οικονομία, είναι εντάσεως εργασίας και έχει σημαντικές διακλαδικές επιδράσεις και συνέργειες με ναυπηγικές – ναυπηγοεπισκευαστικές και βιομηχανικές δραστηριότητες π.χ χαλυβουργία. Τα προϊόντα ανακύκλωσης αποτελούν πολύτιμη πηγή μηχανημάτων και εξοπλισμού της ναυτιλίας”.
Το Ευρωπαϊκό Θεσμικό Πλαίσιο
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ορίσει ότι τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης αφορούν κατά προτεραιότητα εθνικά προγράμματα για πράσινες περιβαλλοντικές δραστηριότητες αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και β ψηφιοποίηση. Η διάλυση πλοίων βάσει ευρωπαϊκών προδιαγραφών αποτελεί πράσινη περιβαλλοντική δραστηριότητα, οι κανόνες της οποίας θεσμοθετήθηκαν με τον Κανονισμό 1257/2013 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, βάσει του οποίου έχουν εγκριθεί από την EE 43 διαλυτήρια, 34 εντός EE και 9 εκτός EE, στην Τουρκία 6 και στις ΗΠΑ 1.
Η Ελλάδα λόγω ελλείψεως τέτοιας μονάδας απουσιάζει από το πλάνο.
Ο Κανονισμός αφορά στα πλοία σημαίας Κράτους Μέλους της EE και στα πλοία σημαίας τρίτων χωρών που προσεγγίζουν σε Ευρωπαϊκά λιμάνια.
Προβλέπει αυστηρές αναβαθμισμένες περιβαλλοντικές προδιαγραφές και συνθήκες ασφαλείας εργασίας για τα πλοία ευρωπαϊκής σημαίας που ανακυκλώνονται στα διαλυτήρια του καταλόγου στις εξής χώρες: Βέλγιο, Δανία, Ολλανδία, Νορβηγία, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Φινλανδία, Ιρλανδία, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Λετονία, Εσθονία, Λιθουανία. Τα ίδια ισχύουν και για τα εγκεκριμένα διαλυτήρια της Τουρκίας και των ΗΠΑ.
Ο Κανονισμός απαγορεύει τη λεγόμενη μέθοδο προσάραξης (beaching), επιβάλλει διαχείριση των τοξικών αποβλήτων (toxic waste management) και προβλέπει προδιαγραφές ασφαλείας και εργατικά δικαιώματα. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η βιώσιμη ανακύκλωση συμβάλλει στην ανάπτυξη ολόκληρων περιοχών.
“Η EE ευνοεί την επαναβιομηχανοποίηση (re-industrialization) και η παρούσα πρόταση πρέπει να εξετασθεί και υπό αυτό το πρίσμα. Χώρες με ισχυρές πράσινες ατζέντες και ιδιαίτερα δραστήριες περιβαλλοντικές ΜΚΟ όπως Δανία, Γαλλία, Νορβηγία, βρίσκονται στον κατάλογο των εγκεκριμένων διαλυτηρίων. Λόγω των υψηλών περιβαλλοντικών προδιαγραφών, οι ανωτέρω ΜΚΟ και τα πολιτικά κόμματα στις χώρες αυτές δεν έχουν προβάλει αντιρρήσεις.
Δεν υπάρχει δικαιολογία για την ελληνική απουσία. Λόγω της ανεπάρκειας δυναμικότητας των μονάδων ανακύκλωσης στην E.E. η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προσθέσει μη ευρωπαϊκές χώρες στον κατάλογο της. Η Τουρκία είναι η πέμπτη χώρα παγκοσμίως σε δυναμικότητα διάλυσης πλοίων μετά την Ινδία, το Μπανγκλαντές, το Πακιστάν και την Κίνα” επισημαίνουν οι τρεις επιστήμονες και υπογραμμίζουν:
“Σε αντίθεση με την Ελλάδα, η Τουρκία έχει κυρώσει και τη ΔΣ περί βιώσιμης ανακύκλωσης πλοίων του ΙΜΟ από την 31/1/201 9. Ενώ η Τουρκία έχει περιληφθεί στον ευρωπαϊκό κατάλογο από το 2016, είναι παράδοξο το γεγονός ότι η Ελλάδα ουδέποτε υπέβαλε σχετική αίτηση. Η σημαντική εμπλοκή της Τουρκίας στα αναγνωρισμένα ευρωπαϊκά διαλυτήρια πρέπει να συνδεθεί με την εξοργισμένη προτροπή του εφοπλιστή Ανδρέα Μαρτίνου προς τους συναδέλφους του να μην αποτελεί εφεξής η Τουρκία προορισμό για τις επισκευές και δεξαμενισμούς των ελληνικών πλοίων ως αντίδραση εξ αφορμής της μετατροπής της Αγια Σοφιάς σε τζαμί. Η ίδια προτροπή θα μπορούσε να ισχύσει και για τις διαλύσεις πλοίων εξασφαλίζοντας μια σταθερή ροή πελατών στα ελληνικά διαλυτήρια, αν εδημιουργούντο «χθες».
Οφέλη για την Ελλάδα
– Μια σύγχρονη μονάδα διάλυσης-ανακύκλωσης πλοίων ευρωπαϊκών προδιαγραφών είναι σκόπιμη από άποψη εθνικής οικονομίας, είναι βιώσιμη χρηματοοικονομικά και παρέχει πολλαπλά οφέλη στην εθνική οικονομία, το ΑΕΠ και την απασχόληση.
– Κερδοφόρος δραστηριότητα
– Ανακύκλωση πλοίων χωρίς περιβαλλοντική επιβάρυνση
– Απασχόληση εργατικού δυναμικού σε δραστηριότητα κυκλικής οικονομίας
– Υποκατάσταση εισαγωγών σκραπ (χάλυβα και άλλων μετάλλων)
– Υποστήριξη του εγχώριου κλάδου επισκευών πλοίων με μεταχειρισμένο εξοπλισμό και μηχανήματα
– Δημόσια έσοδα από διάφορες πηγές
“Δεν χρειάζονται ειδικές γνώσεις για να αντιληφθεί κανείς ότι έρχονται χρυσές εποχές για τα διαλυτήρια πλοίων κατά τις οποίες η αυξημένη προσφορά πλοίων για διάλυση θα ωθήσει προς τα κάτω τις τιμές που τα διαλυτήρια θα πληρώνουν στους ιδιοκτήτες τους, διευρύνοντας τα περιθώρια κέρδους στη διαδικασία ανακύκλωσης” επισημαίνουν οι τρεις επιστήμονες:
“ Είναι έτοιμη η EE να επωφεληθεί από αυτή τη συγκυρία για να προωθήσει την πολιτική της φιλοπεριβαλλοντικής ανακύκλωσης πλοίων. Υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτό επιθυμεί σφόδρα και ότι έχει την πρόθεση να προχωρήσει σε επιδοτήσεις. Οι επιδοτήσεις στην EE γενικώς απαγορεύονται διότι νοθεύουν τον ελεύθερο ανταγωνισμό. Όμως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε πολλές περιπτώσεις έχει αποδεχθεί ότι επιδοτήσεις που στοχεύουν στην περιβαλλοντική προστασία είναι αποδεκτές σύμφωνα με το πνεύμα της EE. Η ανακύκλωση πλοίων σε διαλυτήρια που πληρούν τις προδιαγραφές του Κανονισμού 1257/2013 εμπίπτει στην κατηγορία αυτή άρα η προσδοκία κινήτρων για τέτοια διαλυτήρια στο εγγύς μέλλον είναι ρεαλιστική” και προσθέτουν:
“ Συνδυάζοντας τις ανωτέρω εξελίξεις, συμπεραίνεται ότι η ανακύκλωση πλοίων θα έχει μέλλον και στην Ευρώπη της οποίας ο στόλος εσωτερικών μεταφορών απαρτιζόμενος από 10.000 πλοία, έχει μεγάλη μέση ηλικία. Εν όψει των ανωτέρω, η Ελλάδα με τα 3.000 νησιά τη μακρύτερη ακτογραμμή της EE, την παγκόσμια πρωτιά του στόλου της και την κομβική γεωγραφική της θέση στη Νότιο Ανατολική Μεσόγειο αποτελεί ιδανικό τόπο για την εγκατάσταση διαλυτηρίου πλοίων ευρωπαϊκών προδιαγραφών. Το διπλό timing των χρηματοδοτήσεων του Ταμείου Ανάκαμψης και της συνεχιζόμενης παραβατικότητας της Τουρκίας, αποτελεί την κατάλληλη ευκαιρία που η ελληνική Πολιτεία δεν πρέπει να αφήσει ανεκμετάλλευτη αξιοποιώντας τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας μας”.
Προτάσεις για το θέμα έχει καταθέσει και ο Υποναύαρχος ε.α. Λ.Σ. Νίκος Σπανός: “Πρέπει να τονιστεί ότι ο κλάδος της ανακύκλωσης πλοίων είναι τομέας με εξαιρετικές προοπτικές και προστιθέμενη αξία για την ελληνική οικονομία. Η ανέλκυση των διάσπαρτων στον Ελληνικό χώρο ναυαγίων, που υπάγονται στις διατάξεις του ν.2881/2001 (A’ 16), επιβάλλει την ύπαρξη και δημιουργία νέων σύγχρονων μονάδων διάλυσης και ανακύκλωσης πλοίων, με απόλυτο σεβασμό στην περιβαλλοντική νομοθεσία” και προσθέτει:
“Για να επιτευχθεί όμως αυτό πρέπει να υπάρξει εκσυγχρονισμός της υφιστάμενης εθνικής νομοθεσίας και διευκόλυνση της αδειοδότησης των επιχειρήσεων αυτών, ώστε ακόμα και εντός της Αττικής, αλλά και σε γειτονικές περιοχές όπως η Εύβοια, η Βοιωτία κτλ να καταστεί δυνατή η λειτουργία μονάδων ανακύκλωσης πλοίων υψηλής όχλησης. Με τον τρόπο αυτό θα προσελκυστούν σημαντικές επενδύσεις στον Ελλαδικό χώρο, με ανάπτυξη συνοδών λιμενικών εγκαταστάσεων και σημαντική αύξηση θέσεων εργασίας και κατ’ επέκταση οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες και την Ελληνική οικονομία γενικότερα”.
Όσο αφορά τη νομοθεσία περί διάλυσης πλοίων, σύμφωνα με τον Νίκο Σπανό στην Ελλάδα ισχύει το κάτωθι καθεστώς:
Η ανακύκλωση πλοίων εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του ν.3982/2011 (Α΄ 143), δεδομένου ότι αποτελεί τεχνοοικονομική μονάδα που με μηχανικά, μέσα διαφοροποιεί τη μορφή πρώτων υλών, προκειμένου αυτά να καταστούν κατάλληλα για τη χρήση για την οποία προορίζονται.
Σύμφωνα με την περιβαλλοντική νομοθεσία η ανακύκλωση πλοίων καταχωρείται μαζί με την ναυπήγηση και επισκευή πλοίων στην Ομάδα 9 «Βιομηχανικές δραστηριότητες και συναφείς εγκαταστάσεις». Επιπλέον στην κατάταξη οχλήσεων αποκλειστικά βιομηχανικών και βιοτεχνικών δραστηριοτήτων η διάλυση πλοίων εντάσσεται στην κατηγορία Ανάκτησης Υλικών, καλύπτοντας όλο το φάσμα οχλήσεων : υψηλή (>1.000 κόρους), μέση (1000-25 κόρους), χαμηλή (< 25 κόρους).
Γενική εφαρμογή πλην Αττικής
Στην παρούσα φάση για περιοχές εκτός χερσαίας ζώνης λιμένα το ζήτημα της ανάπτυξης του κλάδου διάλυσης πλοίων ανάγεται στις εκάστοτε επιτρεπόμενες χρήσεις γης της περιοχής. Θα μπορούσε σε ενδεχόμενη μελλοντική αναθεώρηση του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τη Βιομηχανία να υπάρξει σχετική πρόβλεψη.
Εντός Χερσαίων Λιμενικών Ζωνών το ζήτημα ανάγεται στις προβλέψεις του Γενικού Προγραμματικού Σχεδίου Ανάπτυξης Λιμένος (Master Plan) εκάστοτε λιμένα, που ρυθμίζει τις επιτρεπόμενες χρήσεις γης και όρους δόμησης και εγκρίνεται από την Επιτροπή Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Λιμένων (ΕΣΑΛ).
Διαβάστε ακόμη:
Θεοχάρης: Σε τρεις πυλώνες η ελεύθερη ταξιδιωτική μετακίνηση
Ο Μπάιντεν απορρίπτει το σχέδιο του Τραμπ για άρση των ταξιδιωτικών περιορισμών