«Δεν είναι όλα καλά στη ναυτιλία. Υπάρχουν προβλήματα. Η νέα γενιά θέλει τον χρόνο της. Το πλοίο όμως δεν έχει Σαββατοκύριακα. Αρα, πώς θα προσελκύσεις και θα κρατήσεις στο επάγγελμα τους νέους και τις νέες; Ηδη υπάρχει πρόβλημα έλλειψης ναυτικών, αν φύγουν και οι νέοι, ποιος θα αναλάβει τα πλοία ο αριθμός των οποίων αυξάνεται;».
Τα λόγια ανήκουν στον κ. Ακη Μελετιάδη, ο οποίος έχει πείρα πάνω από 25 χρόνια στη ναυτική εκπαίδευση με επίκεντρο τον ανθρώπινο παράγοντα εν γένει, αλλά και στην εκπαίδευση & ανάπτυξη ενηλίκων. Αφορμή για τη συνάντησή μας ήταν η εταιρεία People As Solution, την οποία έχει συστήσει μαζί με τον Παναγιώτη Ματσάγγα, PhD επιστημονικό ερευνητή ανθρώπινων παραγόντων με εμπειρία στην αξιολόγηση ανθρώπων σε επιχειρησιακά περιβάλλοντα.
Ο λόγος του, χειμαρρώδης και ουσιώδης, αποκαλύπτει τα αληθινά προβλήματα που δημιουργεί το χάσμα γενεών και στη ναυτιλιακή βιομηχανία, πρόβλημα που πάρα πολλοί δεν το έχουν συνειδητοποιήσει.
«Προσπαθούμε να εντοπίσουμε το πρόβλημα σε επίπεδο ανθρώπινου παράγοντα. Τα ερωτήματα που χρήζουν απάντησης και τα οποία διερευνούμε είναι πολλά. Είναι πρόβλημα εμπειρίας, επικοινωνίας, κουλτούρας, μέσων, διαφορετικών προσεγγίσεων. Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν υπάρχει μία λύση για όλα τα προβλήματα. Τo “εγώ στην ηλικία σου έκανα αυτό και εκείνο” δεν υπάρχει πλέον. Τελείωσε. Η Generation Z (γεννηθέντες μεταξύ 1997-2012) δεν είναι διατεθειμένη να το ακούσει και να το δεχτεί. Δεν συναντιούνται με την Generation X (1965-1982). Οι καπετάνιοι της Gen X δεν μπορούν να αφομοιώσουν-προσεγγίσουν εύκολα την Gen Z. Στο πλαίσιο της έρευνας, ρώτησα πλοιάρχους της Gen X για το πώς συμπεριφέρεται η Gen Z. Λίγο πολύ όλοι μου είπαν ότι “τα παιδιά αυτά τελειώνουν τη βάρδιάτους και πάνε στην καμπίνα τους και απομονώνονται».
Οταν ρώτησα ναυτικούς της Generation Z, μου έδωσαν την εξής εξήγηση: «Αν ήμουν στο γραφείο και γυρνούσα στο σπίτι θα μιλούσα μόνο για τη δουλειά; Oχι, ή ακριβέστερα καθόλου! Oποτε μας συναντάει, για παράδειγμα, ο πλοίαρχος δεν μας λέει για ποδόσφαιρο, για μουσική ή για κάτι άλλο.
Μιλάει μόνο για το πλοίο. Aρα η απομόνωση δεν είναι επιλογή μας αλλά η διέξοδός μας στην καθημερινότητα πάνω στο πλοίο».
Οπως τονίζει ο κ. Μελετιάδης, «στην εταιρεία People As Solution κάνουμε αξιολόγηση των καταστάσεων που καθορίζουν την απόδοση του εργαζομένου. Σε καμία περίπτωση δεν κάνουμε αξιολόγηση για να φύγει ή να έρθει κάποιος στην εταιρεία. Γιατί αν φύγει κάποιος, ποιος μας διασφαλίζει ότι αυτός που θα έρθει θα είναι καλύτερος; Δεν πρέπει να αλλάζουμε τους ανθρώπους αλλά τις συνθήκες και να διαπιστώσουμε μετά το πώς αλληλεπιδρούν ο ένας με τον άλλον για να πετύχουν ομαδικά τους στόχους. Είναι πλέον ομαδική η δουλειά και όχι ατομική. Ενας, όσο ικανός και αν είναι, δεν μπορεί πλέον να φέρει μόνος του σε πέρας με επιτυχία την αποστολή του. Αν δεν έχεις ομάδα συνεργατών δεν πας πουθενά».Το άλλο σοβαρό θέμα είναι η ασφάλεια, το λεγόμενο safety.
«Δουλειά μας είναι επίσης να μπορέσουμε να δώσουμε μια εικόνα για το πόσο ενσυνείδητα μπορεί κάποιος να δεσμευτεί σε αυτό που η εταιρεία θέλει. Οταν γίνεται έρευνα από μια ανεξάρτητη οντότητα όπως η εταιρεία μας, οι απαντήσεις είναι διαφορετικές, πιο αποκαλυπτικές, πιο ειλικρινείς. Ναι μεν το κλίμα ασφαλείας είναι σημαντικό, αλλά στην καθημερινή πρακτική δεν διασφαλίζονται οι κατάλληλες συνθήκες. Υπάρχει η πεποίθηση ότι κάποια στιγμή θα φτάσουν στο επιθυμητό επίπεδο. Και μέχρι να φτάσουν στο επιθυμητό επίπεδο ποιος εγγυάται για την ασφάλεια; Υπάρχουν ναυτιλιακές εταιρείες με 5.000 ναυτικούς. Πώς βγάζεις το προφίλ για τους πλοιάρχους, τα πληρώματα, τους αρχιπλοίαρχους, τους αρχιμηχανικούς και γενικότερα τα στελέχη στα γραφεία που ελέγχουν από τη στεριά τους άλλους πάνω στο πλοίο; Αλλα τους λένε από το γραφείο και άλλα κάνουν σε ορισμένες περιπτώσεις. Δεν έχουν τη σωστή εκπαίδευση και την εμπειρία. Πρέπει να φύγουμε από το θεωρητικό πλαίσιο και να πάμε στην πράξη», λέει και συνεχίζει:
«Ερχεται λοιπόν ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (ΙΜΟ) και λέει ότι πλέον βάσει του Διεθνή Κώδικα Διαχείρισης για την Ασφαλή Λειτουργία των πλοίων και την Προστασία του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος (I.S.M. Code), σε περίπτωση που ο πλοίαρχος αντιληφθεί ότι διακυβεύεται η ασφάλεια θα μπορεί να παρακάμπτει το γραφείο και όποιες οδηγίες του έχουν δώσει και να πηγαίνει απευθείας στο Νηολόγιο όπου είναι εγγεγραμμένο το πλοίο ή στον Νηογνώμονα που το παρακολουθεί για να πάρει οδηγίες. Υπάρχει στροφή ενδιαφέροντος στον ανθρώπινο παράγοντα. Γιατί υπάρχει αυτός που θα ταξιδέψει το πλοίο με ασφάλεια και εκείνος που θα το πάει και με τη βοήθεια της τύχης. Το θέμα είναι η εμπειρία. Το Oil Companies International Marine Forum, στο οποίο συμμετέχουν ενεργειακοί κολοσσοί, έχει ορίσει έξι τομείς για την ασφάλεια:
1. Επικοινωνία 2. Ομαδικό πνεύμα 3. Επίγνωση της κατάστασης. Κατανόηση τού τι γίνεται γύρω μας για να αντιδράσουμε; 4. Πώς παίρνουμε αποφάσεις. 5. Πόσο εστιασμένοι είμαστε στο αποτέλεσμα. Ας αφήσουμε ότι προσπάθησες. Εφερες αποτέλεσμα; Τα κάνουν όπως πρέπει οι άνθρωποί σου, έχουν την πείρα, τη γνώση, τους πόρους; 6. Πώς διαχειρίζεσαι τους ανθρώπους σου; Ο πλοίαρχος και ο α’ μηχανικός είναι τεχνοκράτες. Αλλος αιώνας, άλλη ζωή. Αν κάποιος δεν είναι ενσυνείδητα δεσμευμένος σε ένα πλοίο, δεν μπορεί να προσφέρει ασφάλεια».
Το περιβάλλον της ναυτιλίας ήταν και είναι παγκοσμιοποιημένο. Ωστόσο, οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα ο κλάδος έχουν διαφοροποιηθεί συγκριτικά με αυτές του παρελθόντος. Αυτό που έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια είναι η αύξηση των δυνατοτήτων επικοινωνίας και των τεχνολογικών εφαρμογών, γεγονός που δημιουργεί την αίσθηση της «μείωσης των αποστάσεων με ταυτόχρονη αύξηση των απαιτήσεων».
Οι προκλήσεις
Ο κ. Μελετιάδης αναφέρει: «Αν κάποιος επιχειρούσε να απαριθμήσει τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τη ναυτιλία σήμερα, θα εστίαζε σε παράγοντες όπως οι παρακάτω:
■ Βιωσιμότητα (sustainability). Πλέον η ναυτιλία καλείται να υιοθετήσει νέα μοντέλα ανάπτυξης, σύμφωνα με τους στόχους που έχουν τεθεί από τον ΙΜΟ (2023 ΙΜΟ GHG Strategy): μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα τουλάχιστον 40% το 2030 συγκριτικά με το 2008)
■ Οι τεχνολογικές εφαρμογές αναπτύσσονται με αμείλικτα γρήγορους ρυθμούς -από το σημείο του aid-assisted navigation στο αυτόνομο πλοίο automated vessel-, γεγονός που δημιουργεί αυξημένες απαιτήσεις για τα στελέχη των ναυτιλιακών εταιρειών αλλά και τους ναυτικούς πάνω στα πλοία. Πλέον η εκπαίδευση πρέπει να εξελιχθεί ώστε να καλύπτει εξατομικευμένες ανάγκες, γεγονός που δημιουργεί νέες απαιτήσεις και σε όσους απασχολούνται στον συγκεκριμένο τομέα. Τα τελευταία χρόνια έχει διαπιστωθεί η ανάγκη στροφής από την τάση απόκτησης πιστοποιητικών στην ανάγκη απόκτησης δεξιοτήτων, που είναι κριτικής σημασίας για την αντιμετώπιση των προκλήσεων πάνω στα πλοία (certifications vs skills).
■ Παράλληλα με την απαίτηση για τεχνικές δεξιότητες έχει αναδειχθεί και η απαίτηση των κοινωνικών δεξιοτήτων (non-technical skills) ώστε να μπορεί κάποιος να πετύχει τους επαγγελματικούς στόχους σε ένα απαιτητικό πολυπολιτισμικό πλαίσιο που εκτείνεται σε όλα τα μήκη και πλάτη.
■ H προσέλκυση νέων στελεχών που έχουν την προοπτική και την επάρκεια να ανταποκριθούν με επιτυχία στις προκλήσεις επηρεάζεται από τον πόλεμο για ταλέντα, ο οποίος παρατηρείται παγκοσμίως. Οι εταιρείες προσπαθούν να δελεάσουν το προσωπικό που θα τους επιτρέψει να συνεχίσουν να είναι ανταγωνιστικές στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται, ενώ ταυτόχρονα, όπως προείπα, παρατηρείται έντονη διαφοροποίηση των αναγκών και προτεραιοτήτων μεταξύ γενεών (Gen Z vs Gen X).
■ Η γεωπολιτική αστάθεια που παρατηρείται και οι επιπτώσεις της σε περιοχές κρίσιμης σημασίας για το παγκόσμιο εμπόριο έχουν επηρεάσει τον τρόπο που λειτουργούν οι εταιρείες. Ταυτόχρονα, έχει δημιουργηθεί μια αίσθηση ανασφάλειας στους ναυτικούς, ιδιαίτερα όταν τα πλοία πρέπει να πλεύσουν σε περιοχές όπως η Ερυθρά και η Μαύρη Θάλασσα».
Οι λύσεις
Στην ερώτηση ποιες είναι οι λύσεις που προσφέρει η People As Solution απαντά:
«■ Στόχος μας είναι η αύξηση της απόδοσης σε επίπεδο ατόμου, ομάδας και συστήματος (πλοίου ή εταιρείας) θέτοντας ως προτεραιότητα τον ανθρώπινο παράγοντα.
■ Εστιάζουμε στη διερεύνηση, μελέτη και κατανόηση των συνθηκών που μπορούν να επιτρέψουν την καλύτερη απόδοση του προσωπικού στο επιχειρησιακό περιβάλλον και τη βέλτιστη διαχείριση του ανθρώπινου παράγοντα για την επίτευξη των ομαδικών/εταιρικών στόχων. Για παράδειγμα, μέσα από μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση προσπαθούμε να βρούμε τις συνθήκες που θα επιτρέψουν αποτελεσματικότερη επικοινωνία, δημιουργία ομαδικού πνεύματος, επίγνωση κατάστασης, λήψη έγκυρων αποφάσεων και επίτευξη στόχων».
Για το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της εταιρείας, δε, επισημαίνει:
«Η People As Solution απευθύνεται σε εταιρείες που απασχολούν ανθρώπινο δυναμικό (B2B solutions). Το ανταγωνιστικό μας πλεονέκτημα είναι η πείρα μας, πρακτική και ακαδημαϊκή/ερευνητική, στον συγκεκριμένο τομέα και σε άλλους υψηλού κινδύνου τομείς, καθώς και η αποτελεσματική διαχείριση ανθρώπινων πόρων κάτω από ιδιαίτερα απαιτητικές συνθήκες. Ενα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον δεν μπορεί παρά να συνοδεύεται και από ισχυρό ανταγωνισμό. Υπάρχουν αρκετές ελληνικές εταιρείες στον χώρο, αλλά και εταιρείες που ενώ έχουν ως έδρα τους το εξωτερικό δραστηριοποιούνται και στην Ελλάδα, κάτι που θεωρείται αναμενόμενο με δεδομένη την ηγετική θέση της ελληνικής ναυτιλίας».
Μιλώντας για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι ναυτικοί τονίζει:
«Το ναυτικό επαγγελματικό περιβάλλον παρουσιάζει ιδιαιτερότητες: τα κέντρα λήψης αποφάσεων βρίσκονται σε μεγάλες αποστάσεις από τα πλοία, τα οποία δημιουργούν τα έσοδα για την πλοιοκτήτρια εταιρεία. Κάποιες από τις προκλήσεις που παρουσιάζονται είναι οι ακόλουθες:
■ Γρήγορα μεταβαλλόμενο επαγγελματικό περιβάλλον που δημιουργεί νέες απαιτήσεις. Η παραδοσιακή εικόνα του καπετάνιου, που διακρινόταν κυρίως για τη ναυτοσύνη του, σταδιακά αντικαθίσταται από αυτή του τεχνοκράτη CEO, ο οποίος στο σύντομο διάστημα της πλοιαρχίας του καλείται να διαχειριστεί έναν ευέλικτο πολυπολιτισμικό οργανισμό που δημιουργεί κέρδη της τάξης των εκατομμυρίων ευρώ ανά μήνα, μεταφέροντας φορτία που ξεπερνούν κατά πολύ ακόμη και αυτή την επένδυση του ίδιου του πλοίου. Ισως μία από τις δυσκολότερες προκλήσεις να είναι η επίγνωση ότι τα στερεότυπα του παρελθόντος δεν μπορούν πλέον να δημιουργήσουν αξία. Βρισκόμαστε σε μία συνεχή αναζήτηση του καινούριου βέλτιστου που αναγνωρίζει τις απαιτήσεις του ατόμου και προσπαθεί να τις καλύψει ταυτόχρονα με την επίτευξη των επιχειρηματικών στόχων.
■ Ενδυνάμωση (empowerment) των ανθρώπων που είναι στα κέντρα λήψης αποφάσεων και πάνω στα πλοία ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της θέσης τους. Μέσα σ’ αυτό το νέο πλαίσιο οι όροι “coaching” και “mentoring” αποκτούν τη σημασία που τους αρμόζει.
■ Ενσωμάτωση της Τεχνητής Νοημοσύνης (AI) σε διαδικασίες κριτικής σημασίας (π.χ. επιλογή και εκπαίδευση προσωπικού). Προϋπόθεση για να συμβεί αυτό είναι το υφιστάμενο προσωπικό να κατανοήσει πλήρως τις δυνατότητες που δημιουργούνται μέσα από την ΑΙ χωρίς φοβικά σύνδρομα και απώλεια χρόνου».
Διαβάστε ακόμη
Πολιτική σταθερότητα και μεταρρυθμίσεις έφεραν τα νέα εύσημα για την Ελλάδα
Ξεκινά το Gigabit Voucher που δίνει 200 ευρώ για Internet έως 1 Gbps
Τα τρία SOS που κλειδώνουν για τους συνταξιούχους
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα