Από τις Ηνωμένες Πολιτείες έως την Ευρώπη, το ερώτημα που βασανίζει καταναλωτές -αλλά και οικονομολόγους- είναι γιατί δεν μειώνονται οι τιμές των τροφίμων. Οι τιμές της ενέργειας έχουν αποκλιμακωθεί σημαντικά, οι τιμές των εμπορευμάτων επίσης, ωστόσο στην αγορά των τροφίμων το ανοδικό ράλι συνεχίζεται.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, συγκεκριμένα, οι τιμές στα τρόφιμα συμπληρώνουν ένα ολόκληρο έτος διψήφιων ποσοστών ανατιμήσεων, όπως αποκαλύπτουν τα στοιχεία της Εurostat.
Πρόσφατο δημοσίευμα της Wall Street Journal, προσπάθησε να εξηγήσει το φαινόμενο αυτό. Στο άρθρο επισημαίνεται ότι ο Δείκτης Τιμών Τροφίμων του Διεθνούς Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών δείχνει ότι οι παγκόσμιοι μέσοι όροι των εμπορευμάτων (δηλαδή των πρώτων υλών, όπως είναι το σιτάρι, το καλαμπόκι ή η ζάχαρη) έχουν πέσει πολύ κάτω από το επίπεδο στο οποίο βρίσκονταν πέρυσι τέτοια εποχή και έχουν πλησιάσει ακόμη και τα αντίστοιχα επίπεδα του 2021. Ωστόσο, δεν έχουμε δει τις μειώσεις αυτές να περνούν στους καταναλωτές.
Μιλώντας στη WSJ, ο Κλαους Βίστεσεν, επικεφαλής οικονομολόγος για την Ευρωζώνη στην Pantheon Macroeconomics (εταιρεία ανεξάρτητων μακροοικονομικών ερευνών με έδρα στο Νιούκαστλ της Μ. Βρετανίας) «έδειξε» προς τις επιχειρήσεις λιανικής:
«Ο μόνος τρόπος για να το εξηγήσουμε αυτό (δηλ. τις σημερινές τιμές των τροφίμων) σε σχέση με αυτά που βλέπουμε στους δείκτες τιμών βασικών εμπορευμάτων για τα τρόφιμα είναι ότι τα περιθώρια [κέρδους] διευρύνονται.» Επικοινωνήσαμε με τον Κλάους Βίστεσεν για να τον ρωτήσουμε πώς και πού εκδηλώνονται αυτές οι πρακτικές και αν μπορεί να μπει ένα τέλος σε αυτές.
-Φαίνεται ότι δεν υπάρχει «φρένο» στο ράλι των τιμών των τροφίμων. Γιατί συμβαίνει αυτό;
«Μπορούμε να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα με τους αριθμούς όπως είναι. Τους τελευταίους 12 μήνες, οι τιμές των τροφίμων, του αλκοόλ και του καπνού αυξάνονται κάθε μήνα κατά 1,0 ποσοστιαία μονάδα περισσότερο από τον μακροπρόθεσμο μέσο όρο τους. Με άλλα λόγια, οι λιανοπωλητές τροφίμων και ποτών έχουν αυξήσει τις τιμές τους κατά πολύ περισσότερο από το κανονικό το τελευταίο έτος και για παρατεταμένη περίοδο.
Με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία, για τον Μάρτιο, αυτό δεν φαίνεται να σταματά. Σε ετήσια βάση, αυτό σημαίνει ότι οι τιμές των τροφίμων και των ποτών έχουν αυξηθεί πάνω από 15%, πολύ πάνω από οτιδήποτε έχουμε δει στο παρελθόν. Επιπλέον, η αύξηση αυτή φαίνεται να είναι πολύ επίμονη, γεγονός που υποψιάζομαι ότι οφείλεται στην επέκταση των περιθωρίων κέρδους.»
-Τι ακριβώς σημαίνει η «επέκταση των περιθωρίων κέρδους»;
«Με λίγα λόγια, η τιμή στην οποία μια επιχείρηση πουλάει στον καταναλωτή εξαρτάται από δύο πράγματα:
- από τη διακύμανση του μεταβλητού κόστους εισροών (με υπόθεση ότι ένα μέρος του κόστους είναι σταθερό) και
- από ένα περιθώριο κέρδους.
Στην περίπτωση των τροφίμων, μπορούμε πιθανότατα να εξηγήσουμε ένα μεγάλο μέρος της αύξησης του πληθωρισμού λόγω του υψηλότερου κόστους εισροών, όπως η ενέργεια, οι μεταφορές κ.λπ., το οποίο επηρέασε ολόκληρη την οικονομία. Οι μισθοί πιθανόν να αυξήθηκαν επίσης.
Αλλά πιο πρόσφατα, ιδίως φέτος, είναι δύσκολο να εξηγήσουμε την επίμονη αύξηση του πληθωρισμού των τροφίμων χωρίς να συνυπολογίσουμε ότι και οι επιχειρήσεις έχουν διευρύνει τα περιθώρια κέρδους τους (αυξάνοντας ουσιαστικά τα κέρδη τους). Αυτό είναι παράξενο, διότι συνήθως θεωρούμε ότι το λιανικό εμπόριο τροφίμων είναι ένας κλάδος με πολύ μικρά περιθώρια κέρδους, όπου είναι δύσκολο για οποιαδήποτε επιχείρηση να χρεώσει πολύ υψηλότερες τιμές από τις άλλες, λόγω του υψηλού επιπέδου ανταγωνισμού. Αυτό μας αφήνει το συμπέρασμα ότι είτε η ανταγωνιστική δομή του κλάδου έχει αλλάξει, είτε όλοι διευρύνουν τα περιθώρια κέρδους ταυτόχρονα.»
Σε μια κανονικά λειτουργούσα ελεύθερη οικονομία αναμένουμε ότι ο ανταγωνισμός θα μειώσει τις τιμές. Γιατί δεν λειτουργεί με τις τιμές των τροφίμων; Επίσης, ορισμένοι λένε ότι η εποχή των φθηνών τροφίμων (ειδικά στην Ευρώπη) έχει τελειώσει. Συμμερίζεστε αυτή την άποψη;
«Νομίζω ότι είναι πολύ νωρίς για να συμπεράνουμε ότι το ανταγωνιστικό τοπίο στην ευρωπαϊκή βιομηχανία τροφίμων έχει αλλάξει και υποστηρίζει υψηλότερες τιμές, αλλά πρέπει να το παρακολουθούμε. Σχεδόν όλες οι μελέτες για τον πληθωρισμό στην Ευρώπη δείχνουν ότι οι τιμές σε αυτή την οικονομία τείνουν να είναι πολύ «κολλώδεις» (sticky). Στην προκειμένη περίπτωση, αυτό σημαίνει ότι μόλις ο ρυθμός αύξησης ορισμένων τιμών μετατοπιστεί υψηλότερα, υπάρχει ο κίνδυνος οι ανατιμήσεις να εγκατασταθούν σε αυτόν τον νέο ρυθμό, ιδίως αν ο πληθωρισμός στην ευρύτερη οικονομία είναι υψηλός για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Το αίνιγμα εδώ είναι ότι, αν υποθέσουμε ότι το λιανικό εμπόριο τροφίμων παραμένει ένας πολύ ανταγωνιστικός κλάδος, ένας από τους μόνους τρόπους με τους οποίους τα περιθώρια κέρδους μπορούν να παραμείνουν υψηλά είναι επειδή οι επιχειρήσεις συνεννοούνται για να διατηρήσουν υψηλές τιμές. Αυτό, σύμφωνα με τους περισσότερους αντιμονοπωλιακούς νόμους, θα μπορούσε να είναι παράνομο.»
-Πιστεύετε ότι οι τιμές των τροφίμων θα μειωθούν στο μέλλον; Υπάρχει πιθανότητα να επιστρέψουν στα επίπεδα του 2021; Μπορούν οι κυβερνήσεις να λάβουν μέτρα που θα συμβάλλουν στη μείωση των τιμών;
«Στις προβλέψεις μας δεν βλέπουμε ευθεία πτώση των τιμών των τροφίμων, αλλά βλέπουμε ότι ο πληθωρισμός θα μειωθεί σημαντικά τους επόμενους 12 μήνες. Όσον αφορά στις κυβερνήσεις, υπάρχει τώρα αυξημένη προσοχή στην αύξηση των κερδών και στο κατά πόσον οι πολιτικοί μπορούν και πρέπει να κάνουν κάτι γι’ αυτό. Είναι δύσκολο. Το λιανεμπόριο τροφίμων δεν είναι γενικά ένας ρυθμιζόμενος κλάδος, όπως για παράδειγμα οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας, οπότε για τις περισσότερες κυβερνήσεις θα ήταν μεγάλο βήμα να εισαγάγουν ελέγχους τιμών ή οποιοδήποτε άλλο άμεσο μέτρο ελέγχου. Εάν, ωστόσο, οι επιχειρήσεις στο λιανεμπόριο τροφίμων συνωμοτούν για να «παχύνουν» τα περιθώρια κέρδους τους, οι κυβερνήσεις διαθέτουν μοχλούς για να αντεπιτεθούν, κυρίως μέσω κυρώσεων και προστίμων.»
Διαβάστε ακόμη
Καιρός: Σε ποιες περιοχές θα βρέξει την Κυριακή του Πάσχα
Οι τέσσερις Eλληνίδες πλοιοκτήτριες που πρωταγωνιστούν το 2023
Αναλυτές: Μπορεί τελικά να λειτουργήσει η τετραήμερη εργασία;