Εάν κάποιος ρωτούσε τον μέσο Βρετανό πριν μια-δύο δεκαετίες ποια ήταν τα κριτήρια της ψήφου του, η αναμενόμενη απάντηση θα ήταν οι διαφορές μεταξύ μιάς δεξιάς και μιάς αριστερής πολιτικής. Κάπως έτσι θα απαντούσε περίπου το 70% με 80% των Βρετανών ψηφοφόρων. Τότε όμως ο κόσμος ήταν πιο προβλέψιμος, λιγότερο παγκοσμιοποιημένος και τα διεθνή προβλήματα, αν εξαιρέσει κανείς κάποιον απόηχο των κρίσεων πετρελαίου, δεν είχαν επιπτωσεις στην καθημερινότητα των λαών και φυσικά ούτε των Άγγλων.
Υπήρχε βέβαια και τότε η ΕΕ, αλλά συζήτηση επικεντρωνόταν περισσότερο στο κατα πόσο η μία ή η άλλη πολιτική θα έφερνε μεγαλύτερες ενισχύσεις και για ποιους. Ερωτήματα δηλαδή και καταστάσεις βατές για τον μέσο ψηφοφόρο. Μπορούσε λοιπόν απερίσπαστος να εκδηλώνει τις πολιτικές του προτιμησεις, απαντωντας στα παραδοσιακά δύο ερωτήματα και να δώσει την ψήφο τους είτε στο Συντηρητικό κόμμα είτε στο Εργατικό.
Αυτά μέχρι τώρα, γιατί…
Το μοντέλο αυτό δούλεψε επιτυχώς και κυριάρχησε στην Μ. Βρετανία για παραπάνω από έναν αιώνα. Τα πράγματα όμως ποτέ δεν μένουν τα ίδια. Σήμερα, έχουν αλλάξει πολύ και αρκετοί λένε πως οι επιπτώσεις αυτών των αλλαγών θα ειναι δομικές στο Αγγλικό πολιτικό σύστημα. Πλέον κανείς δεν ασχολείται με το ερώτημα δεξιά ή αριστερά, ειδικά μεταξύ των νεώτερων ηλικιών. Τι το αντικατεστησε όμως στην σκέψη των ψηφοφόρων;
Όπως σε πολλές άλλες χώρες στην Ευρώπη η ολοένα αυξανόμενη παγκοσμιοποίηση, αλλά και το μεταναστευτικό έκαναν τον εθνικισμό να κυριαρχήσει. Έναν εθνικισμό εσωστρεφή, που απαντα στην προσωπική ανάγκη για ασφάλεια. Όταν τα εργοστάσια φεύγουν προς αγορές με φθηνότερα εργατικά χέρια ή όταν ο μέσος ψηφοφόρος έχει πειστεί για τα προβλήματα που φέρνουν μαζί τους τα κύματα μεταναστων, ο μέσος πολίτης οχυρώνεται στο Εγω, περιχαρακώνεται στα όρια της χώρας του και κατ επέκταση προς πιο εθνικιστικές τάσεις.
Στις ευρωεκλογές τα δύο μεγάλα κόμματα στην Αγγλία συγκέντρωσαν μόνο 23%. Βεβαια, άλλο ευρωεκλογές, άλλο οι εθνικές. Όμως οι σφυγμομετρήσεις σήμερα τους δίνουν, σε περίπτωση εθνικών εκλογών, με τη βία ένα 60%, πράγμα που δείχνει πως κανένα από τα δύο κόμματα δεν μπορεί να σχηματίσει κυβέρνηση.
Ο ρόλος του Brexit
Ειδικά για το κυβερνητικό κόμμα του Μπόρις Τζόνσον, οι εξελίξεις αυτές φαίνονται να είναι καταλυτικές. Θα πρέπει να γνωρίζουμε πως το συντηρητικό κόμμα παραδοσιακά στηριζόταν σε δύο βασικές αρχές: έναν διεθνή οικονομικό φιλελευθερισμό και ένα παραδοσιακό πολιτισμικό εθνικισμό. Οι δύο αυτές τάσεις ενωμένες παρήγαγαν πολιτικές που έκαναν το κόμμα αυτο να κυριαρχήσει στην πολιτικη σκηνη της Αγγλίας.
Το Brexit με τον απομονωτισμό που αποπνέει, έσπασε τους δεσμούς αυτών των δύο αρχών. Ενισχυσε υπέρμετρα το στοιχείο ενός έντονου εθνικισμού, εις βάρος του φιλελευθερου διεθνισμού που εκ των πραγματων αντιπροσωπεύει η ΕΕ.
Το αποτέλεσμα το βλέπουμε στις μέρες μας. Οδεύοντας το κόμμα αυτό προς την χειρότερη έκφανση αυτού του εθνικισμού, το άτακτο Βrexit, άρχισε να σπάει σε κομμάτια, όχι μόνο όσον αφορά τους ψηφοφόρους του όπως είδαμε πιο πάνω, αλλά και τους ίδιους τους βουλευτές του. Μόλις πρόσφατα 23 βουλευτές του, το εγκατέλειψαν. Η πλειοψηφία που είχε στην Βουλή χάθηκε. Η κυβερνηση Τζόνσον δείχνει μόλις 6 εβδομάδες πριν την ημερομηνία ορόσημο της 31ης Οκτωβρίου, ανήμπορη μέχρι να προκαλέσει νέες εκλογές.
Παράλληλα, το θέμα του Brexit φαινεται πως παρέσυρε και το κόμμα των Εργατικών, σε ποσοστα ανυποληψίας σε σχέση με το παρελθόν. Βεβαίως δεν μπορεί κανείς να παραβλέψει άλλους σημαντικούς επιμερους παραγοντες που συνηγόρησαν σε αυτήν την εξέλιξη, όπως πχ η ακτινοβολία τους αρχηγού του που ειναι εξαιρετικα αμφισβητούμενη, αλλά ας μην ξεχνάμε πως το θεμα του Brexit είναι το Νο1 κυρίαρχο θέμα στην χώρα.
Σε μια τελευταία εξέλιξη, το κόμμα των Φιλελευθέρων, με μία στρατηγική κίνηση, δείχνει πως θα προσπαθήσει, να γινει ο απόλυτος εκφραστης της παραμονής της Μεγάλης Βρετανίας στην ΕΕ. Αν και η κυριαρχία του Μπρέξιτ θεωρείται δεδομένη, οι Remainers, ίσως ποντάροντας στην κούραση των Βρετανών, δείχνουν να θεωρούν πως τα πράγματα έχουν περιθώριο να αρχίζουν να αλλάζουν.
Προς ένα νέο πολιτικό στατους;
Η Αγγλία παραδοσιακά ήταν η χώρα των μονοκομματικών κυβερνήσεων και μαλιστα με την εναλλαγή των δύο κυρίαρχων κομμάτων. Οι παραδόσεις δύσκολα σπάνε και αν συμβαίνει κάτι τέτοιο, η μεταβατικές περίοδοι είναι επώδυνες. Φαίνεται πως κάτι τέτοιο συμβαίνει στην Μ. Βρετανία τα τελευταία χρόνια. Ο δικομματισμός, μάλλον πνέει τα λοίσθια και εκει όπως σχεδόν παντού αλλού στην Ευρώπη. Χρειάστηκε μόνον ένας πολιτικός σαν τον Ντέιβιντ Κάμερον να βάλει την βόμβα στα θεμέλια του πολιτικού συστήματος, με ένα δημοψήφισμα, κυρίως για εσωκομματικους λογους και ένας άλλος, ο Μπόρις Τζόνσον, να την “ρυθμίσει” να εκραγεί περίπου τρία χρόνια μετά.