Στην τελική ευθεία μπαίνει η ευρωπαϊκή νομοθεσία για τη μείωση των ελλειμμάτων στους κρατικούς προϋπολογισμούς και του δημοσίου χρέους, ύστερα από τη συμφωνία μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τους νέους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας.
Παρά το γεγονός ότι οι νέοι κανόνες προβλέπουν «εξατομικευμένα» προγράμματα μείωσης του ελλείμματος και του χρέους για κάθε χώρα, ανάλογα με τις ανάγκες της οικονομίας ώστε να μην γίνονται απότομες περικοπές που θα φέρουν ύφεση, τα όρια του 3% για το έλλειμμα και το 60% για το χρέος παραμένουν.
Ορισμένοι οικονομολόγοι και αναλυτές πιστεύουν ότι οι νέοι κανόνες δεν επιτρέπουν στην ΕΕ να προχωρήσει σε μεγάλες αναπτυξιακές δράσεις και επενδύσεις για να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ, ενώ ταυτόχρονα αφήνουν αξιόλογα περιθώρια για «πράσινες» και τεχνολογικές επενδύσεις μόνο σε χώρες με χαμηλό χρέος, μεγαλώνοντας τις αποστάσεις μεταξύ των χωρών της ΕΕ.
Η πολιτική απόφαση για τους νέους κανόνες ελήφθη τον περασμένο Δεκέμβριο μεταξύ των ηγεσιών των κρατών – μελών που εκπροσωπούνται στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, και προχθές οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του τελευταίου και του Ευρωκοινοβουλίου κατέληξαν σε συμφωνία. Η συμφωνία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είναι απαραίτητη για να εκδοθούν τα νομικά κείμενα (κανονισμοί).
Το Σύμφωνο Σταθερότητας είχε τεθεί σε αναστολή λόγω πανδημίας και στη συνέχεια λόγω της ενεργειακής κρίσης, διότι οι χώρες – μέλη δημιούργησαν ελλείμματα και ανέβασαν το δημόσιο χρέος για να μπορέσουν να δανειστούν και να πραγματοποιήσουν κρατικές δαπάνες για τα μέτρα στήριξης. Τώρα πλέον οι περιορισμοί επανέρχονται και οι νέοι κανόνες «οικονομικής διακυβέρνησης» είναι μεν πιο χαλαροί από εκείνους του παλιού Συμφώνου Σταθερότητας, αλλά δεν παύουν να είναι περιοριστικοί.
Τα βασικά όρια, του 3% για τα ελλείμματα των κρατικών προϋπολογισμών και του 60% για το δημόσιο χρέος παραμένουν, αλλά δεν θα εφαρμόζονται πλέον οριζοντίως, ούτε ανεξάρτητα από την πορεία της οικονομίας. Εισάγεται ένας μηχανισμός, μέσα από τον οποίον θα προβλέπεται πιο ήπια και σταδιακή προσαρμογή, έτσι ώστε οι χώρες – μέλη να μην αναγκάζονται να κάνουν απότομες περικοπές, οι οποίες θα προκαλούν οικονομική ύφεση.
Η Κομισιόν θα καταρτίζει με κάθε χώρα – μέλος ένα «ατομικό» δημοσιονομικό πρόγραμμα, το οποίο θα προβλέπει μεν όρια για τις κρατικές δαπάνες και το έλλειμμα, αλλά αυτά θα διαμορφώνονται ανάλογα με το ύψος του χρέους και τις ειδικές ανάγκες που έχει κάθε χώρα.
Ο στόχος είναι να υπάρχουν μεν όρια για τις πρωτογενείς κρατικές δαπάνες (εκείνες που αφορούν τη λειτουργία του κράτους, όπως μισθοί, συντάξεις, υγεία, παιδεία, επενδύσεις, χωρίς εκείνες για την εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους), αλλά όχι αυτόματες περικοπές που μπορεί να προκαλέσουν ύφεση. Επιπλέον, θα υπάρχουν εξαιρέσεις για δαπάνες που σχετίζονται με την Άμυνα, αλλά και κάποιες δαπάνες που συνδέονται με την πράσινη μετάβαση και την ψηφιοποίηση της οικονομίας.
Το νέο σύστημα αποτελεί μεν πρόοδο σε σχέση με το παλαιότερο, αλλά παρόλα αυτά οι περιορισμοί είναι σημαντικοί και δεν αφήνουν χώρο για μεγάλες κρατικές δαπάνες σε κρίσιμους τομείς, ειδικά για χώρες που έχουν ήδη υψηλό χρέος. Η κατάσταση αυτή δημιουργεί μια κατάσταση δύο ταχυτήτων, αφού μόνο οι χώρες με χαμηλό δημόσιο χρέος θα μπορούν να χρηματοδοτήσουν σημαντικές δημόσιες επενδύσεις.
Ταυτόχρονα, τα όρια του 3% για το έλλειμμα και του 60% για το κρατικό χρέος δημιουργούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση συνολικά ένα «φρένο» τη στιγμή που αντιμετωπίζει τον ανταγωνισμό των ΗΠΑ, οι οποίες χρηματοδοτούν με κρατικό χρήμα βιομηχανικές επενδύσεις στην πράσινη οικονομία και την τεχνολογία, δημιουργώντας σοβαρό ανταγωνισμό στην ευρωπαϊκή βιομηχανία.
Είναι ενδεικτικό ότι το ομοσπονδιακό έλλειμμα στις ΗΠΑ ξεπέρασε το 7% του ΑΕΠ πέρσι, ενώ το δημόσιο χρέος έχει διαμορφωθεί σε ποσοστό άνω του 120% του ΑΕΠ. Οι ΗΠΑ αυξάνουν τον δανεισμό και χρησιμοποιούν το κρατικό χρήμα για να ισχυροποιήσουν την παραγωγική τους βάση στις νέες ενεργειακές τεχνολογίες και τα νέα καταναλωτικά αγαθά που θα κυριαρχήσουν στην παγκόσμια αγορά, όπως ηλεκτρικά οχήματα, μπαταρίες και πολλά άλλα.
Ταυτόχρονα, ενισχύουν την αμυντική τους μηχανή, η οποία με τη σειρά της τροφοδοτεί με επιδοτήσεις και ερευνητικά κονδύλια τους αμερικανικούς ψηφιακούς κολοσσούς, οι οποίοι μετέχουν στα αμυντικά προγράμματα. Με ποιον τρόπο θα μπορέσει η ΕΕ να καλύψει το χαμένο έδαφος στους τομείς αυτούς, σε μια περίοδο μάλιστα που οι ΗΠΑ αυξάνουν την εσωστρέφειά τους, όταν η προτεραιότητα είναι τα χαμηλά ελλείμματα και όχι οι μεγάλες επενδύσεις;
Αυτό είναι το μεγάλο ερώτημα που αναδύεται και μάλιστα ενόψει της πιθανότητας να εκλεγεί στην προεδρία ο Ντόναλντ Τραμπ και να μειώσει τη στήριξη των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, αυξάνοντας αντίστοιχα το οικονομικό βάρος για τις ευρωπαϊκές χώρες.
Τι προβλέπει το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας
Σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση, το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο συμφώνησαν να διατηρήσουν τον γενικό στόχο της μεταρρύθμισης για τη μείωση των λόγων χρέους και των ελλειμμάτων με σταδιακό, ρεαλιστικό, βιώσιμο και φιλικό προς την ανάπτυξη τρόπο, προστατεύοντας παράλληλα τις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις σε στρατηγικούς τομείς, όπως ο ψηφιακός, ο πράσινος, ο κοινωνικός ή ο αμυντικός.
Ταυτόχρονα, το νέο πλαίσιο θα παρέχει κατάλληλο χώρο για αντικυκλικές πολιτικές και θα αντιμετωπίσει τις μακροοικονομικές ανισορροπίες. Η συμφωνία διατηρεί επίσης την υποχρέωση των κρατών – μελών να υποβάλλουν εθνικά μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά διαρθρωτικά σχέδια.
Η Επιτροπή θα υποβάλει μια «πορεία αναφοράς» (που προηγουμένως ονομαζόταν «τεχνική πορεία») στα κράτη – μέλη όπου το δημόσιο χρέος υπερβαίνει το 60% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ), ή όπου το δημόσιο έλλειμμα υπερβαίνει το 3% του ΑΕΠ. Η προσωρινή συμφωνία προβλέπει έναν προαιρετικό και ουσιαστικό προ-διάλογο μεταξύ των κρατών – μελών και της Επιτροπής εκ των προτέρων.
Η τροχιά αναφοράς υποδεικνύει πώς τα κράτη – μέλη μπορούν να διασφαλίσουν ότι μέχρι το τέλος μιας περιόδου δημοσιονομικής προσαρμογής τεσσάρων ετών, το δημόσιο χρέος βρίσκεται σε εύλογα πτωτική τροχιά ή παραμένει σε συνετά επίπεδα μεσοπρόθεσμα.
Η προσωρινή συμφωνία περιλαμβάνει δύο εγγυήσεις που πρέπει να πληροί η τροχιά αναφοράς: Τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του χρέους, ώστε να διασφαλιστεί η μείωση των επιπέδων του χρέους, και τη διασφάλιση της ανθεκτικότητας του ελλείμματος, ώστε να παρέχεται ένα περιθώριο ασφαλείας κάτω από την τιμή αναφοράς του ελλείμματος της Συνθήκης, που είναι 3% του ΑΕΠ, προκειμένου να δημιουργηθούν δημοσιονομικά αποθέματα ασφαλείας.
Με βάση την πορεία αναφοράς, τα κράτη – μέλη ενσωματώνουν στη συνέχεια την πορεία δημοσιονομικής προσαρμογής, εκφρασμένη ως πορεία καθαρών (σ.σ. πρωτογενών) δαπανών, στα εθνικά μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά διαρθρωτικά τους σχέδια. Τα σχέδια, συμπεριλαμβανομένων των καθαρών δαπανών, πρέπει κατά συνέπεια να εγκριθούν από το Συμβούλιο. Η συμφωνία προβλέπει ότι ένας λογαριασμός ελέγχου θα καταγράφει τις αποκλίσεις από την πορεία των καθαρών δαπανών ανά χώρα.
Οι νέοι κανόνες θα ενθαρρύνουν περαιτέρω τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και τις δημόσιες επενδύσεις για τη βιωσιμότητα και την ανάπτυξη. Τα κράτη – μέλη θα μπορούν να ζητήσουν παράταση της τετραετούς περιόδου δημοσιονομικής προσαρμογής σε επτά έτη κατ’ ανώτατο όριο, εάν πραγματοποιήσουν ορισμένες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που βελτιώνουν την ανθεκτικότητα και το αναπτυξιακό δυναμικό και στηρίζουν τη δημοσιονομική βιωσιμότητα και αντιμετωπίζουν κοινές προτεραιότητες της ΕΕ.
Αυτές περιλαμβάνουν την επίτευξη μιας δίκαιης, πράσινης και ψηφιακής μετάβασης, τη διασφάλιση της ενεργειακής ασφάλειας, την ενίσχυση της κοινωνικής και οικονομικής ανθεκτικότητας και, όπου είναι απαραίτητο, τη δημιουργία αμυντικών δυνατοτήτων.
Επόμενα βήματα
Η προσωρινή πολιτική συμφωνία σχετικά με το προληπτικό σκέλος του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης υπόκειται σε έγκριση από το Συμβούλιο στην επιτροπή των μονίμων αντιπροσώπων και από την επιτροπή οικονομικών υποθέσεων του Κοινοβουλίου, προτού περάσει από επίσημη ψηφοφορία τόσο στο Συμβούλιο, όσο και στο Κοινοβούλιο. Μόλις εγκριθεί, το κείμενο θα δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ και θα τεθεί σε ισχύ την επόμενη ημέρα.
Ο κανονισμός για το διορθωτικό σκέλος και η οδηγία σχετικά με τις απαιτήσεις για τα δημοσιονομικά πλαίσια των κρατών – μελών απαιτούν μόνο τη διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Στόχος είναι να εγκριθούν από το Συμβούλιο ταυτόχρονα με το προληπτικό σκέλος
Διαβάστε ακόμη
To Chios Marine Club βράβευσε τρεις Χιώτες που τιμούν την Ελλάδα διεθνώς (pics)
Ανάλυση του Economist: Γιατί τα πανεπιστήμια δεν μπορούν να στηρίξουν την ανάπτυξη της οικονομίας
Το νέο ξενοδοχείο της Νέας Υόρκης που ανεβάζει τον πήχη της απόλαυσης
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ