Θεωρητικά ο κύβος έχει ριφθεί για έναν οικονομικό πόλεμο ανάμεσα στην Ε.Ε. και τις ΗΠΑ καθώς οι ευρωπαϊκές ηγεσίες αποφάσισαν να στηρίξουν το Made in Europe με ένα νέο πρόγραμμα για την ευρωπαϊκή βιομηχανία, ως απάντηση στις κρατικές επιδοτήσεις που δίνει η Ουάσιγκτον για τα προϊόντα Made in USA.
Την περασμένη εβδομάδα οι Ευρωπαίοι ηγέτες μετά τη Σύνοδο Κορυφής ανακοίνωσαν ότι είναι έτοιμοι να υπερασπιστούν την μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα και την ευημερία της Ε.Ε., καθώς και το ρόλο της στην παγκόσμια σκηνή. Και ανέθεσαν στην Κομισιόν να σχεδιάσει ένα πρόγραμμα βιομηχανικής πολιτικής, με κρατικές επιδοτήσεις, ευρωπαΪκή χρηματοδότηση και νέους κανόνες οι οποίοι θα στηρίξουν την ευρωπαϊκή παραγωγή.
Όλα αυτά, βέβαια, ως απάντηση στις ΗΠΑ οι οποίες ήδη υλοποιούν ένα ευρύ πρόγραμμα επιδοτήσεων της δικής τους βιομηχανίας, που αφιερώνει περί τα 380 δισ. δολάρια σε κρατικές ενισχύσεις για δημιουργία εργοστασίων σε αμερικανικό έδαφος αλλά και επιδοτήσεις για αγορά ηλεκτρικών οχημάτων made in USA.
Οι Αμερικανοί έχουν υιοθετήσει το «Νόμο για τη Μείωση του Πληθωρισμού» ο οποίος περιλαμβάνει κρατικές επιδοτήσεις και άλλα μέτρα στήριξης της παραγωγής «πράσινων» προϊόντων, όπως ηλεκτρικά οχήματα και μπαταρίες. Πρόκειται για καθαρά προστατευτικά μέτρα τα οποία έχουν θορυβήσει τους Ευρωπαίους.
Κάποιες διεθνείς εταιρείες έχουν ανακοινώσει ότι αναθεωρούν τα επενδυτικά σχέδια που είχαν για την Ευρώπη ή την Ασία και δίνουν προτεραιότητα στις επενδύσεις σε αμερικανικό έδαφος. Ο λόγος είναι ότι η κρατική επιδότηση μπορεί να φτάσει πολλές εκατοντάδες εκατομμυρίων δολαρίων για επενδύσεις σε εργοστάσια μπαταριών, ηλεκτρικών οχημάτων και άλλων «πράσινων» προϊόντων που θα γίνουν στις ΗΠΑ.
Το γεγονός ότι σχεδόν ταυτόχρονα οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν και το εμπάργκο σε εξαγωγές microchip υψηλής τεχνολογίας στην Κίνα, ενώ πιέζουν και την Ε.Ε. να προσχωρήσει σε ανάλογες απαγορεύσεις, ασφαλώς πιστοποιεί το λεγόμενο «τέλος της παγκοσμιοποίησης» και την είσοδο στην εποχή της Αμερικανο-Κινεζικής αντιπαράθεσης.
Αναδεικνύεται, έτσι, ένα μεγάλο ερώτημα για τη στάση που θα υιοθετήσει η Ε.Ε. στο νέο τοπίο.
Η απόφαση της περασμένης εβδομάδας δείχνει ότι η Ε.Ε. σηκώνει το γάντι και προχωρά σε δικά της προστατευτικά μέτρα, δημιουργώντας ένα νέο «Ταμείο Ευρωπαϊκής Κυριαρχίας», το οποίο θα κληθεί να στηρίξει τις επενδύσεις σε στρατηγικούς τομείς.
Θεωρητικά, αυτό σημαίνει εμπορικό πόλεμο με τις ΗΠΑ, αλλά αυτό μένει να αποδειχθεί στην πράξη, για αρκετούς λόγους.
Πρώτα απ’ όλα οι χώρες μέλη της Ε.Ε. είναι αρκετά διχασμένες ως προς το δέον γενέσθαι.
Κάποιοι πιστεύουν, για παράδειγμα, ότι η Ε.Ε. θα πρέπει να διεκδικήσει κι εκείνη καθεστώς συμμετοχής στο αμερικανικό πρόγραμμα, με τους ίδιους όρους που ισχύουν για τον Καναδά και το Μεξικό και να μην οδηγηθεί η Ευρώπη σε κόντρα με τις ΗΠΑ.
Κάποιοι άλλοι όμως αντιτείνουν ότι κάτι τέτοιο όχι απλά δεν είναι εφικτό και δεν πρόκειται να γίνει δεκτό από τις ΗΠΑ, αλλά ακόμα κι αν γίνει, απλά θα σημάνει το θάνατο της ευρωπαΪκής βιομηχανίας, διότι όλη η «πράσινη» μετάβαση θα γίνει με προϊόντα made in USA.
Επιπλέον, υπάρχει και το «αιώνιο» πρόβλημα της δυσκολίας στη λήψη αποφάσεων στην Ε.Ε. που πιθανόν να καθυστερήσει την ευρωπαϊκή απάντηση αλλά και να καταλήξει τελικά σε κινητοποίηση λίγων πόρων, που δεν θα αρκούν για να «κάνουν τη διαφορά».
Ήδη ορισμένοι προτείνουν να διατεθούν για το Ταμείο Ευρωπαϊκής Κυριαρχίας αδιάθετοι πόροι από το Ταμείο Ανάκαμψης, δηλαδή τα ίδια χρήματα να… βαφτιστούν με νέο όνομα.
Το άλλο μεγάλο ζήτημα που διχάζει την Ε.Ε. είναι ότι μπορεί τελικά να ενισχυθεί το χάσμα ανάμεσα στα κράτη μέλη, καθώς οι χώρες με μικρότερο δημόσιο χρέος, όπως κατ’ εξοχήν η Γερμανία, αλλά και άλλες, θα είναι σε θέση να δώσουν μεγαλύτερες επιδοτήσεις και έτσι να πριμοδοτήσουν τη δική τους βιομηχανία, μεγαλώνοντας την απόσταση από τα άλλα κράτη της Ε.Ε..
Είναι ενδεικτικό ότι η Γερμανία έχει ανακοινώσει τις μεγαλύτερες έκτακτες κρατικές επιδοτήσεις μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, (έφτασαν τα 356 δισ. ευρώ), με δεύτερη τη Γαλλία (162 δισ. ευρώ) και τρίτη την Ιταλία (51 δισ. ευρώ).
Με άλλα λόγια, εάν οι κρατικές επιδοτήσεις δεν γίνουν σε κεντρικό επίπεδο υπάρχει ο κίνδυνος η νέα βιομηχανική πολιτική να λειτουργήσει διασπαστικά για την Ε.Ε., αντί να την βοηθήσει να αντιμετωπίσει τον αμερικανικό ανταγωνισμό.
Είναι πάντως ενδεικτικό ότι ενώ το αμερικανικό πρόγραμμα έχει ήδη ξεκινήσει, η Ε.Ε. θα ξανασυζητήσει το θέμα τον επόμενο Μάιο, όταν θα καταθέσει η Κομισιόν τις προτάσεις της.
Οι βασικοί άξονες της νέας βιομηχανικής πολιτικής της Ε.Ε., όπως παρουσιάζονται στα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής είναι:
α) Πολιτική κρατικών ενισχύσεων: Οι διαδικασίες θα πρέπει να απλουστευτούν, να γίνουν πιο γρήγορες και πιο προβλέψιμες και να επιτρέπουν την ταχεία παροχή στοχευμένης, προσωρινής και αναλογικής στήριξης, μεταξύ άλλων μέσω πιστώσεων φόρου, στους τομείς εκείνους που είναι στρατηγικοί για την πράσινη μετάβαση και που επηρεάζονται δυσμενώς από τις ξένες επιδοτήσεις ή τις υψηλές τιμές της ενέργειας. Μεγάλη έμφαση θα πρέπει επίσης να δοθεί στη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Πρέπει να διατηρηθούν η ακεραιότητα και οι ίσοι όροι ανταγωνισμού στην ενιαία αγορά. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζητεί επίσης την αποτελεσματική εφαρμογή των μέσων της ΕΕ, όπως τα σημαντικά έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (IPCEI), με την αύξηση της διαφάνειας και τον εξορθολογισμό των διαδικασιών, ιδίως δε με την επίσπευση των σταδίων σχεδιασμού και αξιολόγησης. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Επιτροπή να υποβάλλει τακτικά εκθέσεις στο Συμβούλιο σχετικά με τον αντίκτυπο αυτής της πολιτικής κρατικών ενισχύσεων στην ενιαία αγορά, καθώς και στην παγκόσμια ανταγωνιστικότητα της ΕΕ.
β) Χρηματοδότηση σε επίπεδο ΕΕ: Για τη διευκόλυνση της πράσινης μετάβασης σε ολόκληρη την ΕΕ και προκειμένου να αποφευχθεί ο κατακερματισμός της ενιαίας αγοράς, μια πλήρως αποτελεσματική απάντηση της ΕΕ σε επίπεδο πολιτικών απαιτεί δίκαιη πρόσβαση σε χρηματικούς πόρους. Για τον σκοπό αυτό, θα πρέπει να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη ευελιξία στην αξιοποίηση των υφιστάμενων κονδυλίων της ΕΕ και να διερευνηθούν επιλογές για τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε χρηματοδότηση. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Επιτροπή και το Συμβούλιο να εξασφαλίσουν την πλήρη κινητοποίηση της διαθέσιμης χρηματοδότησης και των υφιστάμενων χρηματοδοτικών μέσων, ώστε να παρασχεθεί έγκαιρη και στοχευμένη στήριξη σε στρατηγικούς τομείς χωρίς να επηρεάζονται οι στόχοι της πολιτικής συνοχής. Επιπλέον, θα πρέπει να αξιοποιηθούν πλήρως οι δυνατότητες της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων·
γ) Ρυθμιστικό περιβάλλον: Η ύπαρξη απλών, προβλέψιμων και σαφών συνθηκών-πλαίσιο για τις επενδύσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ουσιώδους σημασίας. Οι διοικητικές διαδικασίες και οι διαδικασίες αδειοδότησης θα πρέπει να απλουστευτούν και να γίνουν ταχύτερες, προκειμένου, μεταξύ άλλων, να εξασφαλιστεί η ικανότητα παραγωγής προϊόντων τα οποία είναι κομβικής σημασίας για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για κλιματική ουδετερότητα, λαμβανομένων υπόψη της αλυσίδας εφοδιασμού και της αξιακής αλυσίδας στο σύνολό τους σε διασυνοριακό επίπεδο. Θα πρέπει να εξασφαλιστεί η πρόσβαση σε σχετικές κρίσιμες πρώτες ύλες, μεταξύ άλλων με τη διαφοροποίηση της προμήθειας και την ανακύκλωση πρώτων υλών για την προώθηση των αρχών της κυκλικής οικονομίας. Η επικείμενη μεταρρύθμιση του σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας θα πρέπει να στηρίζει τη μετάβαση σε ένα απανθρακοποιημένο και αποδοτικό ενεργειακό σύστημα με το χαμηλότερο δυνατό κόστος, να εγγυάται την ασφάλεια του εφοδιασμού ανά πάσα στιγμή και να ενισχύει την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ. Θα πρέπει να εκσυγχρονιστούν οι κανόνες για τη σύναψη δημόσιων συμβάσεων, ώστε να συμβάλλουν στην προώθηση μιας πιο πράσινης βιομηχανίας, και να προαχθούν τα ευρωπαϊκά πρότυπα, ώστε να διευκολύνεται η ταχεία διάθεση βασικών τεχνολογιών
δ) Δεξιότητες: Θα πρέπει να αναληφθεί πιο τολμηρή και φιλόδοξη δράση προκειμένου να αναπτυχθούν περαιτέρω οι δεξιότητες που απαιτούνται για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση μέσω της εκπαίδευσης, της κατάρτισης, της αναβάθμισης των υφιστάμενων δεξιοτήτων και της απόκτησης νέων, ώστε να αντιμετωπιστούν οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού και ο μετασχηματισμός των θέσεων εργασίας, μεταξύ άλλων ενόψει των δημογραφικών προκλήσεων
ε) Επενδύσεις: Απαιτούνται τόσο ιδιωτικές όσο και δημόσιες επενδύσεις για την κάλυψη των επενδυτικών κενών που υπονομεύουν την ανάπτυξη. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο λαμβάνει υπό σημείωση την πρόθεση της Επιτροπής να υποβάλει, πριν από το καλοκαίρι του 2023, πρόταση σχετικά με Ταμείο Ευρωπαϊκής Κυριαρχίας για τη στήριξη των επενδύσεων σε στρατηγικούς τομείς.
Διαβάστε ακόμη
Σταϊκούρας: Έρχεται νέα ρύθμιση για χρέη προς το Δημόσιο