Τους μεγαλύτερους παγκόσμιους κινδύνους που αναδύονται για την επόμενη διετία και τη δεκαετία αναλύει η νέα ετήσια έκθεση «Global Risks Report 2024» του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, που διοργανώνσε το συνέδριο του Νταβός.
Η έκθεση παρουσιάζει τα ρίσκα σταθμίζοντας ένα «κοκτέιλ» αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στην κλιματική αλλαγή, τις δημογραφικές εξελίξεις, την εξέλιξη της Τεχνητής Νοημοσύνης και τις γεωπολιτικές και γεωστρατηγικές μεταβολές.
Επίσης καταγράφονται οι απόψεις σχεδόν 1.500 παγκόσμιων εμπειρογνωμόνων σχετικά με τη βαρύτητα των διαφορετικών κινδύνων οι οποίοι αναλύονται υπό το πρίσμα τριών χρονικών πλαισίων: για την επόμενη διετία, για την επόμενη δεκαετία αλλά και πιο μακροπρόθεσμα, συνολικά για την περίοδο παγκόσμιου κατακερματισμού που διανύουμε.
Στην έκθεση τονίζεται ότι παρόλο που οι τρέχουσες συγκρούσεις και αποσταθεροποιήσεις δεν δημιούργησαν παγκόσμια αποσταθεροποίηση, έχουν ενσπείρει δυναμικές οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν παγκόσμια αποσταθεροποίηση αργότερα.
Στην κορυφή των κινδύνων για την επόμενη διετία υπάρχει η Παραπληροφόρηση και η Αποπληροφόρηση, η οποία μπορεί να δημιουργήσει κοινωνικές και πολιτικές εντάσεις, ενώ από την άλλη δεν αποκλείεται να οδηγήσει τα Κράτη σε αυταρχικές πολιτικές λογοκρισίας προκειμένου να ανταποκριθούν.
Η κλιματική αλλαγή είναι στη δεύτερη θέση, ενώ στην τρίτη θέση έχει ανέβει η κοινωνική πόλωση.
Κοινωνική πόλωση
Τα χαμηλά και μεσαία κοινωνικά στρώματα υφίστανται αυξανόμενη πίεση λόγω της αύξησης του κόστους ζωής, ενώ η κατάσταση στην οικονομία και ο κίνδυνος επανόδου του πληθωρισμού είναι ακόμα ισχυροί για τα επόμενα δύο χρόνια, λόγω παραμέτρων όπως το Ελ Νίνιο που μπορεί να επηρεάσει την προσφορά τροφίμων ή οι ένοπλες συγκρούσεις.
Η οικονομική κρίση πλήττει δυσανάλογα πολλούς ανθρώπους, ενώ το χάσμα μεγαλώνει καθώς η Τεχνητή Νοημοσύνη απειλεί να μεγαλώσει το χάσμα μεταξύ ανεπτυγμένων και μη ανεπτυγμένων χωρών.
Αντίστοιχη πόλωση διαπιστώνουν οι συντάκτες της έκθεσης και σε σχέση με το κλίμα, καθώς χρειάζονται τεράστιες επενδύσεις για την προσαρμογή στην αλλαγή, τις οποίες οι χώρες που τις χρειάζονται περισσότερο δεν θα έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν.
Οι παγκόσμιοι κίνδυνοι την επόμενη διετία
- Παραπληροφόρηση και αποπληροφόρηση
- Ακραία καιρικά φαινόμενα
- Κοινωνική πόλωση
- Ανασφάλεια στον κυβερνοχώρο
- Διακρατικές ένοπλες συγκρούσεις
- Έλλειψη οικονομικών ευκαιριών
- Πληθωρισμός
- Ακούσια μετανάστευση
- Οικονομική ύφεση
- Ρύπανση
Οι παγκόσμιοι κίνδυνοι την επόμενη δεκαετία
- Ακραία καιρικά φαινόμενα
- Κρίσιμες αλλαγές στα συστήματα του πλανήτη
- Απώλεια βιοποικιλότητας και κατάρρευση οικοσυστημάτων
- Έλλειψη φυσικών πόρων
- Παραπληροφόρηση και αποπληροφόρηση
- Δυσμενείς συνέπειες των τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης
- Ακούσια μετανάστευση
- Ανασφάλεια στον κυβερνοχώρο
- Κοινωνική πόλωση
- Ρύπανση
Αναλυτικότερα, ορισμένα βασικά σημεία της έκθεσης
Αν και αποφεύχθηκαν σε μεγάλο βαθμό οι παγκόσμιες αποσταθεροποιητικές συνέπειες -όπως αυτές που παρατηρήθηκαν κατά το αρχικό ξέσπασμα του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας ή της πανδημίας COVID-19-, οι μακροπρόθεσμες προοπτικές αυτών των εξελίξεων θα μπορούσαν να επιφέρουν περαιτέρω παγκόσμιους κλυδωνισμούς.
Στην αρχή του 2024, η έκθεση αναδεικνύει αρνητική προοπτική για τον κόσμο κατά τα επόμενα δύο χρόνια, η οποία αναμένεται να επιδεινωθεί κατά την επόμενη δεκαετία.
Ταραχώδεις συνθήκες εντός δεκαετίας
Σε έρευνα που διεξήχθη τον Σεπτέμβριο του 2023, η πλειοψηφία των ερωτηθέντων (54%) αναμένει κάποια αστάθεια και μέτριο κίνδυνο παγκόσμιων καταστροφών, ενώ ένα άλλο 30% αναμένει ακόμη πιο ταραχώδεις συνθήκες.
Οι προοπτικές είναι αισθητά πιο αρνητικές σε χρονικό ορίζοντα 10 ετών, με σχεδόν τα δύο τρίτα των ερωτηθέντων να προβλέπουν θυελλώδεις ή ταραχώδεις προοπτικές.
Οι συντάκτες της έκθεσης αναλύουν τα δεδομένα υπό το πρίσμα τεσσάρων στοιχείων που διαμορφώνουν τη δυναμική παγκοσμίως:
- Την κλιματική αλλαγή
- Τις δημογραφικές εξελίξεις
- Την τεχνολογία
- Τις γεωστρατηγικές μετατοπίσεις.
Οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι εξακολουθούν να κυριαρχούν στο τοπίο των κινδύνων και στα τρία χρονικά πλαίσια. Τα δύο τρίτα των ερωτηθέντων της GRPS κατατάσσουν τα ακραία καιρικά φαινόμενα ως τον κορυφαίο κίνδυνο που είναι πιθανότερο να παρουσιάσει μια ουσιαστική κρίση σε παγκόσμια κλίμακα το 2024, ενώ η θερμότερη φάση του κύκλου του Ελ Νίνιο – Νότιας Ταλάντωσης (ENSO) προβλέπεται να ενταθεί και να διατηρηθεί μέχρι τον Μάιο του τρέχοντος έτους.
Θεωρείται επίσης ως ο δεύτερος πιο σοβαρός κίνδυνος για το χρονικό διάστημα των δύο ετών και παρόμοια με την περσινή κατάταξη, σχεδόν όλοι οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι εμφανίζονται μεταξύ των 10 πρώτων μακροπρόθεσμα.
Διαφωνίες για το επείγον
Ωστόσο, οι ερωτηθέντες της GRPS διαφωνούν σχετικά με τον επείγοντα χαρακτήρα των περιβαλλοντικών κινδύνων, ιδίως της απώλειας της βιοποικιλότητας και της κατάρρευσης των οικοσυστημάτων και της κρίσιμης αλλαγής των γήινων συστημάτων.
Οι νεότεροι ερωτηθέντες τείνουν να κατατάσσουν αυτούς τους κινδύνους πολύ υψηλότερα κατά τη διετή περίοδο σε σύγκριση με τις μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες, ενώ και οι δύο κίνδυνοι περιλαμβάνονται στην πρώτη 10άδα της κατάταξής τους βραχυπρόθεσμα.
Ο ιδιωτικός τομέας αναδεικνύει αυτούς τους κινδύνους ως κορυφαίες ανησυχίες μακροπρόθεσμα, σε αντίθεση με τους ερωτηθέντες από την κοινωνία των πολιτών ή την κυβέρνηση που δίνουν προτεραιότητα σε αυτούς τους κινδύνους πιο βραχυπρόθεσμα.
Αυτή η ασυμφωνία στην αντίληψη του επείγοντος μεταξύ των βασικών υπευθύνων λήψης αποφάσεων συνεπάγεται ότι δεν υπάρχει συμφωνία και δεν λαμβάνονται αποφάσεις και χάνονται καίριες στιγμές παρέμβασης που θα μπορούσαν να αποτρέψουν τις αλλαγές στον πλανήτη.
Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι το κατώφλι για την ενεργοποίηση μακροπρόθεσμων, δυνητικά μη αναστρέψιμων και αυτοτροφοδοτούμενων αλλαγών σε επιλεγμένα συστήματα του πλανήτη είναι πιθανό να ξεπεραστεί κατά ή πριν η υπερθέρμανση του πλανήτη φτάσει στο 1,5C, που σήμερα αναμένεται να επιτευχθεί στις αρχές της δεκαετίας του 2030.
Απροετοίμαστοι για την κλιματική αλλαγή
Πολλές οικονομίες θα παραμείνουν σε μεγάλο βαθμό απροετοίμαστες για τις «μη γραμμικές» επιπτώσεις τις κλιματικής αλλαγής: η πιθανή ενεργοποίηση ενός πλέγματος πολλών συναφών κοινωνικο-περιβαλλοντικών κινδύνων μπορεί να επιταχύνει την κλιματική αλλαγή, μέσω της απελευθέρωσης εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, και να ενισχύσει τις σχετικές επιπτώσεις, απειλώντας τους ευάλωτους στο κλίμα πληθυσμούς.
Η συλλογική ικανότητα των κοινωνιών να προσαρμοστούν πιθανόν να μην καλύψει τις αναγκαίες παρεμβάσεις, δεδομένης της τεράστιας ανάγκης για επενδύσεις σε υποδομές, με αποτέλεσμα ορισμένες κοινότητες και χώρες να μην μπορούν να απορροφήσουν τις οξείες και χρόνιες επιπτώσεις της ταχείας κλιματικής αλλαγής.
Η κοινωνική πόλωση συγκαταλέγεται μεταξύ των τριών κορυφαίων κινδύνων τόσο στον τρέχοντα όσο και στον διετή χρονικό ορίζοντα, καταλαμβάνοντας την 9η θέση μακροπρόθεσμα.
Επιπλέον, η Κοινωνική πόλωση και η Οικονομική ύφεση θεωρούνται ως οι πιο διασυνδεδεμένοι -και συνεπώς με μεγαλύτερη επιρροή- κίνδυνοι στο παγκόσμιο δίκτυο κινδύνων που μπορούν να πυροδοτήσουν συνέπειες και σε άλλα πεδία.
Παραπληροφόρηση και Αποπληροφόρηση
Αναδυόμενος ως ο σοβαρότερος παγκόσμιος κίνδυνος που αναμένεται κατά τα επόμενα δύο χρόνια, είναι η δυνατότητα ξένων και εγχώριων φορέων σε κάθε χώρα να αξιοποιήσουν την παραπληροφόρηση και πολιτικές διαιρέσεις.
Καθώς σχεδόν τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι αναμένεται να προσέλθουν στις εκλογικές κάλπες σε διάφορες οικονομίες – όπως το Μπαγκλαντές, η Ινδία, η Ινδονησία, το Μεξικό, το Πακιστάν, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι Ηνωμένες Πολιτείες – κατά τα επόμενα δύο χρόνια, η ευρεία χρήση παραπληροφόρησης και αποπληροφόρησης, καθώς και τα εργαλεία για τη διάδοσή τους, ενδέχεται να υπονομεύσουν τη νομιμότητα των νεοεκλεγμένων κυβερνήσεων.
Η αναταραχή που θα προκύψει θα μπορούσε να κυμαίνεται από βίαιες διαδηλώσεις και εγκλήματα μίσους έως την εμφύλια αντιπαράθεση και την τρομοκρατία.
Προπαγάνδα και λογοκρισία
Πέρα από τις εκλογές, οι αντιλήψεις για την πραγματικότητα είναι επίσης πιθανό να γίνουν πιο πολωμένες, διεισδύοντας στον δημόσιο διάλογο για θέματα που κυμαίνονται από τη δημόσια υγεία έως την κοινωνική δικαιοσύνη.
Επομένως, ο κίνδυνος εγχώριας προπαγάνδας και λογοκρισίας θα αυξηθεί επίσης με τη σειρά του.
Από την άλλη πλευρά, οι κυβερνήσεις, για να αντιμετωπίσουν την παραπληροφόρηση, θα μπορούσαν να αποκτήσουν όλο και μεγαλύτερη εξουσία να ελέγχουν τις πληροφορίες με βάση το τι καθορίζουν ως «αληθινό».
Οι ελευθερίες που σχετίζονται με το διαδίκτυο, τον Τύπο και την πρόσβαση σε ευρύτερες πηγές πληροφόρησης, οι οποίες βρίσκονται ήδη σε πτώση, κινδυνεύουν να επηρεαστούν από μια ευρύτερη καταστολή των ροών πληροφόρησης σε πολλές χώρες.
Κοινωνική πόλωση
Οι οικονομικές πιέσεις που δέχονται οι άνθρωποι – και οι χώρες – με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα θα αυξηθούν.
Η κρίση του κόστους ζωής εξακολουθεί να αποτελεί μείζονα ανησυχία στις προοπτικές για το 2024. Οι οικονομικοί κίνδυνοι του πληθωρισμού και της οικονομικής ύφεσηςείναι επίσης αξιοσημείωτοι και περιλαμβάνονται στην κατάταξη των 10 κορυφαίων κινδύνων για την επόμενη διετία.
Αν και προς το παρόν φαίνεται να επικρατεί η πρόβλεψη για μια «ήπια προσγείωση» στην οικονομία, οι βραχυπρόθεσμες προοπτικές παραμένουν εξαιρετικά αβέβαιες.
Υπάρχουν πολλαπλές πηγές συνεχιζόμενων πιέσεων στις τιμές από την πλευρά της προσφοράς που διαφαίνονται για τα επόμενα δύο χρόνια, από τις συνθήκες του Ελ Νίνιο μέχρι την πιθανή κλιμάκωση των ένοπλων συγκρούσεων. Και αν τα επιτόκια παραμείνουν σχετικά υψηλά για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και οι υπερχρεωμένες χώρες θα είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες σε στον κίνδυνο πτώχευσης.
Οι χώρες που είναι ευάλωτες στο κλίμα ή οι επιρρεπείς σε συγκρούσεις θα μείνουν ολοένα και περισσότερο αποκλεισμένες από τις πολυπόθητες ψηφιακές και φυσικές υποδομές, το εμπόριο και τις πράσινες επενδύσεις και τις συναφείς οικονομικές ευκαιρίες.
Καθώς οι προσαρμοστικές ικανότητες αυτών των εύθραυστων κρατών θα διαβρώνονται, οι σχετικές κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις ενισχύονται.
Τεχνολογικός διχασμός
Παρομοίως, η σύγκλιση των τεχνολογικών εξελίξεων και των γεωπολιτικών δυναμικών θα δημιουργήσει πιθανότατα ένα νέο σύνολο νικητών και ηττημένων τόσο στις προηγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες οικονομίες.
Εάν τα εμπορικά κίνητρα και οι γεωπολιτικές επιταγές, και όχι το δημόσιο συμφέρον, παραμείνουν οι πρωταρχικοί μοχλοί ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης (AI) και άλλων τεχνολογιών αιχμής, το ψηφιακό χάσμα μεταξύ των χωρών υψηλού και χαμηλού εισοδήματος θα οδηγήσει σε έντονη ανισότητα στην κατανομή των σχετικών οφελών – και των κινδύνων.
Οι ευάλωτες χώρες και κοινότητες θα μείνουν ακόμη πιο πίσω, ψηφιακά απομονωμένες από τις υπερτροφοδοτούμενες ανακαλύψεις της τεχνητής νοημοσύνης που επηρεάζουν την οικονομική παραγωγικότητα, τη χρηματοδότηση, το κλίμα, την εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη, καθώς και τη δημιουργία σχετικών θέσεων εργασίας.
Μακροπρόθεσμα, η αναπτυξιακή πρόοδος και το βιοτικό επίπεδο κινδυνεύουν. Οι τάσεις στην οικονομία, το περιβάλλον και την τεχνολογία είναι πιθανό να μπλοκάρουν ένα τμήμα της κοινωνίας από ευκαιρίες εισοδήματος και εξειδίκευσης, και συνεπώς τη δυνατότητα βελτίωσης της οικονομικής κατάστασης΄.
Διαβάστε ακόμη:
«Κόκκινα» χρέη στην Εφορία: Στο «σφυρί» μεζονέτες, καταστήματα, γραφεία και οικόπεδα
Αεροπορικές εταιρείες: Αυτές είναι οι 25 πιο ασφαλείς για το 2024 (λίστες)
Πώς ένας στους τρεις φορολογούμενους… κέρδισε την εφορία
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ