Mε μία πρώτη ματιά το Gallaratese Hub, έξω από τη Via Appennini στα βορειοδυτικά του Μιλάνου μοιάζει με οποιοδήποτε άλλο σουπερμάρκετ στην ιταλική πόλη. Όμως τα προϊόντα στα ράφια του 400 τετραγωνικών μέτρων χώρου, που ανήκει στον δήμο του Μιλάνου και άνοιξε τον Ιούλιο, τα έχουν παραχωρήσει από αλυσίδες σούπερ μάρκετ και ιδιωτικές επιχειρήσεις της περιοχής. Και οι πελάτες, που εμφανίζονται για τα ψώνια τους πέντε ημέρες την εβδομάδα, δεν πληρώνουν τίποτα – όλα καλύπτονται από μια προπληρωμένη κάρτα.
«Όλο το θέμα είναι να κάνουμε τα συστήματα διατροφής μας πιο βιώσιμα και λιγότερο σπάταλα», λέει η Federica Giannotta, επικεφαλής των ιταλικών προγραμμάτων στο Terre des Hommes Italy, τη ΜΚΟ που διαχειρίζεται το σουπερμάρκετ αλληλεγγύης. «Και φυσικά βοηθώντας εκείνες τις οικογένειες που χρειάζονται πραγματικά υποστήριξη».
Το Gallaratese Hub, ένα από τα τρία επί του παρόντος στο Μιλάνο, αποτελεί μέρος των πρωτοποριακών προσπαθειών της πόλης για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων. Το Μιλάνο είναι η πρώτη μεγάλη πόλη που επιβάλλει μια πολιτική απορριμμάτων τροφίμων σε όλη την πόλη, βασιζόμενη στην ευρεία συνεργασία δημόσιων φορέων, τραπεζών τροφίμων, φιλανθρωπικών οργανώσεων, ΜΚΟ, πανεπιστημίων και ιδιωτικών επιχειρήσεων.
Το 2015, το Μιλάνο εγκαινίασε μια νέα Πολιτική Τροφίμων με στόχο τη δημιουργία ενός πιο βιώσιμου συστήματος τροφίμων, με τη συμμετοχή όσο το δυνατόν περισσότερων τοπικών παραγόντων όπως τα ερευνητικά κέντρα της πόλης, τα ιδρύματα, τον ιδιωτικό τομέα και τις ΜΚΟ. Το επόμενο έτος συντάχθηκε ένα μνημόνιο συμφωνίας, με τίτλο «Μηδενικά απόβλητα» (Zero Waste), για τη μείωση στο ήμισυ της σπατάλης τροφίμων έως το 2030 και την εφαρμογή μιας νέας μεθόδου ανάκτησης και αναδιανομής των πλεονασμάτων τροφίμων.
Αυτά τα Food Waste Hubs, που ξεκίνησαν τον Ιανουάριο του 2019, συλλέγουν προϊόντα από σουπερμάρκετ και εταιρείες, καθώς και αγορασμένη επισιτιστική βοήθεια και την παρέχουν σε εκατοντάδες οικογένειες του Μιλάνου που την έχουν ανάγκη. Το Gallaratese Hub παρέχει επίσης κοινωνικές υπηρεσίες όπως νομική βοήθεια, ψυχολογική υποστήριξη, μαθήματα γλωσσών και υποστήριξη παιδικής φροντίδας. Άλλοι δύο κόμβοι θα εγκαινιαστούν σε άλλες γειτονιές του Μιλάνου τους επόμενους μήνες.
Η Σχολή Διοίκησης του Πολυτεχνείου του Μιλάνου, η οποία διεξήγαγε μελέτη σκοπιμότητας του μοντέλου και παρακολούθησε την εφαρμογή του, διαπίστωσε ότι ο πρώτος κόμβος εξοικονόμησε 77 μετρικούς τόνους τροφίμων τον πρώτο χρόνο της λειτουργίας του και ότι σήμερα το κάθε ένα από τα τρία Food Waste Hubs της πόλης εξοικονομεί περίπου 130 μετρικούς τόνους τροφής ετησίως, ή 350 κιλά την ημέρα — που ισοδυναμεί με 260.000 γεύματα. Μέσω αυτών, σύμφωνα με το Πολυτεχνείο, αποφεύγεται η έκλυση 497 μετρικών τόνων διοξειδίου του άνθρακα στην παραγωγή και εν συνεχεία στη διάθεση απωλειών τροφίμων ετησίως. Οι κόμβοι χρησιμοποιούν επίσης το 30% των τροφίμων που διαφορετικά θα κατέληγαν στα σκουπίδια, σε σύγκριση με τον εθνικό μέσο όρο του 9%.
Η οξυδερκής ανάλυση δεδομένων και ο καλοσχεδιασμένος συντονισμός μεταξύ πολλών οργανισμών ήταν το κλειδί για την επιτυχία, σύμφωνα με την Anna Scavuzzo, αντιδήμαρχο του Μιλάνου και επικεφαλής της πολιτικής τροφίμων της πόλης.
H Anna Scavuzzo, αντιδήμαρχος του Μιλάνου και επικεφαλής της πολιτικής τροφίμων της πόλης @City of Milan
Σε ορισμένες γειτονιές, για παράδειγμα, μπορεί να υπάρχουν πολλά φρούτα και λαχανικά που θα κατέληγαν στα σκουπίδια, αλλά σε άλλες περιοχές μπορεί να υπάρχει περισσότερο κρέας. Κατά τη διάρκεια συγκεκριμένων περιόδων του χρόνου, όπως τα Χριστούγεννα, θα μπορούσαν να υπάρξουν περισσότερες απώλειες τροφίμων ή τον Αύγουστο, όταν πολλές φιλανθρωπικές οργανώσεις πηγαίνουν διακοπές, η διαθέσιμη υποστήριξη ίσως είναι λιγότερη. Ή μπορεί να αλλάζει η ποσότητα των αδιάθετων τροφίμων σε ένα σουπερμάρκετ προμηθευτή.
«Είναι σημαντικό για τις πόλεις να χρησιμοποιούν δεδομένα για να κατανοήσουν αυτά τα σημεία», λέει η Scavuzzo, η οποία πραγματοποιεί συνάντηση με ενδιαφερόμενους φορείς για ανταλλαγή δεδομένων και τεχνογνωσίας τουλάχιστον κάθε έξι μήνες. «Ο συντονισμός είναι πολύ σημαντικός».
Η υπερτοπική εστίαση ήταν επίσης ένας σημαντικός παράγοντας στην επισιτιστική πολιτική του Μιλάνου – το πλεονάζον φαγητό, υποστηρίζουν, θα πρέπει να διανέμεται στην ίδια γειτονιά, μειώνοντας τις εκπομπές άνθρακα και μεγιστοποιώντας τη φρεσκάδα του φαγητού.
«Το μοντέλο των τραπεζών τροφίμων δεν ήταν αρκετά αποτελεσματικό ώστε να συλλέγει τα τρόφιμα που περίσσευαν από όλους τους λιανοπωλητές», λέει η Scavuzzo. «Η ιδέα ήταν να οργανωθεί τοπικά το δίκτυο, ώστε να λειτουργήσει με γρήγορο τρόπο».
Ο Andrea Segrè, καθηγητής γεωργικής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια και επιστημονικός διευθυντής του Διεθνούς Παρατηρητηρίου Waste Watcher, πιστεύει ότι η τοπική πτυχή, την οποία αποκαλεί προσέγγιση «μηδενικού χιλιομέτρου», είναι κρίσιμη.
«Η αρχή της ανάκτησης τροφίμων και της διανομής τους στην ίδια περιοχή είναι ένα καλό μοντέλο», λέει. «Αν ανακτήσετε τρόφιμα σε ένα μέρος και έχετε να τα παραδώσετε περίπου 30 χιλιόμετρα μακριά, πρέπει να τα μεταφέρετε, να τα αποθηκεύσετε και να τα ψύξετε, κάτι που θα κοστίσει περισσότερο από ό,τι αξίζει το φαγητό. Για να είστε βιώσιμοι, πρέπει να ενεργήσετε σε τοπικό επίπεδο. Είναι ένα μοντέλο εγγύτητας».
Θα μπορούσαν να σημειωθούν τεράστια κέρδη, τόσο κοινωνικά όσο και περιβαλλοντικά, εάν συνεχιστεί η πρόοδος. Το παγκόσμιο σύστημα τροφίμων παράγει το ένα τρίτο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ωστόσο το ένα τρίτο όλων των τροφίμων που παράγονται για ανθρώπινη κατανάλωση καταλήγει στα σκουπίδια – περίπου 1,3 δισεκατομμύρια μετρικοί τόνοι ετησίως. Την ίδια στιγμή, 800 εκατομμύρια άνθρωποι, περίπου το ένα δέκατο του παγκόσμιου πληθυσμού, υποσιτίστηκαν πέρυσι.
Ωστόσο, ο Segrè προειδοποιεί ότι τέτοιοι κόμβοι τροφίμων δεν μπορούν να είναι η μόνη λύση για την αντιμετώπιση της σπατάλης τροφίμων. Περίπου το 70 τοις εκατό των απορριμμάτων τροφίμων προέρχεται από τα νοικοκυριά, λέει, και μισό κιλό οικιακής σπατάλης τροφίμων δημιουργείται από τον μέσο άνθρωπο στην Ιταλία κάθε εβδομάδα. «Χρειαζόμαστε πρόληψη στα νοικοκυριά μας», προσθέτει.
Αλλά υπάρχει η πεποίθηση ότι το Μιλάνο έχει βρει μια συνταγή για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε όλον τον κόσμο. Τον Οκτώβριο, τα Food Waste Hubs της πόλης του Μιλάνου κέρδισαν το Βραβείο Earthshot, μια πρωτοβουλία που ιδρύθηκε από τον πρίγκιπα Ουίλιαμ της Βρετανίας. Ο δήμος έχει λάβει 1 εκατομμύριο λίρες σε χρηματικό έπαθλο και ένα παγκόσμιο δίκτυο υποστήριξης για την κλιμάκωση της πρωτοποριακής περιβαλλοντικής του λύσης.
«Κάθε πόλη σε όλον τον κόσμο θα μπορούσε να εφαρμόσει αυτό το μοντέλο», λέει ο καθηγητής Segrè. «Χρειάζεται κάποια ικανότητα, κάποιες γνώσεις και πρόθυμοι συντελεστές. Αλλά μπορεί κανείς να το αντιγράψει εύκολα».
Η αντιδήμαρχος Scavuzzo, η οποία βοηθά επίσης στην επίβλεψη του Milan Urban Food Policy Pact — μια παγκόσμια συμφωνία για τις αστικές επισιτιστικές πολιτικές που έχει υπογραφεί από περισσότερες από 200 πόλεις — λέει ότι ήδη συμβουλεύει πόλεις όπως η Γάνδη, το Σάο Πάολο, η Σεούλ και η Μελβούρνη για το πώς να υλοποιήσουν παρόμοιους κόμβους.
«Δεν υπάρχει ένα μοναδικό μοντέλο», λέει. «Πρέπει να προσαρμοστεί ανάλογα με την τοπική κατάσταση μιας πόλης. Αλλά πιστεύουμε ότι [αυτοί οι κόμβοι] μπορούν να βοηθήσουν στην εξοικονόμηση όσο το δυνατόν περισσότερων τροφίμων».
Διαβάστε ακόμα:
«Voria»: Ξεκλειδώνει η επένδυση των 250 εκατ. ευρώ στο Μαρούσι
Πώς μεταμορφώνει ο όμιλος Fais την Αγορά Μοδιάνο – Δείτε πώς θα είναι (pics)
Η «επιστροφή» του MySpace; Ένας κλώνος του προσελκύει 200.000 χρήστες