Η μεγάλη ήττα που υπέστη η Επίτροπος Ανταγωνισμού Μαργκρέτε Βεστάγκερ από την απόφαση του Πρωτοδικείου της Ε.Ε. να ακυρώσει το πρόστιμο που είχε επιβάλει η Κομισιόν στην αμερικανική εταιρεία Apple για φοροαποφυγή μέσω της Ιρλανδίας, έρχεται στη χειρότερη δυνατή στιγμή για την Ε.Ε..
Ακριβώς στο σημείο, δηλαδή, που οι χώρες μέλη άρχισαν να συζητούν την κατάργηση των «φορολογικών παραθύρων», ώστε να μαζέψουν χρήματα από φόρους για να κλείσουν τις τρύπες που άνοιξε στους προϋπολογισμούς ο κορωνοϊός.
Είναι φανερό ότι ο πόλεμος για τους φόρους μόλις άρχισε και η υπόθεση δεν φέρνει απέναντι μόνο τις ΗΠΑ με την Ε.Ε. Οι Αμερικανοί είχαν εγκαταλείψει από τον προηγούμενο μήνα τις συνομιλίες που γίνονταν στο πλαίσιο του ΟΟΣΑ για να επιτευχθεί μια διεθνής συμφωνία για τη φορολόγηση των πολυεθνικών και ανακοίνωσαν ότι θα επιβάλλουν φορολογικά αντίποινα σε χώρες όπως η Γαλλία, εφόσον προχωρήσουν σε μονομερή επιβολή ψηφιακού φόρου.
Η ακύρωση του προστίμου στην Apple είναι μια ήττα για την Ε.Ε. και μια νίκη για τις GAFA (Google, Amazon, Facebook, Apple).
Επιπλέον, η απόφαση έρχεται λίγες μέρες πριν την Σύνοδο Κορυφής για το Ταμείο Ανάκαμψης, στο οποίο αντιτίθεται η Ολλανδία, μια χώρα που -μαζί με την Ιρλανδία και το Λουξεμβούργο- θεωρούνται τα καλύτερα φορολογικά «καταφύγια» των μεγάλων πολυεθνικών στην Ε.Ε.
Η Apple είχε πληρώσει 14,3 δισ. ευρώ υπό τη μορφή «προστίμου», σε φόρους προς το Ιρλανδικό κράτος, στο πλαίσιο μιας απόφασης της Μαργκρέτε Βεστάγκερ ότι η Ιρλανδία είχε παράσχει στην αμερικανική εταιρεία μια παράνομη συμφωνία που της επέτρεπε να μην πληρώνει φόρο.
H 52χρονη Δανέζα Φιλελεύθερη πολιτικός έχει γίνει η εμβληματική φυσιογνωμία στην μάχη της Ε.Ε. κατά της φοροδιαφυγής, αλλά και της προσπάθειας να ανακτήσει η Ευρώπη το χαμένο έδαφος στον κόσμο της ψηφιακής οικονομίας, η οποία αμερικανοκρατείται, ενώ αναδύονται νέοι ισχυροί παίκτες και από την Κίνα. Στο ενεργητικό της έχουν καταγραφεί και τα πρόστιμο μαμούθ στην Google (4,3 δισ. ευρώ το 2018), ενώ ήταν υποψήφια και για την προεδρία της Ε.Ε.
Η ακύρωση του προστίμου στην Apple είναι η πρώτη μεγάλη ήττα της και μένει να φανεί εάν σηματοδοτεί μια ευρύτερη υποχώρηση ή, αντίθετα, εάν θα οδηγήσει την Ε.Ε. σε αλλαγές στη φορολογική νομοθεσία για να ενισχυθούν οι εξουσίες της Κομισιόν στον τομέα αυτό.
Το Πρωτοδικείο της Ε.Ε. ή Γενικό Δικαστήριο (δέχεται προσφυγές ακύρωσης από ιδιώτες), στο οποίο έχει προσφύγει η Apple, απέρριψε την απόφαση αυτή, με το σκεπτικό ότι η Κομισιόν δεν απέδειξε τους ισχυρισμούς της. Η απόφαση είναι ανοικτή σε έφεση και η κυρία Βεστάγερ θα πρέπει να συγκεντρώσει μέσα σε δυόμιση μήνες τα απαραίτητα επιχειρήματα για να ασκήσει την έφεση, στο ανώτερο σώμα του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ωστόσο, η ακύρωση αποτελεί πραγματικό κόλαφο στις προσπάθειες της Κομισιόν και ειδικά της Δανέζας Επιτρόπου Μαγκρέτ Βεστάγιερ, η οποία έχει ταυτιστεί με την «άμυνα» της Ε.Ε. απέναντι στα μεγάλα αμερικανικά μονοπώλια.
Και τούτο διότι μια μόλις μέρα πριν ανακοινωθεί η απόφαση του Πρωτοδικείου της Ε.Ε. είχε γίνει γνωστή η πρόθεση της Κομισιόν να κινηθεί κατά των χωρών που έχουν πολύ χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές ή ευνοούν την φοροαποφυγή με άλλα μέσα. Το ενδιαφέρον, μάλιστα, είναι ότι η πρόθεση της Κομισιόν ήταν να κινηθεί με βάση το άρθρο 116 της Συνθήκης της Ε.Ε. που αφορά την ενιαία αγορά, με το επιχείρημα δηλαδή ότι οι πρακτικές φοροαποφυγής φαλκιδεύουν την ενιαία αγορά. Το «μυστικό» είναι ότι σε ένα τέτοιο πλαίσιο αποφάσεις μπορούν να ληφθούν με ειδική πλειοψηφία, χωρίς να χρειάζεται η ομοφωνία που απαιτείται για τη λήψη αποφάσεων περί τα φορολογικά.
Έτσι, στο «κάδρο» μπαίνουν οι χώρες της Ε.Ε. που αποτελούν φορολογικά «καταφύγια» για πολυεθνικές κάθε είδους. «Πρωταθλήτρια» στο είδος, θεωρείται η Ολλανδία, όπως άλλωστε και το Λουξεμβούργο, η Ιρλανδία και σε μικρότερο βαθμό η Κύπρος και η Μάλτα.
«Συμπτωματικά» η Ολλανδία είναι και η χώρα που πρωτοστατεί στο μέτωπο των «4 ευρω-τσιγκούνηδων» που αντιτίθενται στο Ταμείο Ανάκαμψης.
Σύμφωνα με στοιχεία του Tax Justice Network (TJN), η Ολλανδία είναι η χώρα που κερδίζει τα περισσότερα από την πρακτική της μεταφοράς κερδών από χώρα σε χώρα, ενώ ακολουθούν η Ιρλανδία, το Χόγκ-Κόγκ και η Ελβετία.
H Ολλανδία είναι, όμως, με διαφορά η χώρα που προκαλεί τη μεγαλύτερη απώλεια εσόδων στις άλλες χώρες που χάνουν φορολογία από τις εταιρείες που μεταφέρουν τα κέρδη τους εκεί.
Σύμφωνα με τα δεδομένα του Tax Justice Network, οι χώρες καταφύγια κερδίζουν 14,8 δισ. δολάρια από τη φορολόγηση των πολυεθνικών που τις επιλέγουν ως έδρα, ενώ κάποιες άλλες χώρες χάνουν έσοδα 117 δισ. δολαρίων, τα οποία θα εισέπρατταν εάν οι ίδιες πολυεθνικές πλήρωναν κανονικά τους φόρους τους. Δηλαδή, κατά μέσο όρο, για κάθε ένα δολάριο που κερδίζουν οι φορολογικοί παράδεισοι, χάνονται έξι δολάρια στον υπόλοιπο κόσμο.
Με βάση στοιχεία του ΟΟΣΑ που ανέλυσε το Tax Justice Network, οι πολυεθνικές μεταφέρουν κάθε χρόνο τζίρο περίπου 1 τρισ. δολαρίων σε φορολογικούς παραδείσους, ενώ στην Ευρώπη οι χώρες που επωφελούνται περισσότερο είναι η Ολλανδία, το Λουξεμβούργο, η Ελβετία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Η εικόνα φαίνεται και στο παρακάτω διάγραμμα, όπου με μπλε χρώμα είναι τα κέρδη που έχει κάθε χώρα από την πρακτική της μεταφοράς των εσόδων από άλλες χώρες, ενώ με πορτοκαλί χρώμα είναι η φορολογική ζημιά που προκαλεί στις άλλες χώρες, η χώρα-καταφύγιο που υποδέχεται τις πολυεθνικές με ευνοϊκό καθεστώς.
