Η πολιτική αναταραχή στη Γαλλία έχει προκαλέσει εικασίες ότι η Ευρώπη μπορεί να επιστρέψει στις παλιές, δύσκολες εποχές των κρίσεων δημόσιου χρέους. Ακόμα και η ίδια η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει παραδεχτεί πως αυτό είναι ένα πιθανό ενδεχόμενο.
Η ΕΚΤ έχει εμπλουτίσει το οπλοστάσιό της από τότε που οι αγορές αμφισβήτησαν για τελευταία φορά τη βούλησή της να κρατήσει ενωμένη την ευρωζώνη. Θα ενεργοποιήσει όμως το νεότερο εργαλείο κρίσης της – το μη δοκιμασμένο TPI – Transmission Protection Instrument (TPI) – για να κρατήσει το κόστος δανεισμού της Γαλλίας χαμηλά; Η σύντομη απάντηση είναι ότι ο πήχης για παρεμβάσεις της ΕΚΤ φαίνεται να είναι υψηλός και οι προϋποθέσεις για αυτές σίγουρα δεν έχουν ακόμη δημιουργηθεί.
Παρ’ όλα αυτά, με τα πολιτικά γεγονότα να κινούνται γρήγορα και τις αγορές ακόμη πιο γρήγορα, το POLITICO πιστεύει ότι ήρθε η ώρα για μια γρήγορη υπενθύμιση του τι θα μπορούσε να κάνει το TPI, γιατί υπάρχει και πότε θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί.
Η ΕΚΤ δημιούργησε το TPI το 2022. Το εργαλείο επιτρέπει στην ΕΚΤ – υπό ορισμένες προϋποθέσεις – να αγοράζει τα κρατικά ομόλογα μεμονωμένων κρατών-μελών για να συγκρατήσει το κόστος δανεισμού περιορισμένο, διασφαλίζοντας έτσι ότι η ευρωζώνη δεν θα καταλήξει σε επιτόκια δανείων και καταθέσεων που διαφέρουν έντονα σε όλη την περιοχή. Ο στόχος αυτός αναφέρεται ως ομαλή ή ομοιόμορφη μετάδοση της νομισματικής πολιτικής.
Την εποχή της δημιουργίας του TPI, το ασφάλιστρο κινδύνου ή το «spread» που συνδέεται με τα 10ετή ιταλικά ομόλογα αναφοράς – δηλαδή η επιπλέον απόδοση που απαιτούν οι επενδυτές για να διακρατούν ιταλικό χρέος αντί για μια ασφαλέστερη πίστωση όπως η Γερμανία – είχε αυξηθεί πάνω από 2 ποσοστιαίες μονάδες. Ακόμα κι έτσι, η ΕΚΤ απέφυγε να παρέμβει.
Αυτή τη στιγμή τα πράγματα δεν έχουν φτάσει σε τέτοιο σημείο. H διαφορά του 10ετούς ομολόγου της Γαλλίας έναντι του αντίστοιχου γερμανικού είναι προς το παρόν πολύ κάτω από το επίπεδο που αντιμετώπιζε προηγουμένως η Ιταλία, πόσο μάλλον χώρες όπως η Ελλάδα και η Πορτογαλία, όταν χρειάστηκε να διασωθούν πριν από 14 χρόνια. Αυτό υποδηλώνει ότι τα επίσημα επιτόκια εξακολουθούν να «μεταδίδονται» πιο ομοιόμορφα από τότε.
Όμως το TPI δεν αφορά μόνο τα απόλυτα, ή ακόμη και τα σχετικά επίπεδα των αποδόσεων των ομολόγων. Έχει να κάνει με το πόσο γρήγορα κινούνται και κατά πόσο η ΕΚΤ θεωρεί ότι οι κινήσεις αυτές είναι δικαιολογημένες. Η κεντρική τράπεζα έχει δηλώσει ότι θα χρησιμοποιήσει το TPI «για να αντιμετωπίσει τις αδικαιολόγητες, άτακτες δυναμικές της αγοράς».
Μέχρι στιγμής, η δυναμική της αγοράς δεν ήταν ούτε αδικαιολόγητη ούτε άτακτη: Τα spreads διευρύνθηκαν απότομα τον Ιούνιο, καθώς ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν έχασε τον έλεγχο του γαλλικού κοινοβουλίου από κόμματα της ακροαριστεράς και της ακροδεξιάς που αντιτίθενται στις δημοσιονομικές πολιτικές του, μεταξύ άλλων.
Όμως, δεδομένης της πρότασης μομφής κατά της γαλλικής κυβέρνησης του Μισέλ Μπαρνιέ, η ανησυχία έχει αυξηθεί και έχει ωθήσει το spread μεταξύ των γαλλικών και γερμανικών ομολόγων σε ένα εύρος 90 μονάδων βάσης, το μεγαλύτερο από το 2012.
Η ΕΚΤ θα βοηθήσει μόνο όσους παίζουν με τους κανόνες της Ε.Ε. Δεν θα πρέπει να βρίσκονται αντιμέτωποι με πειθαρχική διαδικασία για υπερβολικά δημοσιονομικά ελλείμματα, ούτε να έχουν μεγάλα εξωτερικά ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Το σημαντικότερο, δεν πρέπει να βρίσκονται σε έναν δρόμο που κανονικά θα κατέληγε στην κατάρρευση της κυβέρνησης υπό το βάρος του δικού της χρέους.
Καθώς πρόκειται για μέσο νομισματικής πολιτικής, η ΕΚΤ έχει αποκλειστική νομική αρμοδιότητα στη χρήση του TPI . Στην πραγματικότητα, ωστόσο, η επικοινωνία μεταξύ Φρανκφούρτης και Βρυξελλών – και μεταξύ Φρανκφούρτης και εθνικών πρωτευουσών – θα ενταθεί αν η κατάσταση επιδεινωθεί περαιτέρω.
Η αξιολόγηση της Γαλλίας δεν είναι και τόσο καλή. Υπόκειται στη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος της Ε.Ε. και οι αγορές χάνουν την εμπιστοσύνη τους στην ικανότητά της να ακολουθήσει «υγιείς και βιώσιμες μακροοικονομικές πολιτικές». Το δημοσιονομικό της έλλειμμα πρόκειται να διευρυνθεί σε πάνω από το 6% του ΑΕΠ φέτος και οι αποτυχημένες, πια, προσπάθειες του Μπαρνιέ να τη θέσει σε πιο σταθερή βάση ματαιώθηκαν από την πρόταση μομφής της αντιπολίτευσης.
Η ΕΚΤ φρόντισε να μη «δέσει τα χέρια της» κατά τον σχεδιασμό του TPI , λέγοντας ότι τα κριτήριά της θα χρησιμεύσουν μόνο ως βάση στη διαδικασία λήψης αποφάσεων του Διοικητικού Συμβουλίου.
Ο επικεφαλής της ιταλικής κεντρικής τράπεζας Φάμπιο Πανέτα δήλωσε ενόψει των γαλλικών εκλογών του καλοκαιριού ότι η ΕΚΤ θα πρέπει να είναι «προετοιμασμένη να αντιμετωπίσει τις συνέπειες» των σοκ που θα προκληθούν από την «αύξηση της πολιτικής αβεβαιότητας στο εσωτερικό των χωρών».
Ωστόσο, άλλοι είναι σαφώς λιγότερο έτοιμοι να χρησιμοποιήσουν οποιοδήποτε περιθώριο παρέκκλισης. «Αυτό που συμβαίνει με τα μεμονωμένα κρατικά ομόλογα είναι συνήθως μια αντανάκλαση του τι μπορεί να συμβαίνει πολιτικά στη χώρα εκείνη τη στιγμή», δήλωσε την Παρασκευή ο επικεφαλής της Bundesbank, Γιοακίμ Νάγκελ. Τα μεγαλύτερα spreads που προκύπτουν σε ένα τέτοιο πλαίσιο «δεν θα ήταν ένα ζήτημα που θα δικαιολογούσε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι διαταράσσεται η μετάδοση της νομισματικής πολιτικής».
Οι αναλυτές δεν αναμένουν ότι η ΕΚΤ θα τραβήξει αμέσως τη σκανδάλη. «Αν μελετήσετε τα κριτήρια που απαρίθμησαν, η Γαλλία δεν πληροί πολλά από αυτά», δήλωσε στο POLITICO ο Μπας φαν Χέφεν, ανώτερος στρατηγικός αναλυτής μακροοικονομικών της Rabobank. Ομοίως, η Barclays ανέφερε σε σημείωμα προς τους πελάτες της ότι δεν αναμένει ότι η ΕΚΤ θα ξεκινήσει το TPI μετά από την κατάρρευση της γαλλικής κυβέρνησης.
Ο επικεφαλής οικονομολόγος της Capital Economics για την Ευρώπη, Άντριου Κένινγκχαμ, δήλωσε ότι «δεν θα απέκλειε εντελώς τη χρήση του TPI για τη Γαλλία, αλλά μόνο σε ένα περιβάλλον ακραίων πωλήσεων και μόνο εάν η κυβέρνηση της Γαλλίας εμφανιζόταν πιο σταθερή και υπέγραφε διορθωτική δημοσιονομική πολιτική».
Ωστόσο, ο ίδιος τόνισε ότι «σε αυτό το στάδιο» πιστεύει ότι η ΕΚΤ «είναι πολύ πιο πιθανό να χρησιμοποιήσει το TPI για να στηρίξει άλλες χώρες που επηρεάζονται από τη μετάδοση της γαλλικής κρίσης παρά για να βοηθήσει την ίδια τη Γαλλία».
Με άλλα λόγια, η ΕΚΤ μπορεί να παρέμβει σε περίπτωση που η τρέχουσα κλιμάκωση των εντάσεων στη Γαλλία ωθήσει προς τα πάνω το κόστος δανεισμού των λοιπών, υγιότερων οικονομιών. Όπως επισημαίνει ο Κένινγκχαμ, αυτό θα πληρούσε τα κριτήρια της ΕΚΤ για «χώρες που αντιμετωπίζουν επιδείνωση των συνθηκών χρηματοδότησης που δεν δικαιολογείται από τα θεμελιώδη μεγέθη της συγκεκριμένης χώρας».
Διαβάστε ακόμη
Εξοικονομώ 2025: Διατίθενται 434 εκατ. ευρώ για την ενεργειακή αναβάθμιση κατοικιών σε όλη τη χώρα
ΤτΕ: Αλμα 7,8% στις τιμές των διαμερισμάτων το γ΄ τρίμηνο – Οι πόλεις με τις μεγαλύτερες αυξήσεις
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα