Μια κάπως παράξενη πολιτική αλλαγή έχει καταλάβει την Ευρώπη τα τελευταία χρόνια – μια αλλαγή που κάποιος ίσως χαρακτήριζε ειρωνεία της τύχης.
Μια αλλαγή που θυμίζει τον τρόπο λειτουργίας για το εκκρεμές του Φουκώ. Στο περίφημο πείραμα με το οποίο ο Φουκό απέδειξε το 1851 ότι η Γη κινείται γύρω από τον άξονά της με τον εξής τρόπο: μία μεταλλική σφαίρα κρεμόταν από ένα σκοινί πολλών μέτρων. Σε αδρανή κατάσταση, η μεταλλική μπάλα κρεμόταν κατακόρυφα. Η μπάλα σε κίνηση, περιστρεφόταν γύρω από τη θέση ηρεμίας της σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις. Εάν η Γη δεν περιστρεφόταν, η σφαίρα θα κινούταν στην πάντα στην ίδια θέση… Ωστόσο, ούτε η Γη είναι ακίνητη, ούτε η πολιτική αδρανής. Οι αέναες ζυμώσεις λοιπόν που συμβαίνουν έκαναν τη σφαίρα να μετατοπιστεί.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο που ο ευρωσκεπτικισμός το οδήγησε στην απόφαση για Brexit 8 χρόνια πριν, το εκκρεμές μόλις γύρισε προς το κεντροαριστερό Εργατικό Κόμμα, το οποίο πρόκειται να έρθει στην εξουσία μετά από μια εκλογική νίκη-μαμούθ, τερματίζοντας 14 χρόνια διακυβέρνησης από το Συντηρητικό Κόμμα.
Μια διαφορετική εικόνα επικρατεί σε μεγάλο μέρος της Δυτικής Ευρώπης – και σε χώρες που περιφρόνησαν το Brexit και τη λαϊκιστική τάση του Ηνωμένου Βασιλείου κατά την τελευταία δεκαετία περίπου. Τα κράτη αυτά βλέπουν τώρα τα δικά τους εκλογικά σώματα να μετατοπίζονται προς τα δεξιά, με εθνικιστικά, λαϊκιστικά και ευρωσκεπτικιστικά κόμματα να βρίσκονται ψηλά στις δημοσκοπήσεις και να εισέρχονται στους διαδρόμους της εξουσίας.
Το εκκρεμές το κινεί η απεγνωσμένη ανάγκη για αλλαγή
Ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο και η ηπειρωτική Ευρώπη οδεύουν προς διαφορετικές πολιτικές κατευθύνσεις, οι αναλυτές, όπως αναφέρει το CNBC, λένε ότι η κινητήρια δύναμη πίσω από την αλλαγή των προτύπων στις κάλπες είναι κατά βάση η ίδια: οι ψηφοφόροι επιθυμούν απεγνωσμένα την αλλαγή.
«Υπάρχει και πάλι μια διάθεση κατά του κατεστημένου στην Ευρώπη», δήλωσε στο αμερικανικό δίκτυο ο Dan Stevens, καθηγητής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Exeter. Ανεξάρτητα από το ποιος είναι ο εκάστοτε επικεφαλής, είπε ο Stevens, «υπάρχει απλώς μια γενική δυσαρέσκεια και επιθυμία για αλλαγή».
Η Ιστορία έχει δείξει πολλές φορές και σε πολλές χώρες, ότι η λέξη «αλλαγή» χρησιμοποιείται με επιτυχία, όταν ο κόσμος είναι δυσαρεστημένος. Ετσι είναι πιο πρόθυμος να μετακινηθεί ακόμα και διαμετρικά αντίθετα σε σχέση την πρότερη θέση του.
Στην περίπτωση της Βρετανίας, αξιοποιώντας το πνεύμα της εποχής μεταξύ των Βρετανών ψηφοφόρων, το Εργατικό Κόμμα χρησιμοποίησε την «αλλαγή» ως σύνθημα για τους ψηφοφόρους ενόψει των γενικών εκλογών της Πέμπτης, τις οποίες κέρδισε με συντριπτική διαφορά, όπως έδειξαν οι πρώτες ενδείξεις το πρωί της Παρασκευής.
Η στροφή προς τα αριστερά έρχεται μετά από μια ταραχώδη περίοδο στη βρετανική πολιτική κατά τη διάρκεια της τελευταίας σειράς κυβερνήσεων των Συντηρητικών, με τις ανησυχίες για τη μετανάστευση και τον ευρωσκεπτικισμό να κορυφώνονται στο δημοψήφισμα του 2016 για την έξοδο από την ΕΕ. Ακολούθησαν περισσότερες προκλήσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας, του πολέμου στην Ουκρανία και της κρίσης του κόστους ζωής. Μέχρι τη στιγμή που προκηρύχθηκαν οι βρετανικές εκλογές, οι Βρετανοί είχαν απλώς βαρεθεί, είπαν οι αναλυτές.
Κοινές ανησυχίες
Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι το μόνο που αναζητά μια πολιτική αλλαγή σκηνικού. Μια παρόμοια μετατόπιση έχει παρατηρηθεί σε μεγάλο μέρος της δυτικής και ανατολικής Ευρώπης τα τελευταία χρόνια, με τα σκληρά δεξιά λαϊκιστικά και εθνικιστικά κόμματα να αναστατώνουν και να ανατρέπουν το παλιό πολιτικό κατεστημένο.
Η Ιταλία, οι Κάτω Χώρες, η Γερμανία και η Γαλλία είδαν όλα τα ακροδεξιά κόμματα – όπως το Fratelli d’Italia, το Κόμμα για την Ελευθερία, η Εναλλακτική για τη Γερμανία ή ο Εθνικός Συναγερμός – να ανεβαίνουν στις δημοσκοπήσεις ή να κερδίζουν εκλογές.
Τέτοια κόμματα εμφανίστηκαν συχνά ως παρατάξεις διαμαρτυρίας, με αντι-μεταναστευτική ή ευρωσκεπτικιστική πλατφόρμα, αλλά έκτοτε έχουν υιοθετήσει μια πιο mainstream προσέγγιση για να προσελκύσουν ένα ευρύτερο τμήμα του εκλογικού σώματος, το οποίο ανησυχεί για ευρύτερα ζητήματα της καθημερινότητας, όπως οι θέσεις εργασίας, η εκπαίδευση, η υγειονομική περίθαλψη, η εθνική ταυτότητα και η οικονομία.
Η οικονομία πάντα στο επίκεντρο
Το τελευταίο ζήτημα αποτελεί ιδιαίτερο μοχλό αλλαγής της ψήφου, με την αύξηση του κόστους των τροφίμων και της ενέργειας και τη μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών να έχουν τον πιο άμεσο και αποφασιστικό αντίκτυπο στους ψηφοφόρους.
«Εάν έχετε πολύ κακές οικονομικές επιδόσεις, τότε θα περιμένατε ότι το πολιτικό εκκρεμές θα ταλαντευόταν, και όταν ταλαντεύεται, πηγαίνει προς την άλλη πλευρά από εκεί που βρίσκεται σήμερα … Ταλαντεύεται επειδή οι άνθρωποι είναι κυνικοί και εκνευρισμένοι. Είναι τόσο απλό», δήλωσε στο CNBC ο Κρίστοφερ Γκράνβιλ, διευθύνων σύμβουλος EMEA και παγκόσμιας πολιτικής της TS Lombard, σηματοδοτώντας ότι η αλλαγή του κλίματος δεν ευνόησε τις κατεστημένες ηγεσίες.
«Φυσικά, υπάρχει μια τεράστια συζήτηση σχετικά με τον βαθμό στον οποίο οι εκάστοτε κυβερνήσεις είναι υπεύθυνες για αυτές τις κακές οικονομικές επιδόσεις … Μπορείτε να υποστηρίξετε ότι υπήρξαν καταστροφικά ανίκανες ή μπορείτε να υποστηρίξετε ότι υπήρξαν αθώα θύματα εξωτερικών σοκ, όπως η ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία, η κρίση του κόστους ζωής κ.λπ.», πρόσθεσε ο Γκράνβιλ.
«Όποια και αν είναι η θέση σας σε αυτή τη συζήτηση, η πραγματικότητα είναι η ίδια, ότι οι ψηφοφόροι θέλουν να κουνήσουν το εκκρεμές».
Ψήφος διαμαρτυρίας
Πολλοί πολιτικοί εμπειρογνώμονες αποδίδουν την άνοδο της σκληρής δεξιάς στην Ευρώπη στην επιθυμία των ψηφοφόρων να διαμαρτυρηθούν κατά του πολιτικού status quo και των συχνά μακροχρόνιων κατεστημένων προσώπων και κομμάτων του.
«Τα δεξιά και ακροδεξιά κόμματα δεν κερδίζουν μόνο λόγω της μετανάστευσης, αλλά κατάφεραν να κερδίσουν επειδή προσελκύουν έναν συνασπισμό ψηφοφόρων που τα ψηφίζουν για διαφορετικούς λόγους», δήλωσε στο CNBC η Σοφία Βασιλοπούλου, καθηγήτρια ευρωπαϊκής πολιτικής στο King’s College του Λονδίνου.
«Έχουν έναν αριθμό ομάδων που είναι αυτό που ονομάζω “περιφερειακοί” ψηφοφόροι, οι οποίοι τείνουν να τους ψηφίζουν λόγω έλλειψης εμπιστοσύνης στην πολιτική, έλλειψης εμπιστοσύνης στους θεσμούς, κόπωσης με το status quo», δήλωσε η ίδια. «Είναι ένα είδος διαμαρτυρίας κατά της πολιτικής γενικά, και υπάρχουν αρκετοί ψηφοφόροι που κερδίζουν εξαιτίας αυτού».
Πολιτικοί αναλυτές επισημαίνουν ότι, αν και τα ακροδεξιά πολιτικά κόμματα στη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ιταλία σημείωσαν κέρδη στις πρόσφατες εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, δεν είχαν επίσης τόσο καλές επιδόσεις όσο αναμενόταν.
Επιπλέον, το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα – που αποτελείται από χριστιανοδημοκρατικά, συντηρητικά κόμματα σε όλη την ΕΕ – διατήρησε την κυριαρχία του στην κοινοβουλευτική αίθουσα, κερδίζοντας 188 έδρες.
Συνολικά καλές οι επιδόσεις για τις «σκληρές» δεξιές συμμαχίες
Όμως οι δεξιές συμμαχίες σημείωσαν καλές επιδόσεις συνολικά: η ομάδα των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών, με επικεφαλής τη δεξιά ηγέτιδα της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι, αποκόμισε τα ισχυρότερα κέρδη, εξασφαλίζοντας 21 έδρες και καταλαμβάνοντας την τρίτη θέση μετά τη σοσιαλιστική συμμαχία S&D. Η ακροδεξιά ευρωπαϊκή κοινοβουλευτική ομάδα «Ταυτότητα και Δημοκρατία», με επικεφαλής την ηγέτιδα του Εθνικού Συναγερμού της Γαλλίας Μαρίν Λεπέν, κέρδισε 58 έδρες.
Και οι δύο δεξιές ομάδες αντιμετωπίζουν τώρα έναν άλλο ακροδεξιό αντίπαλο με την ανακοίνωση της νέας συμμαχίας της Ουγγαρίας, τους «Πατριώτες για την Ευρώπη» με συμμάχους τον Βίκτορ Όρμπαν, τον πρώην πρωθυπουργό της Τσεχίας Αντρέι Μπάμπις και αρχηγό του κόμματος Δράση Δυσαρεστημένων Πολιτών (Ano), αλλά και τον Χέρμπερτ Κικλ, επικεφαλής του ακροδεξιού κόμματος Ελευθερία της Αυστρίας (FPÖ). Στις Βρυξέλλες ο Βίκτορ Ορμπαν έλαβε προ ολίγων ημερών τη «σκυτάλη» της προεδρίας του Συμβουλίου της Ε.Ε. από τον Βέλγο ομόλογό του Αλεξάντερ ντε Κρο. Λαμβάνοντας τη σκυτάλη από τον χαμογελαστό Κρο, ο Όρμπαν ουσιαστικά, διαβεβαίωσε τον εαυτό του ότι ήταν μια αλλαγή επιθυμητή απ’ όλους για να γίνει η Ευρώπη «σπουδαία ξανά».
Διαβάστε ακόμη
Σιγκαπούρη: Πώς είναι να ζεις στην πιο ακριβή πόλη του κόσμου
Το πρώτο ξενοδοχείο γυμνιστών της δεκαετίας του ’80 στην Πελοπόννησο γίνεται πολυτελές resort (pic)
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ