Σε σημείο που θα «φτιαχτεί» ή θα «διαλυθεί» έχει εισέλθει η Ε.Ε. ύστερα από την γαλλογερμανική πρόταση για ένα Ταμείο Ανάκαμψης που θα προικοδοτηθεί με 500 δισ. ευρώ τα οποία θα βαρύνουν τον κοινό προϋπολογισμό της Ε.Ε.
Οι χώρες που έχουν ονομαστεί και «4 απρόθυμοι» ή «4 τσιγκούνηδες» (που αντιδρούν, Αυστρία, Ολλανδία, Δανία, Σουηδία) επανέλαβαν τις επιφυλάξεις τους, διαχωρίζοντας πλέον τη θέση τους από τη Γερμανία ή οποία έκανε πίσω από την κόκκινη γραμμή του κοινού δανεισμού.
Αναμένεται, λοιπόν, σε ποιο σημείο θα έλθει ο συμβιβασμός, καθώς οι μεν «4 απρόθυμοι» ξεκινούν από τη θέση: όχι επιδοτήσεις, αλλά μόνο δάνεια στις χώρες για την ανάκαμψη, οι δε υπέρμαχοι της πρότασης επιμένουν στις επιδοτήσεις. Να δοθούν τα χρήματα σε επιμέρους χώρες και κλάδους, αλλά η αποπληρωμή να γίνει από όλους, ανάλογα με την συνεισφορά τους στον κοινό προϋπολογισμό της Ε.Ε.
Δεδομένου ότι η πάγια τακτική στην Ε.Ε. είναι να γίνεται ένα παζάρι όπου όλα παίζονται, είναι πολύ πιθανόν ότι θα επέλθει ένας συμβιβασμός στον οποίο η αναλογία επιδοτήσεων και δανείων θα είναι τέτοια που θα μπορεί να γίνει αποδεκτή από όλους. Δύσκολα, όμως, μπορεί να φανταστεί κάποιος ένα πλήρες ναυάγιο, αφού κάτι τέτοιο, υπό τις σημερινές συνθήκες θα έμοιαζε με ληξιαρχική πράξη θανάτου της Ευρωζώνης.
Γιαυτό και πολλοί αναλυτές παρομοιάζουν τη στιγμή με τη γέννηση των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, το 1790 όταν οι «Πατέρες του Αμερικανικού Έθνους» (Αλεξάντερ Χάμιλτον, Τζέιμς Μάντισον και Τόμας Τζέφερσον) κατέληξαν σε έναν συμβιβασμό για το σύνταγμα, ο οποίος ανάμεσα σε άλλα προέβλεπε ότι το χρέος που είχε δημιουργήσει κάθε πολιτεία στον αγώνα για την ανεξαρτησία θα πέρναγε στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση και θα βάρυνε το σύνολο.
Η αντιστοιχία με το Ταμείο Ανάκαμψης, βέβαια, δεν είναι απόλυτη. Ωστόσο, η γαλλογερμανική πρόταση έχει ορισμένα εντυπωσιακά στοιχεία. Κατ’ αρχήν το μέγεθος, αφού μιλάμε για 500 δισ. ευρώ, τη στιγμή που ο Πολυετής Προϋπολογισμός της Ε.Ε. για την επταετία 2021-2027 μόλις ξεπερνά το 1 τρισ. ευρώ, που βέβαια είναι μικρό ποσοστό (μόλις 1,07%) του συνολικού ΑΕΠ των 27.
Πρόκειται για μεγάλη αύξηση των κοινών δαπανών, η οποία μάλιστα σχεδιάζεται να διοχετευθεί κατά το μεγαλύτερο μέρος στα πρώτα πέντε χρόνια, ώστε να ενισχυθούν επενδύσεις που θα προωθήσουν την ανάκαμψη, με έμφαση στην «πράσινη» και την ψηφιακή οικονομία.
Με βάση την γαλλο-γερμανική πρόταση, τα χρήματα αυτά θα τα δανειστεί η Ευρώπη από την αγορά, με εκδόσεις ομολόγων και το χρέος θα βαρύνει τους 27 ανάλογα με τη συμμετοχή τους στον κρατικό προϋπολογισμό. Αυτό σημαίνει ότι οι χώρες που είναι «καθαροί πληρωτές», βάζουν δηλαδή στον προϋπολογισμό περισσότερα από όσα εισπράττουν θα επιβαρυνθούν, ενώ αντιθέτως κάποιες άλλες χώρες θα επωφεληθούν.
Γι αυτό και αντιδρούν οι «4 αρνητές» αφού είναι όλες, όπως και η Γερμανία. καθαροί πληρωτές.
Όμως, υπάρχει ένα «τυράκι» το οποίο ίσως αμβλύνει τις αντιρρήσεις, σύμφωνα με το συμβιβαστικό σχέδιο που φέρεται να βάζει η Κομισιόν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Τα ποσά που θα προκύψουν από το δανεισμό θα αποπληρωθούν στο μέλλον, με τους επόμενους Πολυετείς Προϋπολογισμούς, μετά το 2027. Επιπλέον, στο σχεδιασμό προβλέπεται ότι θα υπάρχει ισχυρή δέσμευση των χωρών «να ακολουθούν υγιείς οικονομικές πολιτικές και μία φιλόδοξη μεταρρυθμιστική ατζέντα» σύμφωνα με τις πληροφορίες που μετέδωσε το Reuters.
Αυτές οι δεσμεύσεις υποδηλώνουν ότι η οικονομική συνεργασία και η αμοιβαία εποπτεία θα ενισχυθεί, στην κατεύθυνση ενιαίας οικονομικής διακυβέρνησης και οικονομικής ενοποίησης. Και τούτο, μέσα από ένα πολιτικό όργανο με οιονεί ομοσπονδιακά χαρακτηριστικά, όπως είναι η Κομισιόν. Πρόκειται για θεσμική αλλαγή ποιοτικά τελείως διαφορετική από τα δάνεια του ESM και τα διμερή μνημόνια που συνάπτονται με κάθε χώρα παραλήπτη.
Ανεξάρτητα λοιπόν από την αναλογία επιδοτήσεων και δανείων που θα διαμορφωθεί μέσα από τις διαπραγματεύσεις, είναι σαφές ότι το νέο Ταμείο Ανάκαμψης, εφόσον προχωρήσει, είναι μια κίνηση που έχει ιστορική εμβέλεια και όχι ένα απλό οικονομικό εργαλείο διαχείρισης της νέας οικονομικής κρίσης.