Μπορεί η κρίση στην ιταλική αγορά να έχει υποχωρήσει, αλλά οι ανησυχίες για το χρέος που την είχαν προκαλέσει, θα συνεχίσουν να στοιχειώνουν την Ευρώπη για καιρό.
Οι ζοφερές προοπτικές που θα παρουσιάσει αυτή την εβδομάδα ο ιταλός υπουργός οικονομικών Ρομπέρτο Γκουαλτιέρι, όταν αποκαλύψει τους στόχους του επόμενου προϋπολογισμού, θα δείξουν ότι οι ελπίδες θεραπείας της τρίτης μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρωζώνης είναι εξαιρετικά περιορισμένες.
Παρά τη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που κρατά χαμηλά τις ανάγκες για νέο δανεισμό, και παρά τα 209 δισεκατομμύρια ευρώ που θα εισρεύσουν από την Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο του ταμείου ανάκαμψης, η Ιταλία δε θα καταφέρει να μειώσει τον δείκτη χρέους προς το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν και φέτος: Αυτός θα φτάσει στο 158% του ΑΕΠ, λόγω της τεράστιας αύξησης των δαπανών που προκαλεσε το ξέσπασμα του κορωνοϊού.
Αυτό σημαίνει ότι στην καλύτερη περίπτωση το 2021, θα μπορούσε να σηματοδοτήσει την έναρξη για τη σταθεροποίηση των οικονομικών της χώρας και των μεταρρυθμίσεων που είναι απολύτως απαραίτητες για την αντιμετώπιση της χρονίως αδύναμης ανάπτυξης και της χαμηλής παραγωγικότητας. Η ώθηση από την ΕΕ να αλλάξει την τροχιά της ιταλικής οικονομίας θα καταναλώσει το μεγάλο μέρος της επόμενης δεκαετίας, και αυτό χωρίς εγγύηση επιτυχίας.
«Σε επτά χρόνια από σήμερα, μόλις θα έχει ολοκληρωθεί η περίοδος χρηματοδότησης, θα πρέπει να έχουμε χαμηλότερο επίπεδο χρέους προς ΑΕΠ», είπε ο Λορέντσο Κοντόνιο, ιδρυτής της LC Macro Advisers Ltd και πρώην επικεφαλής οικονομολόγος στο ιταλικό Υπουργείο Οικονομικών. «Αλλά το πρόβλημα είναι, θα είναι βιώσιμο; Θα αποκατασταθεί η ανάπτυξη σε μόνιμη βάση;»
Οι απαντήσεις σε αυτά τα κρίσιμα ερωτήματα αποτελούν εφιάλτη της ΕΕ. Το ευρώ παραμένει μια ατελής ένωση διαφορετικών οικονομιών που είναι σε διαρκή απειλή από το τεράστιο χρέος των 2,4 τρισεκατομμυρίων ευρώ της Ιταλίας. Οι ξένοι επενδυτές κρατούν περισσότερα από 700 δισεκατομμύρια ευρώ του συνόλου, αναδεικνύοντας το πόσο γρήγορα μια αναταραχή στην αγορά ομολόγων της Ιταλίας μπορεί να εξαπλωθεί σε ολόκληρη την Ευρωζώνη.
«Υπερβολικά φιλόδοξο»
Σύμφωνα με αξιωματούχους του ιταλικού ΥΠΟΙΚ, η οικονομία της χώρας αναμένεται να συρρικνωθεί φέτος κατά 9% και στη συνέχεια να ανακάμψει κατά 6% το 2021.
Αλλά ακόμη και αυτή η «μερική ανάκαμψη» φαίνεται «πολύ φιλόδοξη και δύσκολη», σύμφωνα με τον Αντζελο Μιλιέτα, καθηγητή οικονομικών και διοίκησης στο Πανεπιστήμιο IULM στο Μιλάνο. Τα χρήματα της ΕΕ, λέει, θα χρειαστούν χρόνο για να τονώσουν πραγματικά την οικονομία.
Ο προϋπολογισμός της Ιταλίας για το 2021 πρέπει να εγκριθεί από το κοινοβούλιο έως το τέλος του έτους. Το υπουργικό συμβούλιο πιθανότατα θα επικυρώσει τις προβλέψεις την Κυριακή, πριν κοινοποιηθούν οι αριθμοί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή έως τα μέσα Οκτωβρίου όπως προβλέπεται.
Η ομάδα του πρωθυπουργού Τζουζέπε Κόντε είναι σε φάση προετοιμασίας του σχεδίου για την απορρόφηση των εισερχόμενων κονδυλίων από την ΕΕ. Παρατήρησαν ότι, παρά το ότι η εισροφή μετρητών είναι μικρή την επόμενη χρονιά, η ανάπτυξη θα ήταν αρκετά πιο αναιμική χωρίς αυτά.
Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση έχει ήδη διαθέσει κίνητρα 100 δισεκατομμυρίων ευρώ σε τονωτικά προς επιχειρήσεις και πολίτες λόγω της κρίσης του κορωνοϊού. Επιπλέον 40 δισεκατομμύρια ευρώ θα διατεθούν το 2021, αναφέρει ο Γκουαλτιέρι.
Τα χρήματα αυτά βρέθηκαν με την υποστήριξη της ΕΚΤ, η οποία αγοράζει Ιταλικά ομόλογα και επιτρέπει έτσι στην Ιταλία να δανείζεται και να εξυπηρετεί το χρέος της με υπερβολικά χαμηλά επιτόκια τα οποία βρίσκονται πλέον αρκετά κάτω του 1%. Με τις τεράστιες ανάγκες δανεισμού της Ιταλίας, «οι πλάτες» της ΕΚΤ θα παραμείνει καθοριστική για το μεσοπρόθεσμο μέλλον.
Τα ρίσκα ωστόσο παραμένουν μεγάλα, όχι μόνο λόγω της συνεχιζόμενης πανδημίας, αλλά και από την ενδημική αστάθεια του πολιτικού συστήματος της Ιταλίας.
Ενώ ο τρέχων κυβερνητικός συνασπισμός του Κεντροαριστερού Δημοκρατικού Κόμματος και του λαϊκιστικού Κινήματος Πέντε Αστέρων επέζησε των πρόσφατων περιφερειακών εκλογών, η κυβερνητική συμμαχία του Κόντε που μετράει ήδη ένα χρόνο χαρακτηρίζεται από ηχηρές διαμάχες.
Η ροή των ευρωπαϊκών κονδυλίων ρισκάρει να τις κάνει ακόμα χειρότερες, περιπλέκοντας περαιτέρω τις προσπάθειες εξεύρεσης βιώσιμων λύσεων στα μακροπρόθεσμα οικονομικά δεινά της χώρας: το τεράστιο χρέος της χώρας αποτελεί δαμόκλειο σπάθη για κάθε ιταλική κυβέρνηση. Με δεδομένο ότι μέρος της ευρωπαϊκής βοήθειας θα έρθει και με μορφή δανείων, ο συνολικός δανεισμός της χώρας θα αυξηθεί.
«Το χρέος είναι το βασικό πρόβλημα για την Ιταλία», δήλωσε ο Μιλιέτα από το Μιλάνο.
«Μόνο η ισχυρή ανάπτυξη μπορεί να κάνει το χρέος βιώσιμο μεσοπρόθεσμα.»