O πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν δήλωσε σήμερα στη ρωσική κρατική τηλεόραση ότι βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία με το υπουργείο Άμυνας και ότι η χώρα του, εξακολουθεί να έχει εμπιστοσύνη στα σχέδια της, με σημείο αναφοράς «την ειδική στρατιωτική επιχείρηση» στην Ουκρανία, όπως αποκαλεί τη ρωσική εισβολή στη χώρα, και υπογράμμισε πως αυτό είναι και η βασική του προτεραιότητα.
Ωστόσο, μέσα σε λίγες μόνο ώρες η Ρωσία βρέθηκε αντιμέτωπη με την απειλή μιας ένοπλης εξέγερσης, με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν να υπόσχεται πως θα τιμωρήσει τους μαχητές της Βάγκνερ που βάδιζαν προς τη ρωσική πρωτεύουσα και καταλάμβαναν πόλεις κατά μήκος της διαδρομής. Σε χρόνο ρεκόρ όμως και πριν η κατάσταση εκτροχιαστεί μια ξαφνική συμφωνία με τη Λευκορωσία εκτόνωσε την κρίση πριν εξελιχθεί.
Σε διπλωματικό επίπεδο, Ρώσοι αξιωματούχοι συναντήθηκαν με συμμάχους, μεταξύ άλλων σε Κίνα και Βόρεια Κορέα, μία ημέρα αφότου ο ηγέτης της μισθοφορικής Βάγκνερ Γιεβγκένι Πριγκόζιν σταμάτησε τη προέλασή του προς την Μόσχα. Η υποχώρηση Πριγκόζιν εξουδετέρωσε τη μεγαλύτερη απειλή για την εξουσία του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν που κρατάει σχεδόν ένα τέταρτο του αιώνα.
Το ρωσικό υπουργείο των Εξωτερικών ανακοίνωσε ότι η Κίνα εξέφρασε την υποστήριξή της στην ηγεσία της Ρωσίας για τις προσπάθειες του Κρεμλίνου να σταθεροποιήσει την εσωτερική κατάσταση, μετά την ματαιωθείσα απόπειρα ανταρσίας.
Ο Ρώσος υφυπουργός των Εξωτερικών Αντρέι Ρουντένκο είχε μία συνάντηση με τον Κινέζο υπουργό των Εξωτερικών Τσιν Γκανγκ κατά την επίσκεψή του στο Πεκίνο, προκειμένου να συζητήσει «διεθνή» θέματα.
Στο πλαίσιο της συμφωνίας για τον τερματισμό της «ανταρσίας», ο Πούτιν εγγυήθηκε ότι ο Πριγκόζιν θα μπορούσε να βρει άσυλο στη γειτονική Λευκορωσία και ότι οι αρχές θα απέσυραν τις ποινικές κατηγορίες για ανταρσία εναντίον του ίδιου και των μαχητών του. Ο Πριγκόζιν δεν επιβεβαίωσε αμέσως τη συμφωνία, αλλά αργότερα έγινε γνωστό ότι συμφώνησε να φύγει από τη Ρωσία για τη γειτονική Λευκορωσία το Σάββατο, σε ένα deal που προφανώς μεσολάβησε ο πρόεδρος της Λευκορωσίας Αλεξάντρ Λουκασένκο.
Πολιτική ασάφεια
Τους τελευταίους μήνες, καθώς ο αρχηγός των μισθοφόρων Πριγκόζιν κλιμάκωνε τη διαμάχη του με τον ρωσικό στρατό, ο κ. Πούτιν δεν έδειχνε δημοσίως καμία ενόχληση για τις διαμαρτυρίες του. Όπως μεταδίδουν οι NYT, η σιωπή Πούτιν ενίσχυσε το είδος της πολιτικής ασάφειας που αποτελεί εδώ και καιρό σήμα κατατεθέν της διακυβέρνησης του Ρώσου προέδρου: ανέχεται, ακόμη και ενθαρρύνει, τις συγκρούσεις μεταξύ των ελίτ, επειδή κρατάει τους πιθανούς αντιπάλουςτους υπό έλεγχο, ενώ εν τέλει η εξουσία ανήκει πάντα σ’ εαυτόν.
«Ακούω τον Πούτιν»
Το μεγαλύτερο τεστ τον Ρώσο ηγέτη ήταν η αφοσίωση – γεγονός που ο κ. Πριγκόζιν έδειξε να κατανοεί, ακόμη και εν μέσω της πρόσφατης κριτικής του προς τη στρατιωτική ηγεσία: «Ακούω τον Πούτιν», δήλωσε τον Μάιο. Και όμως το Σάββατο, έπειτα από περισσότερα από 20 χρόνια που επωφελήθηκε από τους προσωπικούς του δεσμούς με τον κ. Πούτιν, ο κ. Πριγκόζιν πέταξε τα τελευταία ψήγματα αυτής της αφοσίωσης στην άκρη και βύθισε τη Ρωσία στη μεγαλύτερη πολιτική κρίση των τελευταίων τριών δεκαετιών, καθώς οι δυνάμεις του κατέλαβαν τον έλεγχο βασικών στρατιωτικών εγκαταστάσεων στη νοτιοδυτική πόλη Ροστόφ επί του Ντον και απείλησαν να εισέλθουν στη Μόσχα.
Το ενδεχόμενο μιας μάχης στη ρωσική πρωτεύουσα φάνηκε να αποτρέπεται -τουλάχιστον προς το παρόν- το βράδυ του Σαββάτου, αφού ο κ. Πριγκόζιν γυρίζει πίσω τα στρατεύματά του που βρίσκονταν καθ’ οδόν προς τη Μόσχα.
Η μεγαλύτερη πρόκληση
Πότε άλλοτε, από τότε που ορίστηκε υπηρεσιακός πρόεδρος της Ρωσίας στις 31 Δεκεμβρίου 1999, ο κ. Πούτιν δεν είχε αντιμετωπίσει μια τόσο μεγάλη πρόκληση. Και ήρθε από έναν άνθρωπο ο οποίος -όπως και μεγάλο μέρος της ρωσικής ελίτ- οφείλει τη δύναμη του στον προσωποπαγή τρόπο διακυβέρνησης της χώρας που έχει επιβάλει ο Πούτιν.
«Ο Πούτιν υποτίμησε» την απειλή που αποτελούσε ο κ. Πριγκόζιν, δήλωσε η Τατιάνα Στανόβαγια, ανώτερη συνεργάτης στο Carnegie Russia Eurasia Center. «Πίστευε ότι ήταν απόλυτα εξαρτημένος και πιστός».
Η υπομονή του κ. Πούτιν με τα ξεσπάσματα του κ. Πριγκόζιν φέτος μπορεί να εξυπηρετούσε τους πολιτικούς του σκοπούς, αλλά ώθησε τους αξιωματούχους που έμειναν εμβρόντητοι από τις λεκτικές επιθέσεις του κ. Πριγκόζιν στα κορυφαία στελέχη της Ρωσίας να συμπεράνουν ότι είχε τη σιωπηρή υποστήριξη του προέδρου, είπαν αναλυτές. Επίσης, ενθάρρυνε περαιτέρω τον κ. Πριγκόζιν, ο οποίος ακόμη και όταν ξεκίνησε την ένοπλη εξέγερσή του επέμενε ότι «αυτό δεν είναι πραξικόπημα» και ότι η «προεδρική εξουσία» θα παραμείνει στη θέση της.
Η σύγχυση σχετικά με τις προσωπικές απόψεις του κ. Πούτιν έλαβε τέλος μόνο το πρωί του Σαββάτου, όταν ο πρόεδρος απηύθυνε πεντάλεπτο διάγγελμα προς το έθνος περιγράφοντας τον κ. Πριγκόζιν -χωρίς να τον κατονομάσει- ως προδότη και ορκίστηκε να καταπνίξει την εξέγερση που είχε ξεκινήσει. Αλλά η ζημία είχε ήδη γίνει.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του δράματος του Σαββάτου, δεν υπήρχαν άμεσες ενδείξεις ότι η εξουσία του κ. Πούτιν επρόκειτο να καταρρεύσει, καθώς κανείς από τη ρωσική ελίτ δεν τάχθηκε δημοσίως στο πλευρό του κ. Πριγκόζιν. Άλλοι ισχυροί άνδρες στους κόμβους της άτυπης δομής εξουσίας του κ. Πούτιν – όπως ο Ραμζάν Καντίροφ, ο ισχυρός ηγέτης της νότιας ρωσικής περιοχής της Τσετσενίας, ο οποίος ελέγχει τη δική του παραστρατιωτική δύναμη – εξέφρασαν την υποστήριξή τους στον πρόεδρο το Σάββατο.
Βέβαια, εν μέσω ραγδαίων εξελίξεων, δεν υπήρχε τρόπος να γνωρίζουμε αν ο κ. Πριγκόζιν μπορεί να είχε συγκεντρώσει κάποια υποστήριξη στο παρασκήνιο. Ούτε ήταν σαφές τι θα προέκυπτε από τη συμφωνία που συνήψε με τον πρόεδρο της Λευκορωσίας Αλεξάντρ Γ. Λουκασένκο, η κυβέρνηση του οποίου ανακοίνωσε αργά το Σάββατο ότι είχε μεσολαβήσει για την εκτόνωση της κρίσης.
Τα γεγονότα ήταν μια εντυπωσιακή συνέπεια της άτυπης δομής εξουσίας που ο κ. Πούτιν δημιούργησε στα 23 χρόνια που βρίσκεται στο τιμόνι της Ρωσίας. Για περισσότερες από δύο δεκαετίες, το σύστημα βοήθησε τον κ. Πούτιν να εξασφαλίσει την αδιαμφισβήτη εξουσία του, εξασφαλίζοντας ότι ο ίδιος προσωπικά κατείχε τα «κλειδιά» του πλούτου και της ισχύος στη σύγχρονη Ρωσία.
Το σύστημα εξουσίας του Πούτιν
Άνθρωποι που γνωρίζουν τον κ. Πούτιν λένε ότι ο πρόεδρος αισθανόταν πάντα άνετα με αυτό το προσωποποιημένο σύστημα, επειδή του επέτρεπε να αναθέτει καίρια καθήκοντα σε έναν έμπιστο κύκλο συνεργατών, αποτρέποντας παράλληλα την άνοδο αντίπαλων που θα μπορούσαν να τον υπονομεύσουν. Και εξασφάλιζε ότι τα θεσμικά όργανα του κράτους – από τα δικαστήρια μέχρι το Κοινοβούλιο, τα μέσα ενημέρωσης και τις πολλαπλές υπηρεσίες ασφαλείας – παρέμεναν απλά εργαλεία σε εσωτερικά παιχνίδια εξουσίας του Πούτιν.
Λίγο μετά την ανάληψη της εξουσίας, ο κ. Πούτιν άσκησε ωμή βία για να συντρίψει τους μεγιστάνες των επιχειρήσεων: «ολιγάρχες» που είχαν τεράστια επιρροή στον τότε πρόεδρο Μπόρις Ν. Γέλτσιν. Στη συνέχεια επέτρεψε να αναπτυχθεί ο ανταγωνισμός μεταξύ των αντίπαλων ομάδων, καλλιεργώντας ακόμη και υπηρεσίες ασφαλείας με αλληλοεπικαλυπτόμενες αρμοδιότητες.
Ο κ. Πούτιν «χρειάζεται κάποιον αρκετά αδύναμο και συμβιβασμένο» για να εκπροσωπήσει πολιτικά τον στρατό, επειδή στη Ρωσία, “ακόμη και οι πιο καταστροφικοί πόλεμοι αναδεικνύουν πολύ δημοφιλείς στρατηγούς», δήλωσε ο Αντρέι Σολντάτοφ, ειδικός στις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες και ανώτερος συνεργάτης του Κέντρου Ανάλυσης Ευρωπαϊκής Πολιτικής. «Το σχέδιό του ήταν να αγήσει τον Πριγκόζιν να μιλάει, αλλά υπολόγισε λάθος».
Η γνωριμία με τον Πριγκόζιν
O Πριγκόζιν γνώρισε τον Πούτιν πριν από 20 και πλέον χρόνια, όταν ήταν ιδιοκτήτης εστιατορίου στην Αγία Πετρούπολη. Κατάφερε να μετατρέψει αυτούς τους προσωπικούς δεσμούς σε προσοδοφόρα κυβερνητικά συμβόλαια και αυτοσυστήθηκε ως αδίστακτος, πολυδύναμος λύτης προβλημάτων για λογαριασμό του Κρεμλίνου.
Για παράδειγμα, το 2016, καθώς το Κρεμλίνο προσπαθούσε να επηρεάσει τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές υπέρ του Ντόναλντ Τραμπ, ο Πριγκόζιν μπήκε στη μάχη της παραγωγής τρολ στο διαδίκτυο, διεξάγοντας «πληροφοριακό πόλεμο κατά των Ηνωμένων Πολιτειών». Καθώς η Ρωσία εργαζόταν για να επεκτείνει την εμβέλειά της στη Συρία και την Αφρική, ο Πριγκόζιν ανέπτυξε την μισθοφορική εταιρεία Βάγκνερ σε αυτές τις περιοχές – επιτρέποντας στο Κρεμλίνο να αυξήσει την επιρροή ελαχιστοποιώντας της ρωσικές δυνάμεις στην περιοχή.
Στην Ουκρανία, όπως λέει ο Πριγκόζιν, τα στρατεύματα Βάγκνερ κλήθηκαν μόνο αφού απέτυχε το αρχικό σχέδιο εισβολής του Πούτιν. Για μεγάλο μέρος του πρώτου έτους του πολέμου, ο Πριγκόζιν εμφανίστηκε υπεράνω του νόμου, καθώς περιόδευε στις ρωσικές φυλακές για να στρατολογήσει χιλιάδες κατάδικους για να ενισχύσει τη δύναμή του.
Αλλά ο Πούτιν φάνηκε να αμφιταλαντεύεται ως προς τη δική του υποστήριξη προς τον Πριγκόζιν. Τον Μάιο, συνεχάρη τους μισθοφόρους του Βάγκνερ για τον ρόλο τους στην κατάληψη της ουκρανικής πόλης Μπαχμούτ, σε μια δήλωση που αναρτήθηκε στον ιστότοπο του Κρεμλίνου. Εβδομάδες αργότερα, ξεκίνησε την πίεση μέσω του υπουργείου Άμυνας προς τους μισθοφόρους να υπογράψουν συμβάσεις παροχής υπηρεσιών με τον ρωσικό στρατό έως την 1η Ιουλίου, απαίτηση που εξόργισε τον Πριγκόζιν.
Συνεπώς, καθώς ο κ. Πούτιν αγωνιζόταν να καταστείλει μια εξέγερση που θα μπορούσε να οδηγήσει σε «αναρχία και αδελφοκτονία», ο κ. Πριγκόζιν εμφανίστηκε ως δημιούργημα του ίδιου του Ρώσου προέδρου.
Ο κ. Πριγκόζιν «δεν είχε καμία πραγματικά ανεξάρτητη βάση εξουσίας εκτός από την εύνοια του προέδρου», δήλωσε ο Mark Galeotti, ειδικός στις ρωσικές στρατιωτικές υπηρεσίες και τις υπηρεσίες ασφαλείας. «Όπως και να εξελιχθεί αυτό, υπονομεύει την αξιοπιστία και τη νομιμότητα του Πούτιν».
Τι μέλλει γενέσθαι με τον Πριγκόζιν
Το CNN στην ανάλυσή του επισημαίνει ότι πολλά παραμένουν ασαφή, όπως το τι θα συμβεί με το ρόλο του Πριγκόζιν στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας αλλά και τι μέλλει γενέσθαι με τους μαχητές του.
Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου δήλωσε το Σάββατο ότι «δεν μπορεί να απαντήσει» για το ποια θέση θα πάρει ο Πριγκόζιν από τη Λευκορωσία. Ο ίδιος έχει δώσει ελάχιστες πληροφορίες σχετικά με τη συμφωνία του να σταματήσει την προέλαση προς τη Μόσχα.
Η ομάδα Wagner είναι «ένας ανεξάρτητος στρατός» με διαφορετικούς κανόνες από τον ρωσικό στρατό, δήλωσε το Σάββατο ο συνταξιούχος ταγματάρχης του αμερικανικού στρατού Μάικ Λάιονς. Για παράδειγμα, οι μαχητές της Wagner τρέφονται καλύτερα από τον στρατό – πράγμα που σημαίνει ότι μια πλήρης ένταξη μάλλον θα ήταν δύσκολη.
Ο κίνδυνος δεν έχει τελειώσει ούτε για το αφεντικό της Wagner, λένε οι ειδικοί. «Ο Πούτιν δεν συγχωρεί τους προδότες. Ακόμα και αν ο Πούτιν πει, “Πριγκόζιν, πήγαινε στη Λευκορωσία”, εξακολουθεί να είναι προδότης στα μάτια του και νομίζω ότι ο Πούτιν δεν θα το συγχωρήσει ποτέ αυτό», δήλωσε η Τζιλ Ντόχερτι, πρώην επικεφαλής του γραφείου του CNN στη Μόσχα και επί μακρόν ειδική σε ρωσικές υποθέσεις.
Οι επιπτώσεις για τον Πούτιν
Ο Πούτιν βρίσκεται τώρα αντιμέτωπος με ρεαλιστικά προβλήματα. Εμπειρογνώμονες δήλωσαν στο CNN ότι ενώ ο Ρώσος πρόεδρος επέζησε από αυτή την κρίση, τώρα φαίνεται αδύναμος – όχι μόνο στον κόσμο και τους εχθρούς του, αλλά και στον ίδιο του το λαό και το στρατό. Δεν αποκλείεται να δούμε αντιπάλους εντός της Μόσχας να βλέπουν την κατάσταση ως μια ευκαιρία για να υπονομεύσουν τη θέση του Πούτιν. Ενώ οι αναλυτές των NYT, επισημαίνουν ότι αν και ο Πούτιν έβγαινε στο παρελθόν κερδισμένος από τις συνθήκες χάους, η τελευταία αυτή κρίση απείλησε να τον «καταπιεί».
Διαβάστε ακόμη
Μόλις στο 3,5% η απόδοση στα ελληνικά ομόλογα – Η πολιτική σταθερότητα φέρνει την επενδυτική βαθμίδα
Τράπεζες: Από τα capital controls του ΣΥΡΙΖΑ το 2015, στο ολικό comeback το 2023
Fed και ΕΚΤ περιμένουν τα «φρέσκα» στοιχεία για τον πληθωρισμό
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ