Συνθήκες μετωπικής σύγκρουσης μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Τουρκίας έχουν αρχίσει να διαμορφώνονται τα τελευταία 24ωρα, με αφορμή τις παρεμβατικές ενέργειες της Άγκυρας μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου και τις πιέσεις που ασκεί η τουρκική πλευρά αναφορικά με την παροχή ελεύθερης βίζας στους Τούρκους πολίτες. Η Άγκυρα χρησιμοποιεί τη συμφωνία για το προσφυγικό ως πυλώνα των πιέσεών της προς τις Βρυξέλλες, με τον υπουργό Εξωτερικών της χώρας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, να δίνει τελεσίγραφο έως τον Οκτώβριο στην ΕΕ, προκειμένου να αποφασιστεί η άρση της βίζας για τους Τούρκους.
Η Ευρώπη, που έχει αντιδράσει στη γενικότερη πολιτική που ακολουθείο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με τη δίωξη χιλιάδων ανθρώπων για συμμετοχή στο πραξικόπημα δίχως επαρκή στοιχεία, τις εκκαθαρίσεις και τις προκλητικές δηλώσεις για τα ευρωπαϊκά κράτη, δηλώνει αποφασισμένη να μη δεχθεί εκβιασμούς από κανέναν και για κανέναν λόγο. Χαρακτηριστικές είναι οι δηλώσεις του αντικαγκελαρίου της Γερμανίας, Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, ο οποίος τόνισε πως «σε καμία περίπτωση δεν πρέπει η Γερμανία και η Ευρώπη να επιτρέψουν να εκβιαστούν», αναφερόμενος στην απειλή της τουρκικής κυβέρνησης ότι θα υπαναχωρήσει από τη συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση για τους πρόσφυγες, εάν δεν συμφωνηθεί η απελευθέρωση της βίζας για τους Τούρκους πολίτες.
Ο Γκάμπριελ τόνισε ακόμη ότι η Τουρκία θα πρέπει πρώτα να εκπληρώσει τα απαραίτητα κριτήρια: «Από την Τουρκία εξαρτάται το αν μπορεί να υπάρξει απελευθέρωση του καθεστώτος της βίζας», δήλωσε στο περιθώριο κομματικής εκδήλωσης στο Ροστόκ, ενώ αναφερόμενος στην απαγόρευση της προβολής βίντεο του Ταγίπ Ερντογάν κατά τη χθεσινή διαδήλωση υποστηρικτών του στην Κολωνία, έκανε λόγο για «νόμιμη απόφαση» από την πλευρά του Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου, η οποία λειτούργησε υπέρ της αποκλιμάκωσης.
Δυναμική ήταν η αντίδραση και της Αυστρίας, διά στόματος του υπουργού Εξωτερικών, Σεμπάστιαν Κουρτς, ο οποίος τάχθηκε κατηγορηματικά εναντίον ενός εκβιασμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης από μέρους της Τουρκίας σε σχέση με τη συμφωνία στο προσφυγικό, διαμηνύοντας πως «η ΕΕ δεν επιτρέπεται να ανεχθεί κανέναν εκβιασμό από την Άγκυρα».
Ταυτόχρονα ο επικεφαλής της αυστριακής διπλωματίας απέρριψε τις απειλές του Τούρκου ομολόγου του, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, επισημαίνοντας πως «υπάρχουν σαφείς προϋποθέσεις για την απελευθέρωση της βίζας, οι οποίες πρέπει να υλοποιηθούν όλες ανεξαιρέτως, ιδιαίτερα οι αντιτρομοκρατικοί νόμοι».
Ο Αυστριακός υπουργός Εξωτερικών, μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία, έχει κάνει επανειλημμένα λόγο για «ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις αυταρχισμού στην Τουρκία» και για «απαράδεκτες επεμβάσεις στη Δικαιοσύνη», ενώ σε σχέση με τις απρογραμμάτιστες διαδηλώσεις στη Βιέννη υπέρ του Ερντογάν είχε τονίσει πως αναμένει από τους τουρκικής καταγωγής ανθρώπους πως θα είναι «πιστοί απέναντι στην Αυστρία», προσθέτοντας ότι «όποιος εισάγει διενέξεις επηρεάζει αρνητικά τη συνύπαρξη». Ως έμμεση σύστασή του προς φανατικούς οπαδούς του Ερντογάν, να εγκαταλείψουν την Αυστρία, είχε εκληφθεί η επισήμανσή του ότι «όποιος θέλει να δραστηριοποιηθεί στην τουρκική εσωτερική πολιτική, έχει το ελεύθερο να εγκαταλείψει τη χώρα μας».
Λόγω του «κύματος εκκαθαρίσεων», αλλά και των στοιχείων του υπουργείου του, ότι «οι διαδηλώσεις υπέρ του Ερντογάν στη Βιέννη κατευθύνονταν άμεσα από την Άγκυρα», ο επικεφαλής της αυστριακής διπλωματίας είχε καλέσει στο υπουργείο τον πρέσβη της Τουρκίας στην Αυστρία, θέλοντας, όπως είχε δηλώσει, «να υπάρξει σαφήνεια σε ποια κατεύθυνση οδεύει η Τουρκία». Έχει επίσης επαναλάβει τη θέση που είχε εκφράσει εξαρχής, δηλαδή ότι όποιος δεν σέβεται το δημοκρατικό κράτος δικαίου και προωθεί την επαναφορά της θανατικής ποινής, οριστικά δεν έχει θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Έχει εκφράσει ακόμη την άποψη πως οι χιλιάδες άνθρωποι που συνελήφθησαν μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος – «και που δεν είναι μόνον συμμετέχοντες στην απόπειρα προερχόμενοι από το στρατό, αλλά είναι και πολλοί δικαστές ή υπάλληλοι της διοίκησης» – βρίσκονταν ήδη εκ των προτέρων σε λίστες προγραφών, διότι διαφορετικά ο ίδιος δεν μπορεί να εξηγήσει το πώς έγιναν τόσο γρήγορα οι συλλήψεις.
Το τελεσίγραφο του Τσαβούσογλου στην ΕΕ
Η Τουρκία, πάντως, έδωσε τελεσίγραφο μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, προκειμένου να ανοίξει τα σύνορά της στα 80 εκατ. των Τούρκων πολιτών, ικανοποιώντας το αίτημα για ελεύθερη βίζα που έχει θέσει ως όρο η Άγκυρα, προκειμένου να παραμείνει ενεργή η συμφωνία μεταξύ των δύο πλευρών για το προσφυγικό.
Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, με νέες δηλώσεις του τη Δευτέρα, έθεσε ως καταληκτική ημερομηνία τα μέσα Οκτωβρίου του τρέχοντος έτους. Σε περίπτωση που δεν ανοίξουν τα σύνορα της Ένωσης για τα δεκάδες εκατ. των Τούρκων πολιτών, θα ανοίξουν τα σύνορα για τους πρόσφυγες, οι οποίοι θα εισρεύσουν εκ νέου μαζικά προς την Ευρώπη μέσω του Αιγαίου, ήτοι προς τα πολύπαθα ελληνικά νησιά, τα οποία ήδη ασφυκτιούν από τους χιλιάδες ανθρώπους που φιλοξενούν, ενώ δεν διαθέτουν τις απαιτούμενες δομές και την οργάνωση, προκειμένου να αντεπεξέλθουν στις ανάγκες.
«Αν δεν δοθεί η ελεύθερη βίζα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα αποτραβηχτούμε από τη συμφωνία για το προσφυγικό, η οποία πλέον, δεν θα έχει καμία ισχύ. Θα μπορούσε να γίνει στα μέσα Οκτωβρίου, αλλά αναμένουμε μία συγκεκριμένη ημερομηνία από την Ευρωπαϊκή Ένωση», δήλωσε ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών. Η Τουρκία κατάφερε να καταστήσει την Ευρώπη εξαρτημένη από τις διαθέσεις της στο μείζον ζήτημα του προσφυγικού, καθώς οι Ευρωπαίοι ηγέτες θέλησαν για μία ακόμη φορά να «στρουθοκαμηλίσουν», επιλέγοντας να απομακρύνουν προσωρινά το πρόβλημα, αντί να το αντιμετωπίσουν, ως όφειλαν.
Ο Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ είχε προβλέψει τις εξελίξεις
Από τα παραπάνω εξάγεται το συμπέρασμα ότι οι σχέσεις της ΕΕ με την Τουρκία εισέρχονται σε φάση έντασης, καθώς ήδη στο εσωτερικό της Γερμανίας ασκείται δριμύτατη κριτική στην κυβέρνηση της Άνγκελα Μέρκελ για τα «δικαιώματα» που έδωσε στην Τουρκία να «απαιτεί» και να «παρεμβαίνει» στα εσωτερικά της Ένωσης και της ίδιας της Γερμανίας.
Ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ, είχε προβλέψει από το Σάββατο τις διαφαινόμενες αρνητικές εξελίξεις στο ζήτημα της συμφωνίας για το προσφυγικό, λέγοντας πως βρίσκεται «στον αέρα» μετά το πραξικόπημα που έλαβε χώρα στην Τουρκία. Αναφέρθηκε δε, ονομαστικά στον Τούρκο πρόεδρο, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, λέγοντας πως «έχει επιδιώξει κατ’ επανάληψη να θέσει υπό αμφισβήτηση τη συμφωνία».
Έχουν διακοπεί οι επαναπροωθήσεις στην Τουρκία
Ήδη, η Τουρκία έχει διαμηνύσει προς τις Βρυξέλλες, ότι μέχρι να επιτευχθεί οριστική συμφωνία, δεν θα δέχεται την επαναπροώθηση των παράνομων οικονομικών μεταναστών από την Ελλάδα. Εδώ και πολύ καιρό, οι επιστροφές έχουν σταματήσει και οι Τούρκοι που βρίσκονται στα νησιά για τον έλεγχο των διαδικασιών επαναπροώθησης, έχουν ανακληθεί, με το πρόσχημα του ελέγχου μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου. Η Άγκυρα απαιτεί ως μέρος της συμφωνίας για το προσφυγικό την παροχή ελεύθερης βίζας σε όλους τους Τούρκους πολίτες, καθώς και ένα ποσό 2,5 δισ. ευρώ, προκειμένου να ανακόψει τις προσφυγικές ροές προς την ευρωπαϊκή ήπειρο. Σκοπός της Άγκυρας είναι να αποκτήσουν οι Τούρκοι την ελεύθερη βίζα, καθώς η κίνηση αυτή, θεωρείται προπομπός για την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι εκκρεμότητες στη συμφωνία και ο αντιτρομοκρατικός νόμος
Η Ευρώπη από την πλευρά της έχει θέσει συγκεκριμένους όρους στο πλαίσιο της συμφωνίας, ζητώντας μεταξύ άλλων την αλλαγή του αντιτρομοκρατικού νόμουν που ισχύει στην Τουρκία, κάτι που δεν συζητά ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ενώ εκκρεμούν άλλα 7 σημεία, τα οποία η Άγκυρα δεν δέχεται να εκπληρώσει. Μετά το πραξικόπημα δε, η Τουρκία έχει ανεβάσει επικίνδυνα το θερμόμετρο, κατηγορώντας τις χώρες της Δύσης ότι κρύβονταν πίσω από την οργάνωσή του, ενώ κατέκρινε κυρίως τα ευρωπαϊκά κράτη για τη στάση που τήρησαν. Μία μεγάλη ένσταση που διατυπώνει σύσσωμη η ευρωπαϊκή κοινότητα, αφορά τη διάθεση του Ερντογάν να επαναφέρει τη θανατική ποινή, ώστε να τιμωρήσει παραδειγματικά όσους συμμετείχαν στο πραξικόπημα εναντίον του.
Οι επιπτώσεις για την Ελλάδα
Σε περίπτωση που καταρρεύσει οριστικά η συμφωνία για το προσφυγικό μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Τουρκίας, άμεσος αποδέκτης των συνεπειών θα είναι η Ελλάδα, καθώς θα ανοίξουν εκ νέου τα σύνορα για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, με αποτέλεσμα να επαναληφθούν περυσινές εικόνες, με τους χιλιάδες ανθρώπους σε καθημερινή βάση, να διασχίζουν το Αιγαίο και τα ελληνικά νησιά να βουλιάζουν από κόσμο.
Ήδη, οι δομές φιλοξενίας προσφύγων σε όλη την επικράτεια της χώρας βρίσκονται στα όριά τους, παρ’ ότι οι προσφυγικές ροές είναι λιγοστές, αν και έχουν αυξηθεί τις τελευταίες ημέρες. Οι ευρωπαϊκοί εταίροι έχουν επί της ουσίας εγκαταλείψει το σχέδιο των μετεγκαταστάσεων, καθώς δεν δέχονται, ή δέχονται ελάχιστους μετανάστες. Αποτέλεσμα είναι όσοι εισέρχονται στην Ελλάδα να παραμένουν στα κέντρα φιλοξενίας και να εγκλωβίζονται στη χώρα, προκαλώντας εντάσεις και αδιέξοδα, για τα οποία δεν υπάρχει σχέδιο αντιμετώπισης τόσο από την ελληνική κυβέρνηση, όσο και από την Ευρώπη.