To μεγαλύτερο πρόγραμμα διαχείρισης αποβλήτων με την ανάπτυξη πάνω από 40 εργοστασίων απορριμμάτων σε όλη την επικράτεια για την επόμενη τετραετία ξεκινά το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με φιλόδοξο στόχο έως το 2030 να θάβεται στις χωματερές μόνο το 10% των αποβλήτων – από το 80% που είναι σήμερα.
Ο κυβερνητικός σχεδιασμός που κινεί το ενδιαφέρον μεγάλων ευρωπαϊκών ομίλων, όπως η γαλλική Suez, και θα τροφοδοτήσει με έργα και τους εγχώριους κατασκευαστικούς ομίλους, βάζοντας στο παιχνίδι και νέους παίκτες όπως η ΔΕΗ και η Motor Oil, χτίζοντας παράλληλα και νέες συμμαχίες, θα υπηρετήσουν τρεις κυρίως πολιτικές, πάνω στις οποίες χαράσσει πορεία το ΥΠΕΝ.
Η διαλογή στην πηγή με την ανάπτυξη της ανακύκλωσης και του καφέ κάδου για τα οργανικά απόβλητα, η ενεργειακή αξιοποίηση αποβλήτων που θα περιληφθεί στα νέα έργα, μεταξύ των οποίων είναι και οι τρεις μονάδες ΣΔΙΤ που θα δημοπρατηθούν εντός του 2020-2021 στην Αττική (Σχιστό, Φυλή) και στον δυτικό τομέα της Θεσσαλονίκης, αλλά και η ενεργοποίηση του τέλους ταφής αποβλήτων για τους δήμους που δεν θα συμμορφωθούν με τους περιβαλλοντικούς κανόνες και τις αρχές της κυκλικής οικονομίας και θα συνεχίσουν να θάβουν τα απορρίμματά τους. Μάλιστα για το περιβαλλοντικό τέλος υπάρχει, σύμφωνα με πληροφορίες, ειλημμένη απόφαση του υπουργού Κωστή Χατζηδάκη να εφαρμοστεί από φέτος χωρίς άλλες αναβολές.
Το τέλος υπολογίζεται σε 10 ευρώ ανά τόνο απορριμμάτων που πηγαίνουν στις χωματερές, χρέωση που αναμένεται να αναπροσαρμόσει προς τα πάνω τα δημοτικά τέλη, αν και κάποιοι φορείς διαχείρισης δηλώνουν διατεθειμένοι να καλύψουν. Σε περιβαλλοντικό τέλος δεν θα υπόκεινται οι ΟΤΑ που επεξεργάζονται τα απορρίμματά τους σε μονάδες διαχείρισης αποβλήτων.
50% ανακύκλωση έως το 2025
«Η κυβέρνηση χαράσσει μια νέα στρατηγική στα έργα διαχείρισης αποβλήτων χωρίς δογματισμούς για να κερδίσει πολύτιμο χρόνο που έχει χαθεί, ανεβάζοντας στροφές στα θέματα της ανακύκλωσης, αλλά και της αξιοποίησης όλων των τεχνολογιών που θα επιτρέψουν την ενεργειακή αξιοποίηση των σκουπιδιών», αναφέρει ο γενικός γραμματέας Διαχείρισης Αποβλήτων Μανώλης Γραφάκος.
Οπως σημειώνει, στόχος είναι ο δραστικός περιορισμός του υπολείμματος που θα θάβεται, ο οποίος περνά μέσα από την ενεργειακή αξιοποίηση είτε απευθείας για παραγωγή ενέργειας, όπως θα γίνει με τις μεγάλες μονάδες απορριμμάτων, είτε με την ανάπτυξη SRF ενός δευτερογενούς καυσίμου που θα μπορεί να αναπτυχθεί από μικρότερες μονάδες και να αξιοποιηθεί από τις τσιμεντοβιομηχανίες.
Η κατεύθυνση αυτή θα είναι ξεκάθαρη και στο νέο εθνικό σχέδιο για τα απορρίμματα που βρίσκεται στο στάδιο της επικαιροποίησης και σύντομα θα γίνει θεσμικό πλαίσιο. Σήμερα υπολογίζεται ότι από την επεξεργασία αποβλήτων ανακτάται περίπου ένα 40% των υλικών, ενώ από το υπόλοιπο 60% ένα ποσοστό χάνεται λόγω υγρασίας (περίπου 1/4). Αυτό σημαίνει ότι στο εργοστάσιο φτάνουν λιγότερα απορρίμματα, τα οποία πλέον ο στόχος είναι να πηγαίνουν για καύση. Αυτό το μοντέλο θα απαλλάξει τη χώρα από τις χωματερές και τους ΧΥΤΥ και θα φέρει ένα πολύ θετικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Το εθνικό σχέδιο θα αποτυπώνει με μεγαλύτερο ρεαλισμό και τους στόχους της ανακύκλωσης, δεδομένου ότι η χώρα έχει μείνει πίσω.
Με βάση τις ευρωπαϊκές επιταγές, τον στόχο για 55% ανακύκλωση οφείλουν να έχουν πιάσει τα κράτη-μέλη το 2025. Η Ελλάδα θα πετύχει αυτό τον στόχο 5 χρόνια αργότερα (2030) και αντίστοιχα για το 2025 θα θέσει το 50%. Υπάρχουν πολλές επιφυλάξεις για την κατάκτηση του στόχου, γι’ αυτό και φαντάζει πιο ασφαλής προοπτική η χώρα να πάει στο 30% ανακύκλωση ως το 2023, διπλασιάζοντας σχεδόν τα σημερινά ποσοστά. Το νέο ΕΣΔΑ δεν θα περιλαμβάνει, σύμφωνα με τον κ. Γραφάκο, περιορισμούς περί δημόσιας διαχείρισης αποβλήτων. «Οποια δημοτική αρχή επιθυμεί να προχωρήσει σε ανάθεση όλου του κύκλου διαχείρισης αποβλήτων, μεταξύ άλλων και της αποκομιδής, σε ιδιώτη θα μπορεί να το κάνει, κάτι άλλωστε που έχει ήδη προβλεφθεί από το θεσμικό πλαίσιο που έχει ψηφιστεί στο πολυνομοσχέδιο του υπουργείου Ανάπτυξης», αναφέρει.
Σύμφωνα με το υπουργείο, η τελευταία ευκαιρία για να χρηματοδοτηθούν έργα διαχείρισης αποβλήτων είναι το τρέχον ΕΣΠΑ, στο οποίο υπάρχουν πόροι για αντίστοιχα έργα ύψους 940 εκατ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι τα νέα έργα πρέπει να έχουν συμβασιοποιηθεί μέχρι τα τέλη του 2021. Στην επόμενη χρηματοδοτική περίοδο, στο ΥΠΕΝ εκτιμούν ότι θα χρηματοδοτούνται μόνο έργα διαχείρισης αποβλήτων από ενεργειακή αξιοποίηση.
Πού θα χτιστούν τα εργοστάσια
Μεταφέροντας την εμπειρία τους από το πρόσφατο ταξίδι στο Παρίσι, στο πλαίσιο του επενδυτικού φόρουμ, οι κύριοι Χατζηδάκης και Γραφάκος είχαν την ευκαιρία να επισκεφτούν αντίστοιχα εργοστάσια της Suez και της Veolia που λειτουργούν χρόνια στη Γαλλία και να ενισχύσουν την επιχειρηματολογία τους σχετικά με τον τρόπο που δοκιμασμένες τεχνολογίες στο εξωτερικό μπορούν να έχουν εφαρμογή και στη χώρα μας.
Αυτή την τεχνογνωσία που έχουν αναπτύξει οι γαλλικές πολυεθνικές είναι πρόθυμες να φέρουν και στην Ελλάδα. Για παράδειγμα, η Suez σε συνεργασία με ελληνικούς ομίλους (ΤΕΡΝΑ και πιθανώς Intrakat) θα είναι από τους διεθνείς ομίλους που θεωρείται σίγουρο ότι θα προσέλθουν στους διαγωνισμούς για τις ΣΔΙΤ απορριμμάτων. Ενδιαφέρον φαίνεται να υπάρχει και από την πλευρά της Motor Oil, η οποία εμφανίζεται να συνομιλεί με εξειδικευμένες εταιρείες του κλάδου για επέκταση στον τομέα της διαχείρισης αποβλήτων, τους ομίλους Μυτιληναίου, Ελλάκτωρ, τη Μεσόγειο, την Αβαξ και φυσικά τη ΔΕΗ, η οποία διερευνά όλες τις τεχνολογίες για καύση απορριμμάτων στους λιγνιτικούς σταθμούς που θα κλείσουν.
Αν και στελέχη της αγοράς επισημαίνουν ότι οι τεχνολογίες ενεργειακής αξιοποίησης θα χρειαστούν σημαντικές παρεμβάσεις και σε θεσμικό επίπεδο για να προχωρήσουν, εντούτοις καταγράφονται στα θετικά σημεία της κυβερνητικής πολιτικής που υπόσχονται να δώσουν λύσεις στο διαχρονικό πρόβλημα της διαχείρισης αποβλήτων.
Οι μονάδες θα αναπτυχθούν από τα μεγάλα αστικά κέντρα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης μέχρι την ηπειρωτική χώρα και τα νησιά, αφού εργοστάσια θα φιλοξενηθούν από την Κρήτη, τη Ζάκυνθο και την Κέρκυρα μέχρι τη Λέρο, τη Θάσο και τη Χίο όχι μόνο με δημόσιο χρήμα αλλά και με ιδιωτικούς πόρους.
Ωστόσο, με βάση τον σχεδιασμό στο πλάνο είναι μέχρι στιγμής μόνο πέντε ΣΔΙΤ. Ολα τα υπόλοιπα έργα δρομολογούνται ως δημόσια.
Σήμερα λειτουργούν μόλις 4 μονάδες επεξεργασίας απορριμμάτων συν το εργοστάσιο βιοξήρανσης στο Ηράκλειο και το Εργοστάσιο Μηχανικής Ανακύκλωσης και Κομποστοποίησης (ΕΜΑΚ) στη Φυλή, που χρήζουν αναβάθμισης, ενώ υπό κατασκευή είναι εφτά: Αλεξανδρούπολη, Θήβα, Ηλεία, τρεις μονάδες στη ΣΔΙΤ Πελοποννήσου και το Αμάρι της Κρήτης.
Υπάρχουν επιπλέον επτά μονάδες που είτε έχουν δημοπρατηθεί, είτε θα δημοπρατηθούν το α’ εξάμηνο του 2020 (Καβάλα, Τρίκαλα, Ναύπακτος, Λέρος, Κέρκυρα, Ζάκυνθος, Ανατολική Θεσσαλονίκη) και άλλες 17 (Δυτική Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Βόλος, Λαμία, βόρειος Εβρος, Λέσβος, Χαλκίδα, Λάρισα, Ηράκλειο, Αγρίνιο, Σητεία, Χερσόνησος, Μύκονος, Φωκίδα, Ανδρος, Τήνος και Κεφαλονιά), που σχεδιάζεται να δημοπρατηθούν το 2020, συν, τέλος, τα 3 εργοστάσια της Αττικής.