Σε ανοδική τροχιά παραμένουν οι επενδύσεις στην Ερευνα και Ανάπτυξη (E&A) στη χώρα μας, φτάνοντας πια σε νέα υψηλά και έχοντας ξεπεράσει τα 3 δισ. ευρώ, αναλογώντας στο 1,49% του ΑΕΠ, το υψηλότερο επίπεδο μετά την κρίση. Κι αυτό καθώς πλέον, πρωτίστως, οι επιχειρήσεις έχουν αντιληφθεί ότι στο ιδιαίτερα ανταγωνιστικό τερέν των εξαγωγών και των διεθνών αγορών δεν μπορούν να σταθούν χωρίς να παραγάγουν καινοτομίες. Παρ’ όλα αυτά, με δεδομένο το τεράστιο κενό που υπήρξε στα πέτρινα χρόνια για την ελληνική οικονομία καθίστανται αναγκαίες ακόμα μεγαλύτερες επενδύσεις που θα βοηθήσουν τις ίδιες τις επιχειρήσεις και τελικά το σύνολο της οικονομίας να είναι πιο ανταγωνιστικές και καινοτόμες, σε μια περίοδο όπου η ψηφιακή μετάβαση και το Industry 4.0 φέρνουν τεράστιες ανατροπές στην παγκόσμια οικονομία.
Ως σημαντικό κίνητρο για τις επενδύσεις στην Ερευνα και Ανάπτυξη λειτουργεί το ευνοϊκό φορολογικό πλαίσιο, το οποίο, μεταξύ άλλων, προβλέπει προσαυξημένη φορολογική έκπτωση των δαπανών αυτών κατά 100%, αλλά και το γεγονός ότι πλέον πιστοποιούνται οι συγκεκριμένες δαπάνες από ορκωτούς ελεγκτές και ως εκ τούτου η όλη διαδικασία γίνεται πια σχεδόν αυτοματοποιημένα. Παράλληλα, έχουν βοηθήσει οι πρωτοβουλίες που εστιάζουν σε συγκεκριμένους κλάδους, όπως το λεγόμενο «επενδυτικό clawback» που συμψηφίζει ένα ποσό που θα επέστρεφαν οι φαρμακοβιομηχανίες στο κράτος με τυχόν παραγωγικές ή ερευνητικές επενδύσεις που θα κάνουν. Πρόκειται για ένα διόλου αμελητέο μέτρο, αφού χρησιμοποιείται κατά κόρον στο τεράστιο επενδυτικό πρόγραμμα του κλάδου ύψους 1,3 δισ. ευρώ έως το 2026 σε νέα εργοστάσια και ερευνητικά hubs.
Σε αυτά έρχονται να προστεθούν σήμερα η Δράση «Ερευνώ – Καινοτομώ» του προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα» ΕΣΠΑ 2021-2027, προϋπολογισμού 300 εκατ. ευρώ, προς ενίσχυση κυρίως των ΜμΕ και των ερευνητικών φορέων αλλά και η διασύνδεση του οικοσύστηματος των νεοφυών επιχειρήσεων.
«Η Δράση “Ερευνώ – Καινοτομώ” συμβάλλει στη σύνδεση της έρευνας και της καινοτομίας με την επιχειρηματικότητα και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, της παραγωγικότητας και της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων προς τις διεθνείς αγορές, ενώ προωθεί την απασχόληση επιστημονικού δυναμικού υψηλών προσόντων και εξειδίκευσης, την προσέλκυση Ελλήνων διακεκριμένων επιστημόνων από το εξωτερικό, καθώς και τη σύνδεση του ακαδημαϊκού με τον παραγωγικό τομέα», σχολιάζει η υφυπουργός Ανάπτυξης Ζωή Ράπτη.
Οπως λέει η ίδια, το «Ερευνώ – Καινοτομώ» έχει ήδη απορροφήσει το 93% των κονδυλίων προσεγγίζοντας πλέον τον στόχο του 100%. «Περιμένουμε τα ίδια εξαιρετικά αποτελέσματα και στην παρούσα πρόσκληση που είναι ανοιχτή και για την οποία έχει δοθεί παράταση για να μπορέσουν να συμμετάσχουν περισσότερες επιχειρήσεις και ερευνητικοί οργανισμοί», συμπληρώνει.
Παράλληλα, στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής Ερευνας για Τεχνολογική Ανάπτυξη και Καινοτομία (ΕΣΕΤΑΚ), το υπουργείο Ανάπτυξης και η Γενική Γραμματεία Ερευνας και Καινοτομίας στηρίζουν τις νεοφυείς επιχειρήσεις με πλήθος πρωτοποριακών δράσεων, όπως οι Συνεργατικοί Σχηματισμοί Καινοτομίας – Clusters, τα Κέντρα Ικανοτήτων, οι Ευρωπαϊκοί Κόμβοι Ψηφιακής Καινοτομίας και τα Γραφεία Μεταφοράς Τεχνογνωσίας/Τεχνολογίας (TTOs) στα Πανεπιστήμια και Δημόσια Ερευνητικά Κέντρα, σε συνεργασία με το υπουργείο Παιδείας, ενώ προβλέπεται η διευκόλυνση της ίδρυσης τεχνοβλαστών (Spin-offs), δηλαδή εταιρειών που αναφύονται από τα Ερευνητικά Κέντρα και τα Πανεπιστήμια. «Οι στόχοι μας αυτοί, όπως έχουν τεθεί και από τον πρωθυπουργό, έχουν στρατηγική σημασία όχι μόνο για το κοινωνικό σύνολο, αλλά και για τον καθέναν μας ατομικά, και ιδίως για τη νέα γενιά», καταλήγει η κυρία Ράπτη.
Οι δαπάνες
Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα που δημοσιοποίησε πρόσφατα το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ), οι δαπάνες για Ε&Α στην Ελλάδα ανήλθαν σε περίπου 3,07 δισ. ευρώ, με τις επιχειρήσεις να συνεισφέρουν 1,505 δισ. ευρώ (ποσοστό 49%).
Αναλυτικότερα, το 2022 οι συνολικές δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν για Ε&Α στην Ελλάδα ήταν 3,07 δισ. ευρώ, περίπου αυξημένες κατά 16% ή 424,35 εκατ. ευρώ σε σχέση με το 2021. Σε συνδυασμό με την αύξηση κατά 13,8% του ΑΕΠ στην Ελλάδα το 2022, ο δείκτης «Ενταση Ε&Α», που εκφράζει τις δαπάνες Ε&Α ως ποσοστό του ΑΕΠ, διαμορφώθηκε σε 1,49%, από 1,46% το 2021 και 1,29% το 2019. Σημειωτέον ότι το 2011, όταν η χώρα βρισκόταν στην περιδίνηση της οικονομικής κρίσης, οι δαπάνες για Ε&Α ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν μόλις 0,68%. Σε κάθε περίπτωση, με την επίδοση του 2022 η χώρα μας έχει πια ανέλθει στη 13η θέση μεταξύ των χωρών-μελών της Ε.Ε. σε ό,τι αφορά την ένταση των δαπανών Ε&Α, από ουραγός που ήταν καθ’ όλη τη διάρκεια της περασμένης δεκαετίας.
Παράλληλα, ο αριθμός του προσωπικού που απασχολήθηκε σε δραστηριότητες Ε&Α, εκφρασμένος σε Ισοδύναμα Πλήρους Απασχόλησης (ΙΠΑ) που αποδίδουν θέσεις πλήρους απασχόλησης, αυξήθηκε σε 69.307 ΙΠΑ για το συνολικό προσωπικό σε Ε&Α από 61.702 ΙΠΑ το 2021 (ποσοστό αύξησης 12,3%) και σε 51.611 ΙΠΑ για το ερευνητικό προσωπικό από 45.345 ΙΠΑ το 2021 (ποσοστό αύξησης 13,8%).
Οι κλάδοι που επενδύουν
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της στατιστικής έρευνας του ΕΚΤ σε φορείς με ερευνητικές και αναπτυξιακές δραστηριότητες, η συμμετοχή του τομέα των επιχειρήσεων στο σύνολο των δαπανών Ε&Α διαμορφώθηκε στο 49% (1,505 δισ. ευρώ) συνεχίζοντας την ανοδική πορεία των τελευταίων ετών.
Ειδικότερα, αυξημένη ήταν η συμμετοχή των κλάδων οικονομικής δραστηριότητας Ενημέρωση & Επικοινωνία (325,21 εκατ. ευρώ), Επαγγελματικές, Επιστημονικές και Τεχνικές Δραστηριότητες (193,94 εκατ. ευρώ) και Παραγωγή Βασικών Φαρμακευτικών Προϊόντων & Φαρμακευτικών Σκευασμάτων (161,01 εκατ. ευρώ). Οι δαπάνες Ε&Α που αφορούν τον συνολικό κλάδο του Τομέα Πληροφοριών & Επικοινωνίας, όπως συγκροτείται από επιμέρους κλάδους της Μεταποίησης και των Υπηρεσιών, ανήλθαν σε 391,54 εκατ. ευρώ παρουσιάζοντας αύξηση 27,4%.
Οσον αφορά την απασχόληση σε δραστηριότητες Ε&Α στις επιχειρήσεις, ο αριθμός των ΙΠΑ για το συνολικό προσωπικό ήταν 20.175 (29,1% επί του συνόλου), εκ των οποίων 15.345 ΙΠΑ αφορούσαν προσωπικό με ερευνητικά καθήκοντα.
Εκπαίδευση και Δημόσιο
Ο δεύτερος τομέας, κατά φθίνουσα σειρά δαπανών Ε&Α, ήταν ο τομέας της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, που περιλαμβάνει τα Πανεπιστήμια, τα Ερευνητικά Πανεπιστημιακά Ινστιτούτα και τα Πανεπιστημιακά Νοσοκομεία. Το 2022 οι δαπάνες Ε&Α του τομέα ανήλθαν σε 906,27 εκατ. ευρώ (29,5% του συνόλου των δαπανών Ε&Α στην Ελλάδα). Οι δραστηριότητες Ε&Α, σύμφωνα και με τις διεθνείς πρακτικές για τον συγκεκριμένο τομέα, είχαν ως επίκεντρο την υλοποίηση βασικής έρευνας (492,74 εκατ. ευρώ) και εφαρμοσμένης έρευνας (338,94 εκατ. ευρώ). Τα επιστημονικά πεδία με τις μεγαλύτερες δαπάνες ήταν η Ιατρική και Επιστήμες Υγείας (245,48 εκατ. ευρώ), οι Επιστήμες Μηχανικού & Τεχνολογία (197,07 εκατ. ευρώ) και οι Κοινωνικές Επιστήμες (194,81 εκατ. ευρώ).
Ο τομέας Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης συγκεντρώνει τις περισσότερες θέσεις απασχόλησης σε Ε&Α: το 2022 ήταν συνολικά 32.348 ΙΠΑ (46,7% επί του συνόλου), εκ των οποίων 26.655 ΙΠΑ αφορούσαν ερευνητικές θέσεις.
Οι δαπάνες του κρατικού τομέα το 2022 ανήλθαν σε 641,25 εκατ. ευρώ (20,9% του συνόλου των δαπανών Ε&Α στην Ελλάδα). Ο κρατικός τομέας περιλαμβάνει φορείς που εποπτεύονται από διάφορα υπουργεία όπως τα Ερευνητικά Κέντρα που εποπτεύονται από τη Γενική Γραμματεία Ερευνας και Καινοτομίας, οι Δημόσιοι Ερευνητικοί Φορείς που εποπτεύονται από άλλα υπουργεία, οι Εφορείες Αρχαιοτήτων, οι Υπηρεσίες Νεωτέρων Μνημείων, τα Δημόσια Μουσεία, τα Δημόσια Νοσοκομεία, οι Φορείς, οι Διευθύνσεις και τα Νοσοκομεία του υπουργείου Εθνικής Αμυνας κ.ά. Συνολικά, οι δραστηριότητες Ε&Α του κρατικού τομέα για το 2022 αφορούσαν τόσο βασική όσο και εφαρμοσμένη έρευνα με δαπάνες 262,06 και 256,93 εκατ. ευρώ, αντίστοιχα. Τα κυριότερα επιστημονικά πεδία στα οποία διεξήγαγαν Ε&Α το 2022 οι κρατικοί φορείς ήταν η Ιατρική και Επιστήμες Υγείας (196,71 εκατ. ευρώ), οι Επιστήμες Μηχανικού & Τεχνολογία (149,62 εκατ. ευρώ) και οι Ανθρωπιστικές Επιστήμες & Τέχνες (135,55 εκατ. ευρώ).
Σημειωτέον πως η απασχόληση σε Ε&Α στους κρατικούς φορείς ανήλθε σε 16.311 ΙΠΑ (23,51% επί του συνόλου), εκ των οποίων 9.266 ΙΠΑ αφορούσαν ερευνητικές θέσεις.
Τέλος, στον τομέα των ιδιωτικών μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων πραγματοποιήθηκαν δαπάνες Ε&Α 17,29 εκατ. ευρώ, ενώ η συνολική απασχόληση σε Ε&Α ήταν 473 ΙΠΑ, εκ των οποίων 346 ΙΠΑ αφορούσαν ερευνητικές θέσεις.
Οσον αφορά την περιφερειακή κατανομή των δραστηριοτήτων Ε&Α, η Περιφέρεια Αττικής συγκεντρώνει το μεγαλύτερο μέρος των δαπανών Ε&Α (1,79 δισ. ευρώ που αντιστοιχεί σε 58,6% του συνόλου) καθώς και του προσωπικού Ε&Α (34.018 ΙΠΑ που αντιστοιχεί σε 49,1% του συνόλου). Ο δείκτης «Ενταση Ε&Α», που εκφράζει τις δαπάνες Ε&Α ως ποσοστό του ΑΕΠ της κάθε Περιφέρειας και αναδεικνύει τη σημασία των δραστηριοτήτων Ε&Α στο σύνολο των δραστηριοτήτων κάθε Περιφέρειας καταγράφει υψηλές τιμές, πάνω από τον εθνικό μέσο όρο, στις Περιφέρειες Ηπείρου (2,13%), Αττικής (1,85%), Δυτικής Ελλάδας (1,83%) και Κρήτης (1,68%).
«Ερευνώ και Καινοτομώ»
Από τα βασικά κίνητρα στα οποία μπορούν να προστρέξουν σήμερα επιχειρήσεις για να λάβουν ενίσχυση μέσω ΕΣΠΑ για τις δαπάνες που κάνουν στο κομμάτι της Ερευνας και Ανάπτυξης είναι η Δράση Στρατηγικής Σημασίας «Ερευνώ – Καινοτομώ 2021-2027».
Βασικός στόχος της δράσης είναι η σύνδεση της έρευνας και της καινοτομίας με την επιχειρηματικότητα και η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, της παραγωγικότητας και της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων προς διεθνείς αγορές, με σκοπό τη μετάβαση στην ποιοτική καινοτόμα επιχειρηματικότητα και την αύξηση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας. Προωθεί δε τη σύνδεση της έρευνας και της καινοτομίας με την επιχειρηματικότητα δίνοντας έμφαση στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ), στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειάς τους.
Ο προϋπολογισμός της δράσης που συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) της Ευρωπαϊκής Ενωσης ανέρχεται σε 300 εκατ. ευρώ.
Δικαιούχοι είναι:
α. Επιχειρήσεις και «λοιποί φορείς που αντιμετωπίζονται ως επιχειρήσεις».
β. Ερευνητικοί οργανισμοί και «λοιποί φορείς που αντιμετωπίζονται ως ερευνητικοί οργανισμοί».
Οι αιτήσεις χρηματοδότησης που θα υποβληθούν πρέπει να αφορούν έργα έρευνας και καινοτομίας και να εντάσσονται σε μία από τις παρακάτω παρεμβάσεις:
1. Ερευνα και Ανάπτυξη από επιχειρήσεις.
2. Συμπράξεις επιχειρήσεων με ερευνητικούς οργανισμούς.
3. Αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων.
4. Σφραγίδα Αριστείας (Seal of Excellence) για επιχειρήσεις.
Οι ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις πρέπει να έχουν κατ’ ελάχιστον μια κλεισμένη πλήρη (ετήσια) διαχειριστική χρήση, να λειτουργούν νόμιμα (με έδρα ή υποκατάστημα) στην ελληνική περιφέρεια όπου χωροθετείται η ενίσχυση και να διαθέτουν ΑΦΜ.
Οσον αφορά τους ερευνητικούς οργανισμούς, πρέπει να λειτουργούν νομίμως στην Ελλάδα κατά την ημερομηνία έκδοσης της πρόσκλησης της δράσης. Σημειώνεται ότι κάθε ερευνητικός οργανισμός συμμετέχει ως ενιαία οντότητα, δηλαδή σε επίπεδο ΑΦΜ, και ειδικότερα στο επίπεδο του Ειδικού Λογαριασμού Κονδυλίων Ερευνας (ΕΛΚΕ), για όσους φορείς διαθέτουν ΕΛΚΕ.
Ποσοστό ενίσχυσης
Το ποσοστό ενίσχυσης των δικαιούχων καθορίζεται από τον χαρακτηρισμό της κατηγορίας Ερευνας και Ανάπτυξης (βιομηχανική έρευνα, πειραματική ανάπτυξη) κάθε ενότητας εργασίας του έργου και από το μέγεθος της επιχείρησης (πολύ μικρή, μικρή, μεσαία ή μεγάλη). Στην περίπτωση των συνεργατικών έργων, η ένταση ενίσχυσης καθορίζεται χωριστά για κάθε δικαιούχο.
Οι αιτήσεις χρηματοδότησης υποβάλλονται μέσω του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος Κρατικών Ενισχύσεων (ΟΠΣΚΕ, app.opske.gr/), με τις καταληκτικές ημερομηνίες να διαμορφώνονται ως εξής:
■ Για την Παρέμβαση 1 την Τρίτη 30/7/2024 και ώρα 15.00.
■ Για την Παρέμβαση 2 τη Δευτέρα 9/9/2024 και ώρα 15.00.
■ Για τις Παρεμβάσεις 3 και 4 η πρόσκληση θα παραμείνει ανοιχτή μέχρι την εξάντληση του διαθέσιμου προϋπολογισμού ανά κατηγορία περιφέρειας και, το αργότερο, μέχρι την Τετάρτη 27/11/2024 και ώρα 15.00.
Ο μέγιστος συνολικός προϋπολογισμός των υποβαλλόμενων προτάσεων έργων δεν μπορεί να υπερβαίνει το ανώτερο όριο, όπως αυτό ορίζεται ανά παρέμβαση.
Ειδικότερα:
1. Ερευνα και Ανάπτυξη από επιχειρήσεις: 800.000 ευρώ.
2. Συμπράξεις επιχειρήσεων με ερευνητικούς οργανισμούς: 2 εκατ. ευρώ.
3. Αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων: 2 εκατ. ευρώ.
4. Σφραγίδα Αριστείας (Seal of Excellence) για επιχειρήσεις: Ο εγκεκριμένος προϋπολογισμός από την αξιολόγηση του προγράμματος «Ορίζοντας Ευρώπη».
Διαβάστε ακόμη
Θεανώ Περδικάρη: Η ναυπηγός που σχεδίασε το πρώτο υβριδικό επιβατηγό-οχηματαγωγό
Ο φλοιός των δέντρων «όπλο» κατά της ατμοσφαιρικής ρύπανσης (pic)
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ