Ένα νέο πιλοτικό έργο ξεκινά στη Χίο με σκοπό την επιστημονική τεκμηρίωση και εφαρμογή της μεθόδου της προδιαγεγραμμένης καύσης, ως εργαλείο πρόληψης για τη διαχείριση της καύσιμης ύλης, τη μείωση της έντασης των δασικών πυρκαγιών και την αύξηση της ανθεκτικότητας των δασικών οικοσυστημάτων απέναντι σε αυτές και γενικότερα στις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.
Οι πρόσφατες καταστροφικές πυρκαγιές έδειξαν ότι η αντιμετώπισή τους είναι δύσκολη, συχνά αδύνατη, αν δεν έχουν ληφθεί εγκαίρως μέτρα πρόληψης που θα μειώσουν αισθητά την ένταση των δασικών πυρκαγιών και θα συμβάλλουν στο έργο της καταστολής όταν αυτό απαιτηθεί να τεθεί σε εφαρμογή.
Ειδικότερα, το νέο έργο πρόληψης, που θα υλοποιηθεί πιλοτικά το επόμενο διάστημα από το WWF Ελλάς, το Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων (ΙΜΔΟ), τη Διεύθυνση Δασών Χίου της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου και την ομάδα εθελοντικής δράσης Χίου «Όμικρον», και με την υποστήριξη της εταιρείας Procter & Gamble, στοχεύει στη δημιουργία των επιστημονικών προδιαγραφών χρήσης και τη θεσμοθέτηση της προδιαγεγραμμένης καύσης ως αποτελεσματικό εργαλείο διαχείρισης της καύσιμης ύλης.
Πρόκειται για μία ιδέα που θέτει στο επίκεντρο της δράσης της την πρόληψη και ξεκίνησε να σχεδιάζεται το 2020 από το WWF Ελλάς και το ΙΜΔΟ, ως μια προσπάθεια να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικότερα οι ολοένα και δριμύτερες δασικές πυρκαγιές των τελευταίων ετών.
Σε ποιες χώρες εφαρμόζεται
Η προδιαγεγραμμένη καύση, που εφαρμόζεται ευρέως και με επιτυχία εδώ και δεκαετίες στην Αυστραλία, τις Η.Π.Α, τη Γαλλία, την Πορτογαλία και την Ισπανία, είναι ένα αποδεκτό από οικολογικής και οικονομικής άποψης εργαλείο που μπορεί να παρέχει άμεσα οφέλη στη τοπική κοινωνία, καθώς οδηγεί στην ελεγχόμενη μείωση και την αποτελεσματική διαχείριση της καύσιμης ύλης.
Η διαχείριση της καύσιμης ύλης αποτελεί ένα από τα κυριότερα εργαλεία μείωσης της έντασης των δασικών πυρκαγιών, εφόσον γίνει οργανωμένα και με συγκεκριμένες προδιαγραφές.
Μέχρι σήμερα, η προδιαγεγραμμένη καύση δεν αξιοποιείται με θεσμοθετημένο τρόπο και ευρέως στην Ελλάδα, παρόλο που αν εφαρμοστεί ακολουθώντας συγκεκριμένους κανόνες, μπορεί να πετύχει σημαντικούς στόχους πρόληψης (π.χ. μείωση της δασικής καύσιμης ύλης, συντήρηση αντιπυρικών ή στεγασμένων ζωνών).
Είναι γνωστό ότι η φωτιά, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, αποτελεί μέρος της φυσικής διεργασίας των δασικών οικοσυστημάτων και συμβάλλει στην αναγέννησή τους. Έχει υπάρξει για αιώνες, εργαλείο του ανθρώπου για τη διαχείριση της καύσιμης ύλης.
Η εφαρμογή προδιαγεγραμμένων καύσεων χαμηλής έντασης βασισμένη αποκλειστικά σε επιστημονικά και χωρικά δεδομένα, διαμορφώνει το δασικό περιβάλλον και ελαχιστοποιεί την πιθανότητα της σοβαρής υποβάθμισής του, αφού ουσιαστικά μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης δασικής πυρκαγιάς μεγάλης έντασης. Με αυτό τον τρόπο, η προδιαγεγραμμένη καύση μειώνει σημαντικά το ρίσκο για τις ανθρώπινες κοινωνίες και παράλληλα εξασφαλίζει τη διατήρηση του δασικού οικοσυστήματος και τη δυνατότητά του να παρέχει μια σειρά από οικοσυστημικές υπηρεσίες, όπως είναι η αντιπλημμυρική προστασία, η προστασία από τη διάβρωση, αλλά και η προστασία της βιοποικιλότητας.
Η επιλογή της Χίου
Η επιλογή της Χίου για το πιλοτικό έργο δεν είναι τυχαία. Η ποικιλία μεσογειακών δασικών οικοσυστημάτων που φιλοξενεί το νησί, θα επιτρέψουν την εύκολη επέκταση του προγράμματος σε αντίστοιχα οικοσυστήματα στην υπόλοιπη χώρα. Επιπλέον, η μακροχρόνια και ευρεία συνεργασία σε προγράμματα πρόληψης των προηγούμενων ετών, μεταξύ των αρμόδιων φορέων, του WWF Ελλάς, του ΙΜΔΟ, των εθελοντικών ομάδων και της τοπικής κοινωνίας στην περιοχή, αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για την επιτυχία του έργου.
Η προδιαγεγραμμένη καύση θα υλοποιηθεί αποκλειστικά σε δημόσιες ή δημοτικές δασικές εκτάσεις και δάση της Χίου, που θα επιλεγούν με συγκεκριμένα επιστημονικά κριτήρια και σε συνεννόηση με τις αρμόδιες αρχές. Θα εφαρμοστεί εκτός αντιπυρικής περιόδου και θα υπάρξουν αυστηρά μέτρα και πρωτόκολλα ασφαλείας κατά την εφαρμογή της (π.χ. παρουσία πυροσβεστικού οχήματος, επιλογή κατάλληλων καιρικών συνθηκών, αποψίλωση βλάστησης σε επιλεγμένες επιφάνειες, τήρηση συγκεκριμένου πρωτοκόλλου ενεργειών, εκπαίδευση εμπλεκομένων, κατάλληλα μέσα ατομικής προστασίας).
Παράλληλα, τον Οκτώβριο 2021 οι πολίτες της Χίου θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν την ομάδα εργασίας και να ενημερωθούν για τις προοπτικές και τα οφέλη του προγράμματος, μέσω ανοικτής εκδήλωσης ενημέρωσης.
Συμπαραστάτες του έργου είναι η Γενική Διεύθυνση Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και οι Διοικήσεις Πυροσβεστικών Υπηρεσιών Βορείου Αιγαίου και Χίου που έχουν χορηγήσει τις απαραίτητες άδειες και εγκρίσεις για την υλοποίηση, ενώ πολύτιμοι σύμμαχοι είναι η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, η Περιφερειακή Ενότητα Χίου, ο Δήμος Χίου και η Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου.
Ο μόνος τρόπος για να θωρακίσουμε πραγματικά τα δάση και τις ζωές μας από τις πυρκαγιές -που θα γίνονται ολοένα και εντονότερες λόγω της κλιματικής κρίσης και των εκτεταμένων καυσώνων και περιόδων ξηρασίας που προβλέπεται να προκαλέσει- είναι η επένδυση στην πρόληψη και ειδικά σε νέες ιδέες και εργαλεία που έχουν εφαρμοστεί με επιτυχία σε χώρες που αντιμετωπίζουν κοινές προκλήσεις.
Οι θέσεις του ΥΠΕΝ και των φορέων
«Διαχρονικά οι αγρότες και οι βοσκοί στην Ελλάδα για να προστατεύσουν τη γη τους από πυρκαγιές εφάρμοζαν μια παραδοσιακή πρακτική, αυτή του προδιαγεγραμμένου πυρός, δηλαδή έβαζαν μικρές ελεγχόμενες φωτιές για να μειώσουν τη συσσωρευμένη καύσιμη ύλη σε δάση και λιβάδια.
Σήμερα, έναν αιώνα μετά, εμείς στο ΥΠΕΝ επαναφέρουμε αυτή την τακτική με επιστημονικές πλέον πρακτικές και υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, σε συνεργασία με το WWF Ελλάς, το Ινστιτούτο Μεσογειακών και Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, τους τοπικούς φορείς και τους εθελοντές της Χίου. Στόχος μας είναι να μειώσουμε μακροπρόθεσμα τον κίνδυνο πυρκαγιάς που προέρχεται από καύσιμη ύλη με το μικρότερο δυνατό κόστος, όπως κάνουν οι Η.Π.Α. και η Αυστραλία με επιτυχία» δήλωσε ο Υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργος Αμυράς.
«Η κλιματική αλλαγή είναι μία πραγματικότητα που βιώνουμε καθημερινά και ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες, με τον πιο οδυνηρό τρόπο. Τα χρονικά περιθώρια για τον πλανήτη στενεύουν και χρειαζόμαστε δράσεις, άμεσα. Σε αυτές τις δράσεις η φύση θα πρέπει να γίνει σύμμαχός μας και η προστασία των δασικών οικοσυστημάτων δεν μπορεί παρά να αποτελεί βασική προτεραιότητα. Είναι πλέον κατανοητό ότι η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης απαιτεί τολμηρούς στόχους, καινοτόμες, επιστημονικά τεκμηριωμένες δράσεις και ευρύτερες συνεργασίες. Το πιλοτικό πρόγραμμα του WWF για την προστασία των δασών μας, αξιοποιεί με τον καλύτερο τρόπο αυτό το τρίπτυχο και είναι ιδιαίτερη χαρά για όλους εμάς στην P&G να στηρίζουμε αυτή την προσπάθεια συμβάλλοντας στην προστασία του πλανήτη μας που άλλωστε αποτελεί το «κοινό μας Σπίτι», τονίζει η Δέσποινα Πάσσαρη, Senior Director South East and Central Europe, P&G.
«H μείωση της έντασης ενδεχόμενων μελλοντικών δασικών πυρκαγιών σε συγκεκριμένες περιοχές, μπορεί να επιτευχθεί αν ακολουθηθούν μεθοδικά τα απαραίτητα βήματα στην πρόληψη και αν τηρηθούν κανόνες που ορίζονται από ειδικούς επιστήμονες, με σεβασμό στη φέρουσα ικανότητα των περιοχών ενδιαφέροντος και τις αρχές της επιστήμης. Το όραμά μας είναι, μέσα από την εφαρμογή καινοτόμων εργαλείων όπως η προδιαγεγραμμένη καύση, να ενισχύσουμε την ανθεκτικότητα των δασικών οικοσυστημάτων απέναντι στην κλιματική αλλαγή με την ενεργή εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας και σε συμμαχία με τους τοπικούς αρμόδιους φορείς» τονίζει ο Δημήτρης Καραβέλλας Γενικός Διευθυντής του WWF Ελλάς.