Έβρος 2023: 16 ημέρες «κόλασης», 942.500 στρέμματα καμένης γης, από αυτά 810.000 δάση και δασικές εκτάσεις, 20 νεκροί, το 58% του Εθνικού Πάρκου Δαδιάς κατεστραμμένο, 20 σημαντικές περιοχές καμένες εκ των οποίων 16 προστατευόμενες. Έχουν περάσει μόλις εννέα μήνες από τη μεγαλύτερη σε έκταση πυρκαγιά που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ευρωπαϊκή Ένωση κι η περιοχή του Έβρου ακόμα μετράει τις πληγές της. Άλλωστε, όπως τονίζουν οι ειδικοί μία πυρκαγιά δεν τελειώνει όταν σβήσει η φωτιά. Το δάσος προσπαθεί να αναγεννηθεί από τις στάχτες του, με τον μαγευτικό τρόπο που μόνο η φύση γνωρίζει, και παρά τις προκλήσεις ήδη στις καμένες – τρεις φορές σε διάστημα 15ετίας – παρατηρείται αναγέννηση. Με την προϋπόθεση, βέβαια, ότι τα ίδια σημεία δε θα πληγούν ξανά από την πύρινη λαίλαπα. Σε αυτή την περίπτωση θα είμαστε μάρτυρες της απόλυτης καταστροφής. Ο Έβρος έχει «χτυπηθεί» και οι αρμόδιες αρχές δε μπορούν και δεν πρέπει να βασιστούν στις παλαιότερες μελέτες, αφού τα δεδομένα έχουν αλλάξει δραματικά.
Σε μία προσπάθεια να ενισχυθούν οι προσπάθειες για την πρόληψη και κατάσβεση πυρκαγιών, το WWF Ελλάς εκπόνησε δύο νέες μελέτες – αποκλειστικά με πόρους του Ταμείου -, έπειτα από περίοδο αξιολόγησης από τον Νοέμβριο 2023 έως τον Απρίλιο 2024, ώστε να λειτουργήσουν ως πρότυπο που θα μπορεί να ακολουθηθεί μεταπυρικά για τις πληγείσες περιοχές.
Αμφότερες οι εκθέσεις συντάχθηκαν σε συνεργασία με περισσότερους από 20 ερευνητές από τέσσερα πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, μελετητικά γραφεία, και την ομάδα της Εταιρείας Προστασίας Βιοποικιλότητας Θράκης.
Αναλυτικότερα, η πρώτη εστιάζει στη συμπεριφορά της πυρκαγιάς στον Έβρο αξιολογώντας τον μηχανισμό δασοπυρόσβεσης και προτείνοντας μέτρα για τη βελτίωσή του, ενώ η δεύτερη δίνει διαχειριστικές κατευθύνσεις για τη συνολική μεταπυρική αποκατάσταση της περιοχής.
Σχετικά με την πρώτη, οι ειδικοί εντόπισαν λάθη στην αναγνώριση σημαντικών ευκαιριών που θα συνέβαλαν καθοριστικά στην αποτελεσματική διαχείριση της πυρκαγιάς.
Όπως ανέφερε σε συνέντευξη Τύπου του WWF ο Ηλίας Τζηρίτης, Συντονιστής Δράσεων για τις Δασικές Πυρκαγιές στο WWF ΕΛΛΑΣ χάθηκαν πολλά παράθυρα ευκαιρίας, κάποια από αυτά μεγάλης χρονικής διάρκειας, όπως στην περίπτωση των ημερών από 21 Αυγούστου ως 30 Αυγούστου, κατά τα οποία ο κρατικός μηχανισμός θα μπορούσε να εργαστεί αποτελεσματικά και να «μαζέψει» την περίμετρο της πυρκαγιάς. Όπως τόνισε ο ειδικός, η αξιοποίηση ακόμα και μικρού παραθύρου πυρκαγιάς είναι καθοριστική για την εξέλιξη και τη διαχείρισή της.
Επιπλέον, παρατηρήθηκε πως κατά περίπτωση δεν ελήφθησαν οι κατάλληλες αποφάσεις για τη διάθεση, τη χωρική διασπορά και την ανάπτυξη των απαραίτητων επίγειων δασοπυροσβεστικών δυνάμεων.
Παράλληλα, υπάρχει απουσία σταθερού κέντρου διαχείρισης, κοινού δικτύου επικοινωνίας και χρήσιμης επιστημονικής υποστήριξης, προκείμενου να γίνεται επεξεργασία όλων των δεδομένων συμπεριφοράς της πυρκαγιάς σε πραγματικό χρόνο και έτσι, να λαμβάνονται επιχειρησιακές αποφάσεις.
Ένα ακόμα συγκλονιστικό στοιχείο που αναδεικνύει το WWF είναι τα σοβαρά κενά στο πρόγραμμα σπουδών της Πυροσβεστικής Ακαδημίας, καθώς όπως τόνισε ο κ. Τζηρίτης, πραγματοποιούνται μόνο δύο μαθήματα δασικής πυρόσβεσης κατά την εκπαίδευση πυροσβεστών.
Όπως επισημαίνει η έκθεση παρατηρούνται σημαντικές ελλείψεις στο πρόγραμμα σπουδών, τη διά βίου εκπαίδευση και την κατάρτιση αξιωματικών και πυροσβεστών του Πυροσβεστικού Σώματος (ΠΣ) που συνδέονται με τη μειωμένη αποτελεσματικότητα κατά την καταστολή δασικών πυρκαγιών.
«Για να σημειωθούν βελτιώσεις στην αποτελεσματικότητα της δασοπυρόσβεσης, τονίζει το WWF, χρειάζεται αντικειμενική αξιολόγηση των υφιστάμενων προγραμμάτων σπουδών της Πυροσβεστικής Ακαδημίας και επικαιροποίησή τους, διότι αυτά φαίνεται πως είναι ελλιπή και ως προς τη διδακτέα ύλη αλλά και ως προς τη χρονική διάρκεια που αφιερώνεται στο αντικείμενο, μη δίνοντας επιπλέον τη δυνατότητα αλληλεπίδρασης με την ακαδημαϊκή και την ερευνητική κοινότητα», αναφέρει η έκθεση.
Η υφιστάμενη εκπαίδευση των πυροσβεστικών υπαλλήλων στην αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών είναι ανεπαρκής, όχι μόνο σχετικά με τον κύκλο σπουδών των νέων πυροσβεστών στην Πυροσβεστική Ακαδημία, όσο και τη δια βίου επιμόρφωση των υπηρετούντων πυροσβεστών.
Εξάλλου, οι δασικές πυρκαγιές χρήζουν συγκεκριμένης ειδίκευσης και είναι αδύνατον οι πυροσβέστες γενικών καθηκόντων να είναι ειδικοί σε όλο το φάσμα των δράσεων του Πυροσβεστικού Σώματος, συμπεριλαμβανομένων και των δασικών πυρκαγιών.
Το WWF τονίζει ότι ουσιαστικές βελτιώσεις στην αποτελεσματικότητα της δασοπυρόσβεσης θα προκύψουν όχι μόνο μέσα από δομικές αλλαγές, αλλά και από προσεκτικά σχεδιασμένα προγράμματα σπουδών, μετεκπαίδευσης και διά βίου μάθησης στην Πυροσβεστική Ακαδημία.
Πλημμελής παραμένει, σύμφωνα με την οργάνωση, κι η πρόσβαση των εθελοντών τα τελευταία χρόνια σε ποιοτική και συστηματική εκπαίδευση για τις δασικές πυρκαγιές, παρά το γεγονός της τυπικής έναρξης της λειτουργίας της Ακαδημίας Πολιτικής Προστασίας (ΑΠΟΠ). Η έλλειψη πιστοποιημένης εκπαίδευσης εγείρει σοβαρά ερωτηματικά για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των εθελοντών πυρόσβεσης κατά τη συμμετοχή τους στην καταστολή δασικών πυρκαγιών. Παράλληλα απαιτείται ταχύρρυθμη κατάρτιση, στην Ελληνική Αστυνομία (ΕΛΑΣ) και στον Ελληνικό Στρατό (ΕΣ) ώστε να αποκτήσουν βασικές γνώσεις για τις δασικές πυρκαγιές, με στόχο την ασφάλειά τους, τη βελτίωση της αποτελεσματικότητάς τους και την εν γένει ενίσχυση της διαλειτουργικότητας μεταξύ των φορέων.
Σχετικά με τους εθελοντές πυροσβέστες ο κ. Τζηρίτης εξήγησε πως δεν αξιοποιήθηκε το δίκτυο εθελοντικών ομάδων, οι οποίες μετέβησαν στον Έβρο με δικά τους έξοδα.
Τι πρέπει να γίνει;
Προτάθηκε συγκεκριμένο πλάνο περιορισμένων υλοτομιών για να μη διαταραχθούν περαιτέρω τα οικοσυστήματα που ανακάμπτουν.
Η περιοχή με τη μεγαλύτερη προτεραιότητα για άμεσες αναδασωτικές εργασίες είναι γύρω από το χωριό Μελία που αποτελεί σημαντική περιοχή φυσικής τροφοληψίας για τον μαυρόγυπα, τον ασπροπάρη, αλλά και φωλεοποίησης και τροφοληψίας για άλλα σημαντικά είδη αρπακτικών. Γι’ αυτήν την έκταση εκπονήθηκαν τρεις μελέτες αναδάσωσης στο πλαίσιο της γενικής μελέτης.
Θα πρέπει να υπάρξει συστηματική παρακολούθηση βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων σε όλες τις προτεινόμενες εκτάσεις. Αν και είναι νωρίς ακόμα, οι πρώτες ενδείξεις σε πολλές θέσεις είναι καλές, με αναγέννηση τόσο των κωνοφόρων, όσο και των πλατύφυλλων ειδών.
Η φυσική αναγέννηση του πληθυσμού της μαύρης πεύκης μπορεί να εξασφαλιστεί μακροπρόθεσμα στις περιοχές, όπου έχουν απομείνει άκαυτες συστάδες του είδους και άκαυτες νησίδες, οι οποίες χαρτογραφήθηκαν.
Η παρουσία άκαυτων νησίδων, η θωράκισή τους ή και η κατά περίπτωση ήπια διαχείρισή τους, αναμένεται να αποτελέσει πυρήνα επαναποίκισης και αποκατάστασης των πληθυσμών της άγριας χλωρίδας και πανίδας συνολικά.
Δεν θα πρέπει να υπάρξουν πολύχρονες απαγορεύσεις βόσκησης και θα πρέπει να διατηρηθεί η εκτατική και ημι-εκτατική κτηνοτροφία, τόσο στις άκαυτες εκτάσεις, όσο και στις περιοχές που κάηκαν, βάσει όμως συγκεκριμένων κανόνων βόσκησης και με παροχή κινήτρων στους κτηνοτρόφους. Παράλληλα, είναι σημαντική η ενίσχυση των κτηνοτρόφων με μεγάλες ποσότητες ζωοτροφών, με στόχο να περιοριστεί ο κίνδυνος υπερβόσκησης των μη καμένων εκτάσεων και να αποφευχθεί η βόσκηση των καμένων εκτάσεων για όσο καιρό διαρκέσουν οι σχετικές απαγορεύσεις.
Επ’αυτού, μάλιστα, ο Νίκος Γεωργιάδης, Υπεύθυνος Χερσαίου Προγράμματος, τόνισε ότι πρόκειται για αστικό μύθο ότι το WWF δεν επιθυμεί τα διάκενα, αντιθέτως τα χαρακτήρισε «απαραίτητα» με ορθά σχέδια βόσκησης.
Από την πλευρά της, η κυρία Παναγιώτα Μαραγκού, επικεφαλής Προγραμμάτων Προστασίας Περιβάλλοντος, επισήμανε την ανάγκη εγρήγορσης σε πολλά επίπεδα το διάστημα μετά την κατάσβεση μία πυρκαγιάς, αφού χρειάζεται ορίζοντας για την αντιπυρική διάθεση συνεργασίας. Η κα. Μαραγκού δήλωσε πως είναι απαραίτητο να ανοίξει ο διάλογος για την αξιολόγηση και διαχείριση πυρκαγιών ώστε να βελτιώνεται η διαδικασία αντιμετώπισής τους.
Αυτό που γίνεται αντιληπτό είναι ότι ο σχεδιασμός που απαιτείται σήμερα απέχει σημαντικά από εκείνον προ δεκαετίας, καθώς οι πυρκαγιές είναι πιο σφοδρές και χρειάζεται συνεργασία και επικοινωνία με τις αρμόδιες αρχές και τα υπουργεία.
Βέβαια, ο κ. Τζηρίτης τόνισε ότι ένας μηχανισμός «είναι καταδικασμένος να βελτιώνεται γιατί θα βρεθεί έξω από τις εξελίξεις».
Ποια τα άμεσα μέτρα για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών σύμφωνα με το WWF Ελλάς
–Απομάκρυνση της πολιτικής επιρροής στις επιχειρησιακές προτεραιότητες. Θωράκιση του συστήματος διοίκησης δασικών πυρκαγιών. Η διάθεση μέσων και προσωπικού δεν πρέπει να επηρεάζεται από στελέχη ΟΤΑ ή άλλους πολιτικούς παράγοντες.
–Συντήρηση του οδικού δικτύου στα δασικά συμπλέγματα αρκετά πριν την αντιπυρική περίοδο με τη διάθεση των απαραίτητων πόρων.
–Ουσιαστική συντήρηση των αντιπυρικών ζωνών (με έμφαση στις στεγασμένες), βάσει κριτηρίων τεκμηρίωσης της αναγκαιότητας τους και βέβαια χρήση αυτών από τις δυνάμεις κατάσβεσης.
–Μείωση και αραίωση της βιομάζας και δημιουργία στεγασμένων ζωνών εκατέρωθεν των γυμνών αντιπυρικών ζωνών ώστε να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα τους σε περίπτωση που η πυρκαγιά δεν είναι έρπουσα και μεταδίδεται μέσω καυτρών.
– Διαρκής πρακτικά χρήσιμη επιστημονική υποστήριξη στο πεδίο προκείμενου να γίνεται επεξεργασία όλων των δεδομένων συμπεριφοράς της πυρκαγιάς σε πραγματικό χρόνο και έτσι να υποστηρίζονται οι επιχειρησιακές αποφάσεις.
–Αλλαγή προσωπικού σε δασικά περιστατικά μεγάλης κλίμακας ανά 8ωρο και όχι ανά 24ώρο με βάση τις πάγιες βάρδιες.
–Διπλά πληρώματα για τα οχήματα που μεταβαίνουν από άλλες περιοχές ώστε να υπάρχει συνεχής χρήση των οχημάτων και η απαραίτητη ξεκούραση.
–Αύξηση της στελέχωσης στα δασικά περιπολικά οχήματα από 3 άτομα σταδιακά στα 4 άτομα σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα.
-Να δοθεί έμφαση στην κατάρτιση και εκπαίδευση των πεζοπόρων τμημάτων και στην ορθολογική χρήση τους.
Κεντρική Photo: WWF Ελλάς/ Αντώνης Δούρος
Διαβάστε ακόμη:
Συνέδρια: Οι απώλειες εσόδων άνω του 1 δισ. και η χαμένη ευκαιρία του Ταε Κβο Ντο
Μοtor Oil: Μπαίνει στην «πρίζα» η μονάδα φυσικού αερίου στην Κομοτηνή με τη ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ
Πληρωμές IRIS: Αδειάζει η «κλεψύδρα» για τους επαγγελματίες – Τα επόμενα σχέδια
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ