Τις αντιφάσεις και τα αδιέξοδα γύρω από τις πολιτικές για την εκτός σχεδίου δόμηση, αλλά και την στασιμότητα ως προς την προώθηση του Προγράμματος Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων και τις καθυστερήσεις στην προώθηση του ολοκληρωμένου χωρικού σχεδιασμού, επισημαίνει σε αναλυτικό του υπόμνημα -απολογισμό της τελευταίας τετραετίας ο ΣΕΠΟΧ.
Ο Σύλλογος Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών επικρίνει τις πρακτικές κακής νομοθέτησης, όπως την συνεχιζόμενη θέσπιση παρεκκλίσεων, την προσθήκη ρυθμίσεων σε νομοσχέδια αναρμόδιων υπουργείων, συχνά χωρίς να έχει προηγηθεί η ελάχιστη δημόσια διαβούλευση, την ελλιπέστατη τεκμηρίωση και αιτιολόγηση των προτεινόμενων διατάξεων, την εισαγωγή διατάξεων με πρόδηλο φωτογραφικό χαρακτήρα και τις ελάχιστες χρονικά, έως ανύπαρκτες, προθεσμίες κατάθεσης σχολίων.
Το αδιέξοδο της εκτός σχεδίου δόμησης
Η πρόσφατη απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας (υπ’ αριθμ. 176/2023) επιβεβαίωσε, με αφορμή την περίπτωση ακινήτου στην Πάτμο, ότι τα ακίνητα σε εκτός σχεδίου περιοχές οφείλουν να πληρούν την προϋπόθεση προσώπου σε κοινόχρηστο δρόμο, υφιστάμενο νομίμως, σωρευτικά με την προϋπόθεση του ελάχιστου εμβαδού των τεσσάρων στρεμμάτων.
Η απόφαση του ΣτΕ έφερε ξανά στο προσκήνιο μια σειρά από ζητήματα νομικού, ιδιοκτησιακού, οικονομικού και διοικητικού χαρακτήρα, για τα οποία ο ΣΕΠΟΧ έχει επανειλημμένα τοποθετηθεί στο παρελθόν.
Η συζητούμενη από το ΥΠΕΝ νομοθετική ρύθμιση για παρέκκλιση της νομοθεσίας και κατευνασμό των αντιδράσεων, τελικά δεν κατατέθηκε. Οι πληροφορίες ότι κατά τόπου υπηρεσίες δόμησης ερμηνεύουν κατά το δοκούν τη νομοθεσία για την εκτός σχεδίου δόμηση, σε συνδυασμό με τις διαπιστωμένες μεγάλης κλίμακας παρανομίες στη δόμηση στη Μύκονο και άλλες περιοχές τουριστικού ενδιαφέροντος, όσο και τα σχετικά περιστατικά ανομίας που βρίσκονται στην επικαιρότητα, συγκροτούν συνολικά μια εικόνα εκτός ελέγχου για την εκτός σχεδίου δόμηση.
Η εικόνα αυτή επιδεινώνεται ταχύτατα λόγω των μεγάλων υπερβολών στην υπόσκαφη δόμηση, όπως έχουν προκύψει από την πριμοδότηση δόμησης που δίνει ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός και των εντεινόμενων πιέσεων για τουριστική ανάπτυξη κάθε τύπου και κλίμακας, σε όποιο κομμάτι του νησιωτικού και παράκτιου χώρου έχει μείνει ακόμα αδόμητο.
Καθυστερούν οι μελέτες
Οι εξαγγελλόμενες από το 2021 αυτοτελείς πολεοδομικές μελέτες για την αναγνώριση και το χαρακτηρισμό του δικτύου κοινόχρηστων οδών σε εκτός σχεδίου περιοχές, ανά Δημοτική Ενότητα, έχουν καθυστερήσει δραματικά. Ορατό, μάλιστα, είναι το αδιέξοδο στην περίπτωση που προχωρήσουν οι μελέτες αυτές χωρίς να έχει ολοκληρωθεί ο πολεοδομικός σχεδιασμός, στην ουσία προκαταβάλλοντάς τον.
Κάτι τέτοιο θα σημάνει την περαιτέρω εντατικοποίηση της εκτός σχεδίου δόμησης, εξασφαλίζοντας δικαιώματα δόμησης για έναν ανυπολόγιστο αριθμό εκτός σχεδίου γηπέδων σε όλη την επικράτεια, με εν δυνάμει καταστροφικές συνέπειες για το περιβάλλον και τη βιώσιμη χωρική ανάπτυξη.
Ρυθμίσεις που χαλαρώνουν την προστασία του περιβάλλοντος
Ταυτόχρονα, είναι χαρακτηριστική η αδυναμία της χώρας να ολοκληρώσει το εθνικό κτηματολόγιο και το δασολόγιο, ενώ παρατηρούνται καθυστερήσεις στις διαδικασίες κύρωσης των δασικών χαρτών. Στα παραπάνω, προστίθενται νομοθετήματα της τελευταίας περιόδου, που κινούνται σε κατεύθυνση αντίθετη ως προς την προστασία του περιβάλλοντος, τη βιώσιμη ανάπτυξη και την ορθολογική οργάνωση του χώρου.
Υπενθυμίζονται ενδεικτικά: διατάξεις που κατά καιρούς επιχειρούν να αποδυναμώσουν το καθεστώς προστασίας των περιοχών Natura 2000 παρά τις καταδίκες της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (από τον ν. 4685/2020 για τον «Εκσυγχρονισμό της περιβαλλοντικής νομοθεσίας» μέχρι τις διατάξεις που τελικά αποσύρθηκαν από πολυνομοσχέδια τον Ιούλιο του 2022 και ξανά τον Μάρτιο του 2023). Επιπλέον, διατάξεις που επιβαρύνουν την εκμετάλλευση του αιγιαλού, ή άλλες που επιχειρούν να επαναφέρουν την οριοθέτηση οικισμών χωρίς προεδρικό διάταγμα κ.α.
Κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης
Πάγια θέση του ΣΕΠΟΧ είναι η κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης, ως ένα πρόβλημα που διαχρονικά υπονομεύει την ορθολογική ανάπτυξη του περιαστικού και εξωαστικού χώρου και την προστασία του περιβάλλοντος στην Ελλάδα.
Ο Σύλλογος συντάσσεται με τις συνταγματικές επιταγές και τη νομολογία του ΣτΕ, που ορίζουν ότι οι εκτός σχεδίου περιοχές δεν έχουν προορισμό καταρχήν τη δόμηση, ή την τουριστική εκμετάλλευση, πολύ δε περισσότερο στην τρέχουσα συγκυρία των περιβαλλοντικών προκλήσεων και της κλιματικής αλλαγής.
Από τη θέση αυτή, ο ΣΕΠΟΧ εκφράζει την έντονη αντίθεσή του στις παλινωδίες ως προς τις πολιτικές που ασκούνται για τη δόμηση, τον σχεδιασμό και την περιβαλλοντική προστασία και στα αντιφατικά μηνύματα, που η πολιτεία συνεχίζει να στέλνει στην κοινωνία.
Στασιμότητα στις πολεοδομικές μελέτες
Το Πρόγραμμα Πολεοδομικών Μεταρρυθμίσεων, που προβλέπει την εκπόνηση Τοπικών και Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΤΠΣ και ΕΠΣ), κ.ά., για το μεγαλύτερο μέρος της επικράτειας, με πάνω από 220 μελέτες και χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, βρίσκεται σε καθεστώς επικίνδυνης στασιμότητας.
Η τρέχουσα κυβερνητική περίοδος, όπως αναφέρει, φτάνει στο τέλος της, χωρίς να έχει ουσιαστικά ξεκινήσει η ανάθεση των μελετών. Μέχρι σήμερα έχουν προχωρήσει λίγοι κύκλοι προκηρύξεων, που σωρευτικά αθροίζουν πολύ λιγότερες μελέτες από τις προαναγγελθείσες και με πολύμηνες καθυστερήσεις ως προς τον αρχικό προγραμματισμό.
Οι ιδιαίτερα αργοί ρυθμοί, οι αστοχίες και οι αντιφάσεις που έχουν ήδη διαπιστωθεί ως προς τον σχεδιασμό του Προγράμματος επιβεβαιώνουν την ανησυχία και οδηγούν, μετά από τέσσερα χρόνια, σε μια επικίνδυνη συνθήκη στασιμότητας, εγείροντας περαιτέρω σοβαρούς προβληματισμούς ως προς την προοπτική των αναθέσεων, την έγκαιρη εκπόνηση, την τήρηση των προθεσμιών του Προγράμματος και τον ορίζοντα ολοκλήρωσης 2025.
Τα ασφυκτικά, πλέο,ν χρονικά περιθώρια δημιουργούν ένα πλαίσιο υλοποίησης, που φαίνεται διάτρητο ως προς τις δυνατότητες ουσιαστικής επεξεργασίας και τη διασφάλιση της ποιότητας του χωρικού σχεδιασμού. Αναπάντητα ερωτήματα παραμένουν ως προς τον επαυξημένο ρόλο του ΤΕΕ (και την επί της ουσίας μεταβίβαση σε αυτό κρίσιμων αρμοδιοτήτων του ΥΠΕΝ), όπως επίσης και το ρόλο της Διοίκησης εν γένει και των Δήμων ως προς την εκπόνηση, την αξιολόγηση και την επίβλεψη των μελετών.
Παράλληλα υπενθυμίζεται ότι η Διοίκηση δεν έχει καταφέρει να ολοκληρώσει ούτε τις Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες (ΕΠΜ), οι οποίες εμπεριέχουν σημαντικό κομμάτι χωροταξικής οργάνωσης, μέσω του καθορισμού χρήσεων γης, για τις προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Natura 2000.
Πολεοδομία Τουρισμού
Η πρόσφατη εξέλιξη της δημιουργίας μιας «πολεοδομίας για τον τουρισμό» αποτελεί ένα ακόμα βήμα προς την απορρύθμιση του συστήματος χωρικού σχεδιασμού, της αποσπασματικότητας και του κατακερματισμού του, σε μια συνθήκη όπου οι εξαιρέσεις έχουν γίνει ο κανόνας.
Πρόκειται για μια ξεχωριστή υπηρεσία, ως μετεξέλιξη της Ειδικής Υπηρεσίας Προώθησης Τουριστικών Επενδύσεων (ΕΥΠΑΤΕ), που υπάγεται στο Υπουργείου Τουρισμού και αναλαμβάνει την αρμοδιότητα της έκδοσης και αναθεώρησης οικοδομικών αδειών για νέα ή υφιστάμενα μεγάλα ξενοδοχεία και εγκαταστάσεις (τουριστικά καταλύματα τεσσάρων ή πέντε αστέρων, δυναμικότητας άνω των 300 κλινών, εγκαταστάσεις ειδικής τουριστικής υποδομής, σύνθετα τουριστικά καταλύματα κ.ά.), με στόχο τη γρηγορότερη διεκπεραίωση.
Στην περίπτωση αυτή, η εξαίρεση έγκειται στη δημιουργία ενός παράλληλου συστήματος αδειοδότησης (σε αναρμόδιο υπουργείο), το οποίο παρακάμπτει τις τοπικές Υπηρεσίες Δόμησης (ΥΔΟΜ)και την (υπό δημιουργία;) Κεντρική Υπηρεσία Δόμησης στο ΥΠΕΝ (ΚΥΔΟΜ).
Το πάρκο της ΠΥΡΚΑΛ
Ως ιδιαίτερα δυσμενής εξέλιξη της τελευταίας περιόδου, τόσο σε πολεοδομικό-χωροταξικό όσο και σε συμβολικό επίπεδο, σημειώνεται η αιφνιδιαστική και μη τεκμηριωθείσα απόφαση για τη δημιουργία Κυβερνητικού Πάρκου στο ακίνητο της ΠΥΡΚΑΛ στο Δήμο Δάφνης-Υμηττού με την απομάκρυνση μεγάλου μέρους της δημόσιας διοίκησης από το κέντρο της Αθήνας.
Όπως επισήμανε ο ΣΕΠΟΧ, τόσο αμέσως μετά την ανακοίνωση αυτής της βαρύνουσας σημασίας απόφασης (Απρίλιος 2021), όσο και αργότερα σε κοινή συνέντευξη τύπου με την ΕΛΛΕΤ και τον ΣΕΜΠΧΠΑ (Δεκέμβριος 2021) πρόκειται για μια εξαίρεση, που παρακάμπτει τον υπερκείμενο χωροταξικό σχεδιασμό περιφερειακού επιπέδου (το ισχύον Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας-Αττικής 2021), χωρίς τεκμηρίωση της σκοπιμότητας και των σύνθετων επιπτώσεων του έργου τόσο στο χώρο υποδοχής όσο και στο χώρο απομάκρυνσης, δηλαδή στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας.
Η περίπτωση της Βόρειας Εύβοιας
Η περίοδος ολοκληρώνεται με μια ακόμη δυσοίωνη εξέλιξη ως προς τα ζητήματα του δημόσιου χωρικού σχεδιασμού, η οποία αφορά κατά τον ΣΕΠΟΧ, την περίπτωση του προγράμματος ανασυγκρότησης της Βόρειας Εύβοιας μετά την καταστροφική πυρκαγιά του Αυγούστου 2021 (παράδοση μελετών Ιανουάριος 2023).
Πρόκειται για μια διεύρυνση του κατ’ εξαίρεση σχεδιασμού στο βαθμό που προωθούνται μελέτες από επιτροπή ιδιωτών και εκπονούνται μέσω μελετητικών γραφείων δικής τους επιλογής κατά βούληση και, στη συνέχεια, προσφέρονται υπό μορφή δωρεάς στη Διοίκηση. Τα νομοθετικά και συνταγματικά προβλήματα της εξέλιξης αυτής συζητήθηκαν, εξάλλου, σε πρόσφατη ημερίδα στο ΕΜΠ για την ιδιωτικοποίηση του χωρικού σχεδιασμού.
Για τα ζητήματα αυτά, ο ΣΕΠΟΧ τονίζει την ανάγκη διαφάνειας στους όρους σύμπραξης μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα και της σαφήνειας των ρόλων, ώστε να εξασφαλίζεται η υπευθυνότητα και η λογοδοσία της Διοίκησης καθώς και η απαραίτητη διαφάνεια έναντι του κοινωνικού συνόλου.
Διαβάστε ακόμη
Με παθητικό $1 δισ. οδηγήθηκε σε πτώχευση η Vice Media (πίνακες)
Εκλογές 2023
Πού ψηφίζω: Μάθετε πού ψηφίζετε βήμα-βήμα από την εφαρμογή του ΥΠ.ΕΣ.
Εκλογές 2023: Όλες οι ειδήσεις για τον προεκλογικό αγώνα των κομμάτων, τις δημοσκοπήσεις, τα αποτελέσματα των εκλογών & τα exit polls.
Οδηγός εκλογών 2023: Ό,τι πρέπει να γνωρίζετε
Αποτελέσματα εκλογών 2023: Δείτε LIVE μέσω διαδραστικού χάρτη όλα τα αποτελέσματα της επικράτειας
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ