Την εφαρμογή του Τarget Model, του νέου μοντέλου λειτουργίας της χονδρεμπορικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας ξεκινά η χώρα μας, από την Κυριακή 1 Νοεμβρίου.
Στόχος είναι η δημιουργία μιας ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, χωρίς περιορισμούς στις συναλλαγές, με ενίσχυση του ανταγωνισμού άρα και διαμόρφωση καλύτερων τιμών για τους καταναλωτές.
Μετά από συνεχείς αναβολές και καθυστερήσεις, δίνεται τα εναρκτήριο λάκτισμα του νέου μηχανισμού για να φανούν πλέον στην πράξη οι αδυναμίες του και να επιλυθούν τα προβλήματα που κατά την διάρκεια των δομικών, έφεραν στα όριά τους, τους συμμετέχοντες.
Μετά την πλήρη λειτουργία των αγορών του Target Model, θα ακολουθήσει η σύζευξη (coupling) της εγχώριας αγοράς με τις αγορές της Ιταλίας και της Βουλγαρίας. Πρόκειται για μια διαδικασία που θα προωθήσει τον ανταγωνισμό, θα φέρει μεγαλύτερη σύγκλιση των τιμών της ελληνικής αγοράς με τις γειτονικές και θα διαμορφώσει ένα διαφανές πλαίσιο για το κόστος της αγοράς, με αυξημένες δυνατότητες συναλλαγών (συμπεριλαμβανομένων και εξαγωγών) ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ.
Σύμφωνα με μελέτη του ACER (Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας), μόνο η σύζευξη της ελληνικής αγοράς με την Ιταλία και τη Βουλγαρία θα επιφέρει όφελος άνω των 25 εκατ. ευρώ ετησίως, το οποίο είναι ένα μικρό μέρος του συνολικού οφέλους που θα καρπωθεί η ελληνική οικονομία από τον εκσυγχρονισμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.
Χθες, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κωστής Χατζηδάκης δήλωσε ότι την 1η Νοεμβρίου ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην ελληνική αγορά ενέργειας. Δημιουργούνται όπως είπε, οι προϋποθέσεις για την άρση των χρόνιων στρεβλώσεων, για την ενίσχυση του ανταγωνισμού, τη βαθμιαία κατάργηση μιας σειράς μηχανισμών που λειτουργούσαν εκτός αγοράς, για την εισαγωγή των διμερών συμβολαίων αλλά και για τη σύζευξή της –μέσω Ιταλίας και Βουλγαρίας- με την πανευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.
Ο ΑΔΜΗΕ ανέλαβε την υλοποίηση της νέας αγοράς, αφού εκτός από την αγορά εξισορρόπησης έχει και την ευθύνη των μετρήσεων για τη συνολική λειτουργία των αγορών του Target Model. Ειδικά για την αγορά εξισορρόπησης, σημειώνεται ότι πρόκειται για μια ιδιαίτερα πολύπλοκη τεχνικά αγορά η λειτουργία της οποίας απαιτεί την εκ βάθρων διαφοροποίηση των πρακτικών που ακολουθούνται έως σήμερα.
Η εμπειρία από την εφαρμογή του Target Model σε άλλες ευρωπαϊκές αγορές, αναφέρει ο Διαχειριστής έχει δείξει ότι πρόκειται για μια απαιτητική υλοποίηση με πολλές συνιστάμενες, η οποία προϋποθέτει ένα μεταβατικό διάστημα προσαρμογής για όλους τους συμμετέχοντες.
Το Who is who του Target Model.
1.Ποιες είναι οι αγορές του Target Model ;
To Target Model (Μοντέλο-Στόχος) είναι το μοντέλο χονδρεμπορικής Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας που εφαρμόζεται σε όλες σχεδόν τις χώρες της ΕΕ. Αποτελεί τον πυλώνα για την σύζευξη των επιμέρους εθνικών αγορών, μέσω της υιοθέτησης κοινής αρχιτεκτονικής. Απώτερος σκοπός είναι η δημιουργία μιας ενιαίας, διασυνδεδεμένης ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας.
Το Target Model περιλαμβάνει τρεις νέες αγορές, που θα ξεκινήσουν να λειτουργούν από την 1η Νοεμβρίου και θα αντικαταστήσουν το υφιστάμενο μοντέλο, γνωστό ως «Ημερήσιος Ενεργειακός Προγραμματισμός» (ΗΕΠ). Πρόκειται ειδικότερα για:
α) Την Αγορά Επόμενης Ημέρας ή Προημερήσια Αγορά (Day-Ahead Market): Είναι η βασική χονδρεμπορική αγορά, όπου αγοράζονται και πωλούνται οι ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας που θα παραχθούν και θα παραδοθούν την επόμενη μέρα. Απλουστευτικά θα μπορούσε να περιγραφεί ως η διάδοχος αγορά του ΗΕΠ και θα την λειτουργεί το Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας (ΕΧΕ).
β) Την Ενδοημερήσια Αγορά (Intra-Day Market), μέσω της οποίας γίνονται συμπληρωματικές αγορές και πωλήσεις εντός της ίδιας ημέρας παράδοσης και μπορούν να διορθωθούν οι θέσεις της αγοράς επόμενης ημέρας. Ουσιαστικά οι «παίκτες» συμμετέχουν σε συναλλαγές όσο το δυνατό πλησιέστερα στον πραγματικό χρόνο. Και αυτή την αγορά τη διαχειρίζεται το ΕΧΕ.
γ) Την Αγορά Εξισορρόπησης (Balancing Market), όπου σε πραγματικό χρόνο εξισορροπείται η ζήτηση με την διαθέσιμη προσφορά, καλύπτονται διαφορές μεταξύ των προβλέψεων/αποτελεσμάτων των προηγούμενων δυο αγορών και της πραγματικής παραγωγής και αποζημιώνονται οι μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για τη διαθεσιμότητά τους να συμβάλλουν σε αυτή τη διαδικασία εξισορρόπησης. Την αγορά αυτή λειτουργεί ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ).
Πέραν των παραπάνω, από το Μάρτιο του 2020 λειτουργεί –μέσω του ΕΧΕ- η Προθεσμιακή Αγορά (Forward Market) στην οποία πραγματοποιούνται αγοραπωλησίες συμβολαίων ηλεκτρικής ενέργειας, με στόχο την παράδοσή της σε μελλοντικό χρόνο και σε προσυμφωνημένες τιμές.
2. Ποια είναι τα οφέλη που προκύπτουν;
- Η εφαρμογή του Target Model σε συνδυασμό με τη σύζευξη της ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας με τις ευρωπαϊκές αναμένεται να οδηγήσει σε:
- Αύξηση του ανταγωνισμού και μείωση του χονδρεμπορικού κόστους ενέργειας
- Μείωση της ενδεχόμενης συγκέντρωσης της αγοράς και εξασφάλιση ισότιμων και διαφανών όρων πρόσβασης σε αυτή
- Αποδοτικότερη διαχείριση των διασυνδέσεων με τις γειτονικές χώρες
- Μεγαλύτερη σύγκλιση τιμών με τις ευρωπαϊκές αγορές
- Ενίσχυση του βάθους και της ρευστότητας της εγχώριας αγοράς
- Διευρυμένη πρόσβαση σε οικονομικότερες πηγές ενέργειας και αύξηση της ασφάλειας εφοδιασμού
- Διευκόλυνση της ενσωμάτωσης των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα μέσω εισαγωγής νέων αγορών, πλησιέστερων στον πραγματικό χρόνο κατανάλωσης (Ενδοημερήσια Αγορά, Αγορά Εξισορρόπησης)
- Δίκαιη αποζημίωση των μονάδων παραγωγής μέσω της Αγοράς Εξισορρόπησης
3. Ποιες είναι οι αλλαγές που φέρνει σε σχέση με το υφιστάμενο μοντέλο ;
To Target Model αντικαθιστά τον Ημερήσιο Ενεργειακό Προγραμματισμό. Κύριος στόχος του ΗΕΠ είναι να προγραμματίσει τη λειτουργία των μονάδων παραγωγής σε 24ωρη βάση, με γνώμονα την ασφαλή λειτουργία του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας και την ελαχιστοποίηση της συνολικής δαπάνης. Μέσω της λειτουργίας του –και αφού ληφθούν υπόψη οι τεχνικοί περιορισμοί των μονάδων παραγωγής και του συστήματος- προκύπτει ένας αρχικός προγραμματισμός για το πότε και πόσο θα παράγει κάθε μονάδα.
4. Πώς συμβάλλει το Target Model στην ενίσχυση του ανταγωνισμού και την άρση των στρεβλώσεων στην αγορά ενέργειας ;
Κατά πρώτο λόγο, η ύπαρξη τριών αγορών (επόμενης ημέρας, ενδοημερήσιας, εξισορρόπησης) σε αντίθεση με μία (ΗΕΠ) είναι ένα πολύ μεγάλο βήμα προς τη ρεαλιστικότερη αποτύπωση της πραγματικότητας της ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, που φτάνει πλέον κοντά στον πραγματικό χρόνο και την αύξηση του ανταγωνισμού.
Διευκολύνεται η άρση των στρεβλώσεων καθώς πολλά διορθωτικά μέτρα που κρίνονταν αναγκαία βάσει του προηγούμενου συστήματος και επιβάλλονταν με μηχανισμούς εκτός αγοράς (π.χ. μηχανισμός ανάκτησης μεταβλητού κόστους,κόστος αποσυγχρονισμού μονάδων παραγωγής), πλέον ενσωματώνονται στο πλαίσιο της αγοράς, οδηγώντας σε ορθολογικότερες χονδρεμπορικές τιμές. Εκλείπουν έτσι οι συμπληρωματικές χρηματοροές που δυσχεραίνουν την κατανόηση του συνολικού κόστους λειτουργίας.
Οι Συμμετέχοντες στις νέες αγορές έχουν πλέον όλα τα εργαλεία να διορθώνουν τη θέση τους σε διαφορετικά χρονικά πλαίσια, ώστε να εξασφαλίζουν τις μικρότερες δυνατές αποκλίσεις γι αυτούς και κατά συνέπεια, την οικονομικότερη λειτουργία της αγοράς στο σύνολό της.
Εμπλουτίζεται η διαθέσιμη «εργαλειοθήκη» τους, καθώς θα διαθέτουν πρόσβαση σε χρηματοοικονομικά εργαλεία για τη μείωση του κινδύνου διακύμανσης των τιμών, ώστε να μπορούν με τη σειρά τους να προσφέρουν μεγαλύτερη τιμολογιακή σταθερότητα στους πελάτες τους. Αποκτούν επίσης πρόσβαση σε μεθόδους διαφοροποίησης των προϊόντων τους (για παράδειγμα, προσφέροντας μόνο «πράσινη» ενέργεια), ώστε να μπορούν να αναπτύξουν πιο σύνθετες εμπορικές και επιχειρηματικές στρατηγικές.
Επίσης, μέσω της δυνατότητας των συμμετεχόντων να πραγματοποιούν συναλλαγές όσο το δυνατόν πλησιέστερα στον πραγματικό χρόνο στην Ενδοημερήσια Αγορά καθίσταται δυνατή η αποτελεσματική συμμετοχή των ΑΠΕ και της λεγόμενης «απόκρισης της ζήτησης» (demand response) στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Ειδικότερα, οι Φορείς Σωρευτικής Εκπροσώπησης των ΑΠΕ θα μπορούν μέσω της συμμετοχής στις επιμέρους αγορές να ελαχιστοποιούν το κόστος και το ρίσκο μεγάλων χρεώσεων στην εκκαθάριση της Αγοράς Εξισορρόπησης. Οι δε καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας, μέσω της μελλοντικής ενσωμάτωσης νέων τεχνολογιών (ψηφιοποίηση, έξυπνοι μετρητές κ.α.) θα έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν στην αγορά, καθιστώντας δυνατή τη συμμετοχή περισσότερων πόρων σε αυτή.
Οι επιλογές των συμμετεχόντων (τόσο στην αγορά όσο και στην πώληση) δεν θα περιορίζονται μόνο στην ελληνική αγορά, δεδομένου ότι αφενός θα έχουν δυνητικούς αντισυμβαλλόμενους πανευρωπαϊκά, αφετέρου οι προσφορές τους μετά τη σύζευξη των αγορών υποβάλλονται στην κοινή πανευρωπαϊκή αγορά.
5. Ποια είναι τα επόμενα βήματα μετά την έναρξη λειτουργίας των νέων αγορών ;
Επόμενο βήμα μετά την ενεργοποίηση των αγορών του Target Model είναι η σύζευξη των Αγορών Επόμενης Ημέρας. Σύμφωνα με τον προγραμματισμό ΕΧΕ και ΑΔΜΗΕ, η σύζευξη με την αγορά της Ιταλίας θα γίνει έως το τέλος του έτους, ενώ η σύζευξη με την αγορά της Βουλγαρίας αναμένεται το πρώτο τρίμηνο του 2021. Εντός του 2021 θα πραγματοποιηθεί και η σύζευξη της ελληνικής Ενδοημερήσιας Αγοράς με την πανευρωπαϊκή ενδοημερήσια αγορά συνεχούς διαπραγμάτευσης. Ετσι, οι Τοπικές Ενδοημερήσιες Δημοπρασίες θα δώσουν τη σκυτάλη στις Συμπληρωματικές Περιφερειακές/Πανευρωπαϊκές Ενδοημερήσιες Δημοπρασίες, σε συνδυασμό με την ενδοημερήσια Συνεχή Διαπραγμάτευση.
Μιλώντας για σύζευξη τιμών, μιλάμε για την ουσιαστική ενοποίηση των ευρωπαϊκών αγορών. Οι εντολές αγοράς και πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας των συμμετεχόντων οδηγούνται σε κοινά βιβλία εντολών. Οι αγορές επιλύονται με κοινές διαδικασίες, μέσω κοινού αλγορίθμου (με το όνομα EUPHEMIA) που έχει σχεδιαστεί για να βελτιστοποιεί την χρήση των ευρωπαϊκών πόρων και λαμβάνει υπόψη τις προσφορές των συμμετεχόντων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και τη διαθέσιμη χωρητικότητα των διασυνδέσεων.
6. Ποια είναι η εμπειρία από τις άλλες χώρες της ΕΕ ;
Η πολυετής εμπειρία εφαρμογής του Τarget Model στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες έχει να επιδείξει θετικά αποτελέσματα. Ειδικότερα,οι αγορές της Αυστρίας, του Βελγίου, της Κροατίας, της Δανίας,της Εσθονίας, της Φινλανδίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας, της Ιρλανδίας, της Λετονίας, της Λιθουανίας, του Λουξεμβούργου, της Ολλανδίας, της Νορβηγίας, της Πολωνίας, της Πορτογαλίας, της Σλοβενίας, της Σουηδίας, της Ισπανίας, του Ηνωμένου Βασιλείου καθώς και οι αγορές της Τσεχίας, της Σλοβακίας, της Ουγγαρίας και της Ρουμανίας είναι ήδη συζευγμένες σύμφωνα με τις αρχές του Target Model, με αποτέλεσμα τη μείωση των τιμών χονδρεμπορικής που μετακυλίεται στα τιμολόγια των τελικών καταναλωτών.