Ήταν το 1957 όταν η Disneyland παρουσίαζε στο κοινό το φουτουριστικό σπίτι Monsanto House of the Future κατασκευασμένο εξολοκλήρου από πλαστικό. Σχεδιασμένο από την Monsanto Company, σε συνεργασία με το ΜΙΤ, το κτίριο με τους κυρτούς τοίχους και τα μεγάλα παράθυρα ήταν σύμφωνα με τους εμπνευστές του ο προάγγελος ενός ιδιότυπου μέλλοντος με μία ακλόνητη βεβαιότητα: Το πλαστικό είναι το «θαύμα» της βιομηχανίας και θα αποτελέσει το υλικό του αύριο.
Στα δέκα χρόνια λειτουργίας του περισσότερα από 20 εκατ. επισκεπτών περιηγήθηκαν στους χώρους του, περπάτησαν πάνω στα πλαστικά δάπεδα, είδαν από κοντά τις πλαστικές καρέκλες και τα τραπέζια, τα πλαστικά πιάτα και ποτήρια. Όταν το 1967 έκλεισε, η διαδικασία κατεδάφισής του αποδείχθηκε πολύ πιο δύσκολη από τις αρχικές εκτιμήσεις. Το σπίτι ήταν τόσο στιβαρό που τα συνεργεία παρότι χρησιμοποιήσαν μπάλα κατεδάφισης, αλυσοπρίονα, φλόγιστρα και κομπρεσέρ αναγκάστηκαν να επιστρατεύσουν άλλα μέσα ώστε να συνθλίψουν σε μικρότερα μέρη το εξαιρετικά ανθεκτικό πλαστικό.
Έκτοτε έχουν περάσει 56 χρόνια και το πλαστικό βρίσκεται παντού. Μπορεί να μη ζούμε σε πλαστικές κατοικίες, αλλά παγκοσμίως χρησιμοποιούμε 1 εκατ. πλαστικών μπουκαλιών το λεπτό και περισσότερα από 5 τρις. πλαστικές σακούλες κάθε χρόνο.
Τη δεκαετία του 1950 η ετήσια παγκόσμια παραγωγή πλαστικού έφτανε τους 5 εκατ. τόνους, ενώ μέχρι το 2014 άγγιζε τους 300 εκατ. τόνους. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του 2023 μεταξύ 4,8 και 12,7 εκατ. τόνων πλαστικών καταλήγουν στους ωκεανούς ετησίως, μετατρέποντάς τους σε γιγαντιαία χωματερή. Τα μικροπλαστικά που προκύπτουν κατά τη διάρκεια της αποσύνθεσής τους επιφέρουν καταστροφικές συνέπειες στην υγεία του οικοσυστήματος. Έκθεση του Ιδρύματος Ellen MacArthur, μάλιστα, εκτιμά ότι έως το 2050 ο όγκος των συσσωρευμένων πλαστικών στους ωκεανούς θα είναι μεγαλύτερος από αυτό των ψαριών! Με λίγα λόγια από όνειρο ευημερίας, το πλαστικό μετατράπηκε σε εφιάλτη.
Δεν είναι τυχαίο ότι το 1997 ο ωκεανογράφος Τσαρλς Μουρ ενώ διέσχιζε τον ωκεανό ανάμεσα στη Χαβάη και την Καλιφόρνια ανακάλυψε τη μεγαλύτερη «δίνη σκουπιδιών του Ειρηνικού» που αποτελείτο μόνο από πλαστικό: Δίχτυα, οδοντόβουρτσες, χτένες, αναπτήρες, κούκλες, σακούλες, μπουκάλια.
Ο Μουρ δύο μόλις χρόνια αργότερα επανήλθε με νέα στοιχεία για τον πελώριο σκουπιδότοπο αποκαλύπτοντας πως το βάρος των μικροπλαστικών στην περιοχή, με το προσωνύμιο «όγδοη ήπειρος» λόγω της έκτασής του, ξεπερνά κατά έξι φορές τον όγκο του πλαγκτόν. Αντικείμενα που συνθέτουν αυτό το τεράστιο παζλ περιβαλλοντικής ρύπανσης μπορούν να εντοπιστούν σε βάθος 5 έως 2.000 μέτρων κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, ενώ πλαστικά μικρότερα των 5 εκατοστών αποτελούν το 56-80% του συνόλου του που πλέει στην επιφάνεια της θάλασσας.
Πώς το πλαστικό εισχωρεί στον οργανισμό μας
Όταν πριν μερικά χρόνια, μικροπλαστικά βρέθηκαν στο εσωτερικό ψαριών και οστρακοειδών Βέλγοι επιστήμονες κατέληξαν πως οι λάτρεις των θαλασσινών καταναλώνουν περίπου 11.000 τέτοιου είδους σωματιδίων ετησίως απλώς απολαμβάνοντας την αγαπημένη τους λιχουδιά, τα μύδια.
Διαπίστωσαν δε, ότι τα σωματίδια αυτά διασπείρονται στο περιβάλλον καθώς το πλαστικό δεν είναι βιοδιασπώμενο, δεν διαλύεται τελείως, αλλά χωρίζεται σε μικρές ίνες πιο λεπτές από την ανθρώπινη τρίχα με αποτέλεσμα να μπορεί εύκολα να μεταφερθεί μέσω του αέρα. Ο μικροσκοπικός ταξιδιώτης εισχωρεί στον οργανισμό μας δίχως εμείς να το αντιληφθούμε.
Μία ομάδα επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο του Πλίμουθ της Μεγάλης Βρετανίας συνέκρινε τον κίνδυνο από την κατανάλωση μολυσμένων άγριων μυδιών στη Σκωτία με αυτόν της παραμονής σε ένα σπίτι αναπνέοντας τον αέρα στους χώρους του. Κατέληξαν, λοιπόν, στο σοκαριστικό συμπέρασμα ότι οι άνθρωποι έχουν περισσότερο πλαστικό στον οργανισμό τους έπειτα από την εισπνοή του αέρα -από τη διάσπαση ινών των ρούχων, των χαλιών και της ταπετσαρίας μίας κατοικίας- παρά τρώγοντας μύδια.
Δεν αποτέλεσε, επομένως, μεγάλη έκπληξη όταν το 2022 επιστήμονες στην Ολλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο ανακοίνωσαν ότι βρέθηκαν κατά τη διάρκεια επέμβασης μικροσκοπικά σωματίδια πλαστικού στους πνεύμονες ασθενών, καθώς και στο αίμα δοτών.
Επιπτώσεις για την υγεία
Οι ειδικοί εστιάζουν την έρευνά τους πλέον στην ύπαρξη τέτοιων σωματιδίων στον αέρα που αναπνέουμε, καθώς είναι τόσο μικρά που μπορούν να διεισδύσουν στο σώμα και να φτάσουν ακόμα και στα κύτταρα, κάτι που τα μικροπλαστικά δεν μπορούν.
Παρ΄όλα αυτά, ο ομότιμος καθηγητής τοξικολογίας Ντικ Βέταακ του πανεπιστημίου Βρίγιε του Άμστερνταμ δε θεωρεί τα συμπεράσματα τρομακτικά, αλλά «πρέπει να μας ανησυχήσουν. Τα πλαστικά δεν πρέπει να βρίσκονται στο αίμα μας», προσθέτοντας πως ο κόσμος μας είναι γεμάτος σωματίδια, όπως η σκόνη, η γύρη και η αιθάλη που αναπνέουμε καθημερινά.
Αυτό που τώρα προσπαθούν να καταλάβουν οι επιστήμονες είναι πόσο επιβαρύνεται η ανθρώπινη υγεία από το «ταξίδι» του πλαστικού στο σώμα μας. Σε εργαστηριακές δοκιμές, τα μικροπλαστικά έχει αποδειχθεί ότι προκαλούν βλάβες στα ανθρώπινα κύτταρα, προκαλώντας από αλλεργικές αντιδράσεις μέχρι και κυτταρικό θάνατο. Αλλά μέχρι στιγμής δεν έχουν υπάρξει επιδημιολογικές μελέτες που να τεκμηριώνουν τη σύνδεση των μικροπλαστικών με τις επιπτώσεις στην υγεία. Επιστήμονες εντόπισαν το 2018 μικροπλαστικά στα κόπρανα οκτώ ανθρώπων που συμμετείχαν σε έρευνα, ενώ άλλη μελέτη αποκάλυψε την παρουσία μικροπλαστικών στον πλακούντα αγέννητων μωρών.
Από τη μελέτη του Βέταακ προέκυψε ότι στο αίμα 17 από 22 υγιών αιμοδοτών, καθώς και στον πνεύμονα 11 εκ των 13 συμμετεχόντων εντοπίστηκε πλαστικό. Εντούτοις, δεν έχει εξαχθεί ασφαλές συμπέρασμα από καμία εκ των δύο ομάδων που θα μπορούσε να βοηθήσει να κατανοήσουμε το βαθμό της βλάβης που προκαλεί το μικροπλαστικό στον οργανισμό. Προς το παρόν, δεν είναι γνωστό αν μεταβολίζεται, ή αν απλά απορροφάται και στη συνέχεια αποβάλλεται μέσω του βήχα, για παράδειγμα, που αποτελεί ακούσια αντίδραση του οργανισμού όταν προσπαθεί να απομακρύνει κάτι που ενοχλεί. Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου αυτό ενδέχεται να προκαλέσει ερεθισμό οδηγώντας σε σειρά συμπτωμάτων από ζάλη, πονοκέφαλο, άσθμα μέχρι φλεγμονή και καρκίνο. Ένα άλλο πιο αισιόδοξο σενάριο αναφέρει ότι τα μικροπλαστικά θα μπορούσαν να παραμείνουν αδρανή και να μην προκαλέσουν προβλήματα.
«Υπάρχουν πολλά ερωτήματα. Θα ήθελα να κατανοήσω σε τι επίπεδο είμαστε εκτεθειμένοι κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Τι μικροπλαστικά εισπνέουμε καθημερινά, είτε βρισκόμαστε στη δουλειά, είστε στο σπίτι, στο δρόμο για το γραφείο, κάνοντας βόλτα, ή ποδήλατο. Υπάρχει μεγάλο κενό στην πληροφορία», αναφέρει η Περιβαλλοντολόγος Τζάνετ Ρότσελ του Πανεπιστημίου Χαλ της Μεγάλης Βρετανίας.
Διαβάστε ακόμη
Ποιες φοροελαφρύνσεις έρχονται το 2024 – Τι εξετάζει το οικονομικό επιτελείο
ΜARPOL: Ελλάδα, Βρετανία και Νορβηγία συζητούν για την απανθρακοποίηση της ναυτιλίας
Epicon – Δύο φουτουριστικοί πύργοι στην έρημο της Σαουδικής Αραβίας
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ