Οκτώ μεγάλα projects φυσικού αερίου, διαφορετικής εμβέλειας και βαρύτητας, αναμένεται να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο για την ανάδειξη της Ελλάδας σε Gas Hub, «εκτοξεύοντας» τη θέση της στον ενεργειακό χάρτη της ευρύτερης περιοχής. Παράλληλα, βέβαια, θα ενισχύσουν αποφασιστικά την ασφάλεια εφοδιασμού της χώρας.

Ανάμεσα σε αυτά περιλαμβάνονται οι νέοι αγωγοί και τα FSRU που προγραμματίζονται, καθώς και άλλες κρίσιμες υποδομές. Και βέβαια καθένα βρίσκεται στη δική του φάση ωρίμανσης, από ολοκληρωμένο επίπεδο, όπως ο TAP, μέχρι και μακροπρόθεσμο όπως ο EastMed.

Το πρώτο έργο, λοιπόν, είναι ο (ολοκληρωμένος) Διαδριατικός Αγωγός (Trans Adriatic Pipeline), που θα μεταφέρει φυσικό αέριο από την περιοχή της Κασπίας στην Ευρώπη. Έχει ετήσια δυναμικότητα 10 bcm με δυνατότητα αύξησης στα 20 bcm, ενώ το μήκος του φτάνει τα 878 χλμ (550 χλμ στην Ελλάδα, 215 χλμ στην Αλβανία, 105 χλμ στην Αδριατική Θάλασσα και 8 χλμ στην Ιταλία). Ο ΤΑΡ είναι συνδεδεμένος με τον ΤΑΝΑΡ (Trans Anatolian Pipeline) στα ελληνοτουρκικά σύνορα και ακολούθως διασχίζει τη Β. Ελλάδα, την Αλβανία και την Αδριατική και «πιάνει» στη Ν. Ιταλία όπου και συνδέεται με το ιταλικό δίκτυο φυσικού αερίου. Στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας του ΤΑΡ μετέχουν οι BP (20%), Socar (20%), Snam (20%), Fluxys (19%), Enagas (16%) και Axpo (5%).

Ο δεύτερος κρίσιμος αγωγός είναι ο διασυνδετήριος Ελλάδας-Βουλγαρίας IGB. Θα έχει ετήσια δυναμικότητα στην πρώτη φάση μέχρι 3 bcm με ροή από Ελλάδα προς Βουλγαρία, ενώ στη δεύτερη φάση θα φτάσει τα 5 bcm και θα είναι εφικτή η αντίστροφη ροή (reverse flow).

Ο IGB θα αποτελέσει την βασική οδό διοχέτευσης φυσικού αερίου από τις ελληνικές υποδομές προς βορρά και κεντρικό στοιχείο του Κάθετου Διαδρόμου.

Το project περιλαμβάνει αγωγό μήκους 182 χλμ. (εκ των οποίων 31 χλμ. βρίσκονται εντός της ελληνικής επικράτειας), καθώς και τις αναγκαίες υποστηρικτικές εγκαταστάσεις (Μετρητικοί Σταθμοί, βανοστάσια, Κέντρο Λειτουργίας). Το σημείο εκκίνησης είναι στην Κομοτηνή και θα καταλήγει στη Stara Zagora συνδέοντας τα δίκτυα ΦΑ των δύο χωρών.

Η κατασκευή του ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2019 και η ολοκλήρωσή του αναμένεται στο τέλος της φετινής χρονιάς.  Μέτοχοι της ICGB AD είναι η βουλγαρική κρατική εταιρεία Bulgarian Energy Holding (BEH) (50%) και η ελληνική ΥΑΦΑ Ποσειδών (50%), στην οποία συμμετέχουν ισομερώς η ΔΕΠΑ και η ιταλική Edison.

Ο μακρόπνοος EastMed σε τροχιά υλοποίησης

Το πλέον μακρόπνοο και φιλόδοξο project αφορά τον αγωγό Eastern Mediterranean Pipeline (EastMed) με στόχο την απευθείας μεταφορά φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα της Λεβαντίνης στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Φυσικού Αερίου, μέσω της Ελλάδας. Το αέριο της Ανατολικής Μεσογείου θα κατευθύνεται υποθαλάσσια προς την Κύπρο, στη συνέχεια προς τις ακτές της Κρήτης, και ακολούθως, μέσω της Πελοποννήσου και της Δυτικής Ελλάδας, στην Ιταλία.

Θα έχει μήκος 1900 χλμ, ενώ η ετήσια δυναμικότητά του υπολογίζεται σε 10 έως 16 bcm. Αν και η στρατηγική σημασία του EastMed είναι αυτονόητη, δεν παύει να αποτελεί ένα εξαιρετικά σύνθετο εγχείρημα τόσο σε οικονομικό, όσο και σε γεωπολιτικό επίπεδο. Έτσι, τώρα βρίσκεται στη φάση των μελετών και της αδειοδότησης με προοπτική ολοκλήρωσης, -ανάλογα με την επενδυτική ετοιμότητα και την πολιτική βούληση-,  ακόμη και σε διάστημα πενταετίας.

Για την ωρίμανση του έργου, αλλά και για να επιτευχθεί η πολιτική συμφωνία γύρω από αυτό συγκροτήθηκε το EastMed Gas Forum, -με τη συμμετοχή των εμπλεκόμενων χωρών-, στο οποίο χθες, κατά την τέταρτη υπουργική συνάντηση, αποφασίστηκε να συμμετάσχει ως πλήρες μέλος η Γαλλία και ως παρατηρητής οι ΗΠΑ.

Η σύνοδος πραγματοποιήθηκε στο Κάιρο, και συμμετείχαν οι υπουργοί της Αιγύπτου, της Ελλάδας, -συμμετείχε μέσω τηλεδιάσκεψης ο υπουργός Ενέργειας και Περιβάλλοντος Κώστας Σκρέκας-, της Κύπρου, του Ισραήλ, της Ιορδανίας, της Ιταλίας και της Παλαιστίνης.

Στο κοινό ανακοινωθέν τους, τάχθηκαν υπέρ της ανάπτυξης μιας βιώσιμης περιφερειακής αγοράς φυσικού αερίου, με πλήρη σεβασμό των δικαιωμάτων των μελών του έναντι των φυσικών τους πόρων, σύμφωνα πάντοτε με το Διεθνές Δίκαιο.

Τα δύο FSRU σε Βορρά και Νότο

Κρίσιμο ρόλο για την αύξηση της διείσδυσης του φυσικού αερίου, την ασφάλεια εφοδιασμού, αλλά κυρίως την διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας και την ενίσχυση του ανταγωνισμού, αναμένεται να παίξουν τα σχεδιαζόμενα LNG projects στη Βόρεια και τη Νότια Ελλάδα.

Το FSRU Αλεξανδρούπολης, το οποίο «τρέχει» η Gastrade, -με πρωταγωνιστική συμβολή του Ομίλου Κοπελούζου-, βρίσκεται σε πολύ ώριμο στάδιο, καθώς έχουν ολοκληρωθεί όλες οι αδειοδοτικές, προπαρασκευαστικές και διαγωνιστικές διαδικασίες (market test κ.α.), έχει συμπληρωθεί η μετοχική σύνθεση (με τη συμμετοχή του Ομίλου Κοπελούζου, της GasLog, της ΔΕΠΑ Εμπορίας, της Bulgartransgaz και του ΔΕΣΦΑ), ενώ αναμένεται το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα η λήψη της τελικής επενδυτικής απόφασης. Ιδιαίτερα μάλιστα μετά το πρόσφατο μεγάλο deal της GasLog με την BlackRock, οι διεργασίες αναμένεται να επιταχυνθούν.

Το χρονοδιάγραμμα προβλέπει ολοκλήρωση εντός του πρώτου εξαμήνου του 2023.

Το έργο είναι στρατηγικά τοποθετημένο στο σταυροδρόμι του Νότιου και του Κάθετου Διαδρόμου φυσικού αερίου και προσφέρει πρόσβαση στις αγορές Ελλάδας, Βουλγαρίας, Σερβίας, Ρουμανίας, Βόρειας Μακεδονίας και βορειότερα, μέχρι τη Μολδαβία και την Ουκρανία.

Θα αποτελείται από την πλωτή μονάδα αποθήκευσης και επαναεριοποίησης LNG (FSRU) με αποθηκευτική ικανότητα 170.000 κυβικών μέτρων LNG και δυναμικότητα αεριοποίησης τουλάχιστον 5,5 δισ. κ.μ. φυσικού αερίου ετησίως, η οποία θα αγκυροβοληθεί στον θαλάσσιο χώρο 17,6 χλμ. νοτιοδυτικά του λιμένα της Αλεξανδρούπολης. Η πλωτή μονάδα θα συνδέεται με το Εθνικό Σύστημα Μεταφοράς Φυσικού Αερίου μέσω ενός συστήματος αγωγών συνολικού μήκους 28 χλμ.

Ιδιαίτερα σημαντικό θεωρείται και το project της Διώρυγα Gas (Motor Oil), για το ΑΣΦΑ Κορίνθου, το οποίο αναμένεται να ενταχθεί και επίσημα το επόμενο διάστημα στο δεκαετές πρόγραμμα ανάπτυξης του ΔΕΣΦΑ.

Θα αποτελείται από μία υπεράκτια πλωτή μονάδα παραλαβής, αποθήκευσης και αεριοποίησης LNG (FSRU) χωρητικότητας από 135.000- 170.000 m3 και από ένα σύστημα υποθαλάσσιου αγωγού μήκους 500 μέτρων καθώς και χερσαίου αγωγού μήκους 1.650 μέτρων περίπου, μέσω του οποίου το φυσικό αέριο θα προωθείται στο ΕΣΦΑ και από εκεί προς τους τελικούς καταναλωτές. Το έργο, λόγω της χωροθέτησής του στην περιοχή των Αγίων Θεοδώρων, θα δίνει τη δυνατότητα εισαγωγής ποσοτήτων στο νότιο τμήμα του ΕΣΦΑ, όπου και υπάρχει σημαντική κατανάλωση.

Θα έχει δυναμικότητα 1,6-2,6 bcm/έτος, με δυνατότητα αύξησης στα 4 bcm. Στην παρούσα φάση βρίσκεται υπό ένταξη στο δεκαετές του ΔΕΣΦΑ και κατάθεσης αίτησης δέσμευσης δυναμικότητας.

Η υπόγεια αποθήκη και οι μνηστήρες

Ένα έργο που επί δεκαετία και πλέον βρισκόταν στα…συρτάρια μπήκε επιτέλους σε φάση εξέλιξης. Ο λόγος για την υπόθεση της Ν. Καβάλας και τη μετατροπή του υπό εξάντληση υποθαλάσσιου κοιτάσματος στην περιοχή, στην πρώτη Υπόγεια Αποθήκη Φυσικού Αερίου (UGS) της χώρας. Αποτελεί ενεργειακή υποδομή στρατηγικής σημασίας, καθώς αναμένεται να ενισχύσει την ασφάλεια εφοδιασμού σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά και να συμβάλλει καθοριστικά στη μείωση του ενεργειακού κόστους και στη βελτιστοποίηση της λειτουργίας του συστήματος (εξισορρόπηση φορτίου).

Η χωρητικότητα της υπόγειας αποθήκης εκτιμάται περίπου στο 1 bcm, ενώ ο ετήσιος ενεργός διακινούμενος όγκος (Annual Volume throughput) σε 360 εκατ. Nm3 ή σε 720 εκατ. Nm3, για έναν ή δύο κύκλους, αντίστοιχα. Η μέγιστη ημερήσια δυναμικότητα απόληψης φυσικού αερίου και εισαγωγής στο ΕΣΜΦΑ εκτιμάται σε 4 εκατ. Nm3 και η  μέγιστη ημερήσια δυναμικότητα εισπίεσης σε 5 εκατ. Nm3.

Στην παρούσα φάση βρίσκεται σε εξέλιξη διαγωνισμός από το ΤΑΙΠΕΔ για την παραχώρηση, χρήση, ανάπτυξη και εκμετάλλευση της υποδομής.

Η παραχώρηση θα αφορά σε χρονικό διάστημα έως και 50 έτη μετά την αδειοδότηση του έργου, ενώ η μετατροπή σε ΥΑΦΑ θα πραγματοποιηθεί από τον παραχωρησιούχο εντός δεσμευτικής προθεσμίας, η οποία θα προσδιοριστεί στη σύμβαση παραχώρησης.

Στο διαγωνισμό έδωσαν το «παρών» τρία σχήματα και συγκεκριμένα η κοινοπραξία ΔΕΣΦΑ-ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, η Energean (με την προοπτική συμμαχίας με την αιγυπτιακή East Gas Company) και η κοινοπραξία China Machinery Engineering Co. (CMEC)- Maison Group.

Οι Σταθμοί Συμπίεσης σε Κήπους και Αμπελιά

Σε φάση ωρίμανσης βρίσκονται δύο ακόμη έργα. Το ένα είναι ο Σταθμός Συμπίεσης στους Κήπους, με στόχο την αύξηση της πίεσης στο συγκεκριμένο σημείο εισόδου (Κήποι) ώστε να αυξηθεί η τρέχουσα τεχνική ημερήσια δυναμικότητα των 4,3 εκατ. Nm3 εισαγωγής φυσικού αερίου από την Τουρκία. Παράλληλα, θα εξασφαλιστεί φυσική αντίστροφη ροή στο σημείο Διασύνδεσης Σιδηροκάστρου πάνω από την τρέχουσα τεχνική δυναμικότητα των 5,7 εκατ. Nm3, επιτρέποντας τη ροή αερίου στο ΕΣΦΑ από την υπόγεια αποθήκη Ν. Καβάλας και το FSRU Αλεξανδρούπολης.

Η δυναμικότητα του συμπιεστή προκαταρκτικά εκτιμάται σε (1+1) x 2,5 MW, ενώ με βάση το χρονοδιάγραμμα εκτιμάται ότι θα ολοκληρωθεί το καλοκαίρι του 2023, με προοπτική ένταξης στο σύστημα τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς.

Το δεύτερο, κατά κάποιο τρόπο «δίδυμο» έργο είναι ο Σταθμός Συμπίεσης στην Αμπελιά, που θα εξασφαλίσει την υδραυλική επάρκεια του ΕΣΜΦΑ δεδομένης της αναμενόμενης αύξησης των μεταφερόμενων ποσοτήτων από το βορρά προς το νότο με την έναρξη λειτουργίας του αγωγού ΤΑΡ και άλλων υποδομών.  Θα έχει δύο μονάδες συμπίεσης σε εφεδρική μονάδα με ισχύ (2+1)x10 MW. Εκτιμάται ότι θα τεθεί σε λειτουργία την άνοιξη του 2023 και θα ενταχθεί στο σύστημα τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς.