Ένα αναλυτικό σχέδιο για την περίπτωση ατυχημάτων κατά τη μεταφορά ή τη διανομή φυσικού αερίου μέσω αγωγών, καθώς και για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των εκτάκτων αναγκών και την άμεση/βραχεία διαχείριση των συνεπειών τους εξέδωσε στα τέλη της περασμένης χρονιάς η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας.
Πρόκειται για την «1η Έκδοση του Γενικού Σχεδίου Αντιμετώπισης Ατυχημάτων κατά τη Μεταφορά και τη Διανομή Φυσικού Αερίου μέσω αγωγών» που υπογράφεται από τον Γ.Γ. Πολιτικής Προστασίας Βασίλειο Παπαγεωργίου και η σύνταξη του οποίου έγινε από τους Φοίβο Θεοδώρου (Γενικός Διευθυντής Συντονισμού), Δημήτριο Αλεξανδρή (Διευθυντής Σχεδιασμού Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών), Άρτεμις Γαλάνη (Αναπληρώτρια Προϊσταμένη Τμήματος Σχεδιασμού, Πρόληψης και Αντιμετώπισης Τεχνολογικών & Λοιπών Καταστροφών), με την καθοριστική συνδρομή όλων των εμπλεκόμενων φορέων.
Συντάχθηκε στο πλαίσιο εφαρμογής του Γενικού Σχεδίου Πολιτικής Προστασίας «Ξενοκράτης» και ως ημερομηνία έναρξης ισχύος του ορίζεται η 21η Δεκεμβρίου 2022.
Απευθύνεται σε όλους τους εμπλεκόμενους κρατικούς, αυτοδιοικητικούς και ιδιωτικούς φορείς των οποίων ο ρόλος καθορίζεται αναλυτικά, ενώ εντέλλονται να προχωρήσουν στις απαραίτητες εξειδικεύσεις και προετοιμασίες ανάλογα με τις αρμοδιότητές τους. Κεντρικό ρόλο σε κάθε περίπτωση διαδραματίζει το Πυροσβεστικό Σώμα.
Ο βασικός σκοπός
Έτσι, βασικός σκοπός είναι η άμεση και συντονισμένη απόκριση των εμπλεκόμενων φορέων σε όλα τα επίπεδα Διοίκησης (κεντρικό, περιφερειακό, τοπικό):
1. για την υποστήριξη του Πυροσβεστικού Σώματος στον συντονισμό του έργου της καταστολής των ατυχημάτων κατά τη μεταφορά ή τη διανομή φυσικού αερίου μέσω αγωγών και
2. για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των εκτάκτων αναγκών και την άμεση/βραχεία διαχείριση των συνεπειών λόγω εκδήλωσης ατυχημάτων οι οποίες αποτελούν δράσεις που αποβλέπουν στην προστασία της ζωής, της υγείας και της περιουσίας των πολιτών, καθώς και στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, των πλουτοπαραγωγικών πηγών και των υποδομών της χώρας.
Στο πλαίσιο των μελετών ασφαλείας για τα έργα φυσικού αερίου αναλύονται διάφορες πιθανές απειλές στους αγωγούς που έχουν ως αποτέλεσμα ρωγμές, οπές, καθώς και την περισσότερο σπάνια περίπτωση της πλήρους διάρρηξης των αγωγών.
Τα πιθανά σενάρια
Τα πιθανά σενάρια ατυχημάτων σε αγωγό μεταφοράς ή διανομής φυσικού αερίου προβλέπονται από τις αντίστοιχες μελέτες ασφαλείας και έχουν να κάνουν με:
• Διαρροή στον αγωγό (ένεκα ρωγμής, οπής ή πλήρους διάρρηξης)
• Εκτόνωση έκτακτης ανάγκης τμήματος του αγωγού από το βανοστάσιο
• Ανάφλεξη εκτονούμενου αερίου.
Αντίστοιχες μελέτες ασφαλείας έχουν υποβληθεί και για τους σταθμούς συμπίεσης. Σύμφωνα με αυτές, οι κίνδυνοι που ενδέχεται να επηρεάσουν τις περιοχές εντός των ορίων ενός σταθμού συμπίεσης σχετίζονται κυρίως με την απελευθέρωση εύφλεκτου μείγματος και εξαρτώνται από τις ιδιότητες του απελευθερούμενου μείγματος, το μέγεθος και τη διάρκεια της διαρροής, την ύπαρξη πηγών ανάφλεξης, την περιβαλλοντική κατάσταση και τις μετεωρολογικές συνθήκες.
Σε περίπτωση ατυχήματος σε συστήματα μεταφοράς ή σε δίκτυα διανομής φυσικού αερίου, η διαχείριση γίνεται πάντα από τους αρμόδιους φορείς με σκοπό την επαναφορά του συστήματος σε ασφαλή κατάσταση και την αποκατάσταση της αδιάλειπτης παροχής αερίου.
Ατυχήματα στο σύστημα μεταφοράς
Ένα ατύχημα στο Σύστημα Μεταφοράς Φυσικού Αερίου του ΔΕΣΦΑ μπορεί να συμβεί είτε στον κεντρικό αγωγό μεταφοράς και τους κλάδους του (συμπεριλαμβανομένων των βανοστασίων και των μετρητικών/ρυθμιστικών σταθμών) είτε στον σταθμό συμπίεσης στη Νέα Μεσημβρία.
Αντίστοιχα, ατύχημα στο ελληνικό τμήμα του αγωγού Trans Adriatic Pipeline μπορεί να συμβεί είτε στον κεντρικό αγωγό μεταφοράς και τους κλάδους του (συμπεριλαμβανομένων των βανοστασίων) είτε τον σταθμό συμπίεσης κοντά στους Κήπους Έβρου, ενώ ατύχημα στο ελληνικό τμήμα του αγωγού διασύνδεσης Ελλάδας – Βουλγαρίας (IGB) μπορεί να συμβεί στον κεντρικό αγωγό μεταφοράς και τους κλάδους του.
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει πάντα να δίδεται στα σημεία διασύνδεσης των παραπάνω αγωγών.
Στο πλαίσιο του Σχεδίου υπάρχει και κατηγοριοποίηση περιστατικών.
– Περιστατικό Τύπου 1: Περιστατικό που δεν επηρεάζει τη λειτουργία του συστήματος του αγωγού ή άλλων στοιχείων του συστήματος (άμεσοι πελάτες, μεταφορείς, διανομείς, κ.λπ.) και που δεν συνεπάγεται κίνδυνο για τη δημόσια ακεραιότητα ή τα υλικά αγαθά και/ή τη λειτουργία του συστήματος μεταφοράς αερίου. Λόγω της φύσης τους, τα περιστατικά τύπου 1 δεν απαιτούν επιτόπου κινητοποίηση της Ομάδας Ανταπόκρισης του Εργολάβου Λειτουργίας και Συντήρησης.
-Περιστατικό Τύπου 2: Περιστατικό που απαιτεί πρόσθετη προσοχή/δράση, όπως η ειδοποίηση του Επικεφαλής Ομάδας Ανταπόκρισης (RTL TAP) και η ενδεχόμενη κινητοποίηση στο πεδίο της Ομάδας Ανταπόκρισης του Εργολάβου Λειτουργίας και Συντήρησης.
-Έκτακτη Ανάγκη: Συναγερμός για ξαφνική, απροσδόκητη ή επικείμενη κατάσταση που προκαλεί ή είναι πολύ πιθανό να προκαλέσει τραυματισμό, απώλεια ζωής, φθορές σε περιουσιακά στοιχεία ή το περιβάλλον, ζημία στη φήμη ή παρέμβαση στην κανονική επιχειρησιακή λειτουργία.
Ατυχήματα στο δίκτυο διανομής
Σε ξεχωριστή ενότητα προβλέπονται διαδικασίες που αφορούν στην αντιμετώπιση εκτάκτων γεγονότων που τυχόν ανακύπτουν κατά τη λειτουργία και συντήρηση χαλύβδινων δικτύων διανομής Μέσης Πίεσης (πίεση σχεδιασμού 19 bar) και δικτύων διανομής πολυαιθυλενίου (ΡΕ) Χαμηλής Πίεσης (μέγιστη πίεση λειτουργίας 4 bar).
Ενδεικτικά και όχι περιοριστικά ως έκτακτα γεγονότα θεωρούνται τα ακόλουθα:
- Θραύση αγωγού και διαρροή φυσικού αερίου με ή χωρίς φωτιά.
- Έκρηξη σε εγκατάσταση φυσικού αερίου με ή χωρίς θύματα.
- Απειλή δολιοφθοράς.
- Κάθε αντίστοιχο γεγονός που επηρεάζει τις εγκαταστάσεις του φυσικού αερίου θέτοντας σε κίνδυνο άμεσο ή δυνητικό ζωές ή τις ίδιες τις εγκαταστάσεις φυσικού αερίου ή και άλλες γειτνιάζουσες εγκαταστάσεις και περιουσίες.
Επισημαίνεται ότι προαπαιτούμενο για την ασφαλή λειτουργία και αντιμετώπιση ατυχημάτων στα παραπάνω δίκτυα είναι η τήρηση των όσων προβλέπονται στους τεχνικούς κανονισμούς εσωτερικών εγκαταστάσεων.
Πότε ενεργοποιείται το Σχέδιο
Το Σχέδιο ενεργοποιείται και εφαρμόζεται οποτεδήποτε εκδηλωθεί περιστατικό διαρροής, πυρκαγιάς ή/και έκρηξης κατά τη μεταφορά ή διανομή φυσικού αερίου μέσω φυσικών αγωγών. Επιπλέον, εφαρμόζεται και κατά τη διανομή φυσικού αερίου μέσω εικονικών αγωγών (συμπεριλαμβανομένων και των εγκαταστάσεων συμπίεσης, αποσυμπίεσης και αεριοποίησης φυσικού αερίου.
Το Σχέδιο ενεργοποιείται και σε περίπτωση που διαπιστωθεί ή υπάρχει η υπόνοια ότι η εκδήλωση του συμβάντος/μεγάλου ατυχήματος είναι αποτέλεσμα τρομοκρατικής ή άλλης έκνομης ενέργειας. Τα επίπεδα ετοιμότητας, οι συγκεκριμένες ενέργειες των εμπλεκόμενων φορέων και η λήψη πρόσθετων μέτρων ετοιμότητας καθορίζονται από τον σχεδιασμό τους, καθώς και τη γενικότερη εκτίμηση κινδύνου σε τοπικό επίπεδο.
Δεν ενεργοποιείται σε περίπτωση ατυχήματος εντός του τερματικού σταθμού ΥΦΑ της Ρεβυθούσας, ο οποίος χρησιμοποιείται αποκλειστικά για την αποθήκευση του μεταφερόμενου ΥΦΑ και την επαναεριοποίηση αυτού, ή χερσαίας εγκατάστασης ανεφοδιασμού πλοίου με υγροποιημένο φυσικό αέριο (ΥΦΑ) εντός λιμένα ή λιμενικής εγκατάστασης, καθώς και εγκαταστάσεων ηλεκτροπαραγωγής συνδυασμένου κύκλου με φυσικό αέριο, δεδομένου ότι στην περίπτωση αυτή ενεργοποιείται η ισχύουσα Έκδοση του Γενικού ΣΑΤΑΜΕ.
Το Σχέδιο ενεργοποιείται αυτόματα μόλις η αρμόδια Πυροσβεστική Υπηρεσία ενημερωθεί σχετικά με το περιστατικό από οποιονδήποτε δημόσιο ή ιδιωτικό φορέα (κατόπιν επιβεβαίωσης της κλήσης). Επιπλέον, επισημαίνεται ότι για την εφαρμογή του δεν είναι προαπαιτούμενη η κήρυξη μίας ή περισσοτέρων περιοχών σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης πολιτικής προστασίας.
Οι 4 «Ζώνες ασφαλείας»
Στο πλαίσιο του Σχεδίου καθορίζονται κατά περίπτωση 4 ζώνες ασφαλείας:
-Καυτή Ζώνη (hot zone). Είναι η ζώνη που περικλείει το καυτό σημείο (hot spot), δηλαδή το σημείο του ατυχηματικού περιστατικού ή σημείο στο οποίο μπορεί να λαμβάνει χώρα εξαέρωση (βανοστάσιο) συνεπεία κάποιου άλλου ατυχηματικού περιστατικού σε άλλο σημείο κατάντι αυτού. Στη ζώνη αυτή τα επίπεδα θερμικής ακτινοβολίας είναι άμεσα ή με την πάροδο του χρόνου καθίστανται τόσα, ώστε να υφίσταται μέγιστος κίνδυνος σοβαρών τραυματισμών και απώλειας ζωής, σε όποιον εκτεθεί σε αυτά χωρίς τον κατάλληλο για την περίσταση προστατευτικό εξοπλισμό. Η είσοδος στην Καυτή Ζώνη επιτρέπεται αυστηρά και μόνο για το Πυροσβεστικό Σώμα και αποκλειστικά για δράσεις απεγκλωβισμού και διάσωσης ατόμων (π.χ. εργαζομένων).
-Θερμή Ζώνη (warm zone). Είναι η περιοχή μεταξύ της Καυτής και της Ψυχρής Ζώνης, στην οποία λαμβάνει χώρα η υποστήριξη των λειτουργιών της επέμβασης στην Καυτή Ζώνη. Στη Θερμή Ζώνη αναμένονται μη ανατάξιμες βλάβες για τους ανθρώπους και σχετικά χαμηλό ποσοστό θανάτων, ενώ λαμβάνονται σημαντικά μέτρα διάσωσης από τα σωστικά συνεργεία. Η είσοδος στη Θερμή Ζώνη επιτρέπεται αυστηρά και μόνον σε όσους φέρουν τον ενδεικνυόμενο για την περίπτωση ατομικό προστατευτικό εξοπλισμό και την απαιτούμενη εκπαίδευση. Στη ζώνη αυτή, εισέρχεται με δική του ευθύνη και δρα, υπό τις ως άνω προϋποθέσεις, το ΠΣ.
-Ψυχρή Ζώνη (cold zone) Είναι η ζώνη που περικλείει καθ’ ολοκληρία τη Θερμή Ζώνη. Στην Ψυχρή Ζώνη, η εργασία και παραμονή του προσωπικού του ΠΣ δεν περικλείει κινδύνους υγείας. Στη ζώνη αυτή δεν αναμένονται θάνατοι, ενώ μικρό ποσοστό του πληθυσμού μπορεί να παρουσιάσει προβλήματα υγείας. Η διάσωση γίνεται κυρίως με ίδια μέσα από τον πληθυσμό και σε λίγες περιπτώσεις από τα σωστικά συνεργεία. Η είσοδος στην Ψυχρή Ζώνη επιτρέπεται μόνο για το προσωπικό του ΠΣ, καθώς και το προσωπικό έκτακτης ανάγκης του Διαχειριστή του Συστήματος Μεταφοράς ή του Δικτύου Διανομής. Επιβάλλεται η χρήση του ανάλογου ατομικού προστατευτικού εξοπλισμού για το όποιο προσωπικό (του ΠΣ ή του εκάστοτε Διαχειριστή) το οποίο βρίσκεται εντός αυτής της ζώνης.
– Ελεύθερη/ουδέτερη Ζώνη (free zone) για τους υπόλοιπους πολίτες, Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης κλπ. Ως επικίνδυνη ζώνη θεωρούνται η Καυτή με τη Θερμή Ζώνη και περιορίζεται από το εσωτερικό όριο αποκλεισμού που είναι το όριο της θερμής ζώνης με την ψυχρή ζώνη. Μέσα στο εσωτερικό όριο αποκλεισμού επιτρέπεται να επεμβαίνει μόνο το εξουσιοδοτημένο προσωπικό που είναι εφοδιασμένο με κατάλληλο προστατευτικό εξοπλισμό και κατόπιν σχετικής απόφασης του επικεφαλής του ΠΣ στην περιοχή του ατυχήματος. Το εξωτερικό όριο αποκλεισμού είναι το όριο Ψυχρής ζώνης με την Ελεύθερη Ζώνη. Το κοινό, συμπεριλαμβανομένων και των ΜΜΕ, θα πρέπει να παραμένει στην Ελεύθερη/Ουδέτερη ζώνη.
Οι ζώνες αυτές πρέπει να επαναξιολογούνται τακτικά, ή σε περίπτωση αλλαγής των συνθηκών, προκειμένου να επεκταθούν ή να συρρικνωθούν. Επισημαίνεται ότι καθώς το φυσικό αέριο καίγεται και η πίεση εκτόνωσής του μειώνεται, τα επίπεδα της θερμικής ακτινοβολίας και συνεπώς και οι ακτίνες των ως άνω ζωνών, ολοένα και μειώνονται.
Ατυχηματικά φαινόμενα σε αγωγούς
Εάν το νέφος που δημιουργείται από διαρροή φυσικού αερίου βρίσκεται στα επίπεδα αναφλεξιμότητας (περίπου 5-15% περιεκτικότητα κατ’ όγκον), αυτό έχει ως αποτέλεσμα τέσσερα πιθανά σενάρια κινδύνου, τα οποία εξαρτώνται από την παρουσία πηγής ανάφλεξης.
Τα σενάρια αυτά είναι η ανάφλεξη αέριου νέφους (flash fire), η έκρηξη αέριου νέφους, η λίμνη φωτιάς (pool fire) και η γλώσσα φωτιάς (jet fire). Εάν δεν υπάρξει άμεση ανάφλεξη και εφόσον η ατμοσφαιρική σταθερότητα ή/και το ανάγλυφο της περιοχής δεν ευνοούν τις συνθήκες ούτε για την πρόκληση καθυστερημένης ανάφλεξης, το φυσικό αέριο θα εξαπλωθεί και θα μεταφερθεί από τον άνεμο χωρίς να προκαλέσει ιδιαίτερες ζημίες, μετά την αραίωσή του με το οξυγόνο σε ποσοστό κάτω από τα εύφλεκτα όρια.
Ενημέρωση του κοινού
Κατά τη διάρκεια ενός ατυχήματος, η ενημέρωση των πολιτών απαιτείται σε περιπτώσεις που η εξέλιξη του περιστατικού φαίνεται να επιφέρει συνέπειες στην υγεία και την ακεραιότητα των πολιτών, στην περιουσία του και/ή στο περιβάλλον.
Οι πληροφορίες που δίνονται στη δημοσιότητα από τις αρχές, απευθύνονται αποκλειστικά στον πληθυσμό που βρίσκεται σε ενδεχόμενο κίνδυνο και γίνονται κυρίως μέσω των ΜΜΕ. Η ενημέρωση ενδείκνυται να περιλαμβάνει γενικές πληροφορίες για τη φύση του ατυχήματος με έμφαση στις πιθανές συνέπειες για τον εκτιθέμενο πληθυσμό και το περιβάλλον, καθώς και οδηγίες αναφορικά με τους τρόπους αυτοπροστασίας και τις ενδεικνυόμενες ενέργειες κατά τη διάρκεια του ατυχήματος.
Η ενημέρωση της κοινής γνώμης και η παροχή οδηγιών σε κεντρικό επίπεδο, με στόχο την αντιμετώπιση των καταστροφών και την ελαχιστοποίηση των συνεπειών τους, πραγματοποιείται από τον Γενικό Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας, ο οποίος δύναται να ενεργοποιήσει την γεωστοχευμένη προειδοποίηση πολιτών μέσω μηνύματος «112».
Διαβάστε ακόμη:
«Χρυσή» χρονιά για την πληροφορική και το 2023 – Τι περιμένουν οι εταιρείες
Η επιστροφή της… Επιστρεπτέας Προκαταβολής: Ποιοι γλιτώνουν και ποιοι πληρώνουν
Ποιες επιδοτήσεις τρέχουν για όσους δεν τα «βγάζουν πέρα» με τις τράπεζες