Παρθένα φύση, λευκά βουνά, φιόρδ που κόβουν την ανάσα, σμαραγδένια δάση, κρυστάλλινοι καταρράκτες, το μαγικό βόρειο σέλας… Αυτή η ιδιαίτερη φυσική ομορφιά της Νορβηγίας δεν περιορίζεται στην ξηρά, αλλά κρύβεται βαθιά στο βυθό της θάλασσας. Εκεί βρίσκονται βραχώδεις σχηματισμοί πλούσιοι σε μαγγάνιο, κοβάλτιο, νικέλιο και άλλα πολύτιμα μέταλλα χρήσιμα για την τροφοδοσία κινητών τηλεφώνων, ηλεκτρικών οχημάτων, ανεμογεννητριών, στρατιωτικών όπλων.
Αυτό το πλούσιο υποθαλάσσιο τοπίο… ορέγεται η Νορβηγία, η οποία ενδέχεται να είναι η πρώτη χώρα στον κόσμο που θα εγκρίνει την εξόρυξη βαθέων υδάτων.
Η κεντροαριστερή κυβέρνηση της χώρας και δύο μεγάλα κόμματα της αντιπολίτευσης προ ημερών στήριξαν την πρόταση σχετικά με το πρόγραμμα εκμετάλλευσης της Αρκτικής για την έναρξη εξόρυξης μετάλλων σε μεγάλα υποθαλάσσια βάθη (deep-sea mining).
Παρά τις εκκλήσεις επιστημόνων, οι οποίοι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις σοβαρές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα των ευάλωτων οικοσυστημάτων, η Νορβηγία πλέει πρόσω ολοταχώς για την εκμετάλλευση έκτασης που έχει το μέγεθος του Ηνωμένου Βασιλείου και βρίσκεται μεταξύ του Σβάλμπαρντ και της νήσου Γιαν Μάγιεν στην περιοχή της Αρκτικής.
Μετά το «πράσινο» φως, λοιπόν, το κοινοβούλιο τον ερχόμενο Ιανουάριο θα συζητήσει επίσημα την πρόταση, αφού οι πρώτες άδειες εξόρυξης θα πρέπει να εγκριθούν από το νορβηγικό κοινοβούλιο, γεγονός που σημαίνει ότι η μάχη κατά του σχεδίου συνεχίζεται.
«Οι ανανεώσιμες πράσινες βιομηχανίες λειτουργούν με ορυκτά. Πρόκειται για μια σημαντική συμβολή σε διεθνές επίπεδο», δήλωσε ο Μπαρντ Λούντβιγκ Τόρχαιμ, βουλευτής των Συντηρητικών της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Μπορεί η κυβέρνηση να υποστηρίζει πως θα τηρηθούν αυστηρά περιβαλλοντικά κριτήρια πριν την έναρξη της διαδικασίας, αλλά οι αντιδράσεις των ακτιβιστών ήταν άμεσες και έντονες με τον επικεφαλής της Greenpeace Νορβηγίας, Φροντ Πλέιμ, να χαρακτηρίζει την απόφαση «καταστροφή για τη θάλασσα».
«Δεν ξέρουμε τι συνέπειες θα έχει αυτό για τα οικοσυστήματα της θάλασσας, για τα απειλούμενα είδη, όπως οι φάλαινες και τα θαλασσοπούλια, ή για τα αποθέματα ψαριών στα οποία βασίζουμε τον βιοπορισμό μας», πρόσθεσε.
«Πρόκειται για καταστροφή του ωκεανού και είναι ντροπή για τη Νορβηγία. Η νορβηγική κυβέρνηση όχι μόνο αγνοεί εκατοντάδες επιστημόνων που ανησυχούν, αλλά παραβλέπει και τις διεθνείς υποχρεώσεις και την εθνική περιβαλλοντική νομοθεσία. Με το “άνοιγμα” στην εξόρυξη σε βαθιές θάλασσες, η Νορβηγία έχασε κάθε αξιοπιστία ως υπεύθυνο έθνος που υπέγραψε τη Συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών για τους Ωκεανούς», συνέχισε.
Όπως τόνισε ο επικεφαλής της μη κυβερνητικής οργάνωσης, κάθε κράτος που έχει δεσμευτεί για τη βιώσιμη διαχείριση των ωκεανών δε μπορεί να υποστηρίξει την έκθεση των εύθραυστων οικοσυστημάτων της βαθιάς θάλασσας σε καταστροφικές εξορύξεις.
Χαρακτήρισε, μάλιστα, «ντροπιαστικό» η Νορβηγία να παρουσιάζεται ηγέτιδα των ωκεανών, «ενώ δίνει το “πράσινο” φως για την καταστροφή των ωκεανών στα δικά της ύδατα».
Προειδοποίησε, δε, ότι «αυτό δεν τελειώνει εδώ», ανακοινώνοντας πως η Greenpeace θα εργαστεί σε παγκόσμιο επίπεδο για να σταματήσει κάθε σχέδιο εξόρυξης βαθέων υδάτων που θα παρουσιαστεί στο νορβηγικό κοινοβούλιο.
Όπως είπε, το κύμα των διαμαρτυριών κατά της εξόρυξης μόλις άρχισε να μεγαλώνει, με την Greenpeace να δηλώνει έτοιμη να έρθει αντιμέτωπη με τη βιομηχανία στη στεριά και στη θάλασσα και «δε θα επιτρέψουμε στη Νορβηγία να καταστρέψει τη μοναδική ζωή στα βαθέα ύδατα, ούτε στην Αρκτική ούτε πουθενά αλλού».
Το τελευταίο διάστημα και σε περισσότερες από 20 χώρες ακτιβιστές έχουν εκφράσει την αντίθεσή τους στα κυβερνητικά σχέδια με διαμαρτυρίες σε πρεσβείες της Νορβηγίας, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εκφράσει έντονη ανησυχία για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του σχεδίου, με ευρωβουλευτές να ζητούν μέσω ανοιχτής επιστολής από τους Νορβηγούς ομολόγους τους να βάλουν «φρένο» στη διαδικασία.
Η Καρολίν Αντάουρ, διευθύνουσα σύμβουλος της οργάνωσης WWF Norway για την προστασία της άγριας φύσης, ανέφερε πως η απόφαση είναι «η μεγαλύτερη ντροπή για τη διαχείριση των ωκεανών από τη Νορβηγία στη σύγχρονη εποχή και το τελευταίο καρφί στο φέρετρο για τη φήμη της Νορβηγίας ως υπεύθυνο ναυτιλιακό έθνος».
Ο οικολόγος Πέντρο Α. Ριβέιρο του Κέντρου Ερευνών Βαθέων Υδάτων μιλώντας στο επιστημονικό περιοδικό Cosmos εξήγησε ότι η διαδικασία της εξόρυξης δεν είναι γνωστή για τον ήπιο χαρακτήρα της, καθώς «οι πολύπλοκοι σχηματισμοί του βυθού θα τρυπηθούν, θα θρυμματιστούν ή θα απογυμνωθούν».
Στο Νορβηγικό Κέντρο Ερευνών στο Μπέργκεν, ο βιολόγος Τόμας Ντάλγκρεν που μελετά το βυθό και τόνισε πως οι πληροφορίες για τη ζωή σε εκείνες τις περιοχές είναι ελάχιστες.
Εξάλλου, περισσότερο από το 80% των ωκεανών παραμένει αχαρτογράφητο και ανεξερεύνητο, με την UNESCO να δεσμεύεται για τη χαρτογράφησή του μέχρι το 2023.
«Πώς μπορούμε να προστατεύσουμε τον ωκεανό όταν γνωρίζουμε τόσο λίγα γι’ αυτόν; Μόνο το 20% του βυθού έχει χαρτογραφηθεί. Πρέπει να προχωρήσουμε περισσότερο και να κινητοποιήσουμε τη διεθνή κοινότητα, ώστε να χαρτογραφηθεί τουλάχιστον το 80% του βυθού μέχρι το 2030», τόνιζε το 2022 η Όντρεϊ Αζουλέ, Γενική Διευθύντρια της UNESCO.
Το γεγονός ότι ο βυθός της θάλασσας είναι «κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας» σύμφωνα με τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, δε φαίνεται να συμμερίζεται η κυβέρνηση της Νορβηγίας.
Ποιες οι επιπτώσεις
Η διαδικασία ανάκτησης ορυκτών κοιτασμάτων από το βυθό της θάλασσας -σε βάθος από 200 έως 6.500 μέτρα- πραγματοποιείται με μηχανήματα που θυμίζουν εκσκαφείς, οι οποίοι «ξύνουν» την επιφάνεια του πυθμένα και στη συνέχεια απορροφούν τα πολύτιμα μέταλλα που βρίσκονται εκεί.
Χρειάζονται ολοκληρωμένες μελέτες για να υπάρξει πλήρης αντίληψη των οικοσυστημάτων βαθέων υδάτων και της αξίας τους για τον άνθρωπο, όπως η τροφή ή η δέσμευση άνθρακα.
Όπως αναφέρει η Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN) η εκσκαφή του πυθμένα των ωκεανών από μηχανήματα μπορεί να αλλοιώσει ή να καταστρέψει τους βιότοπους των βαθέων υδάτων. Αυτό οδηγεί στην απώλεια ειδών, πολλά από τα οποία δεν συναντώνται πουθενά αλλού και στον κατακερματισμό ή την απώλεια της δομής και της λειτουργίας του οικοσυστήματος. Η ζημιά που προκαλείται είναι πιθανότατα μόνιμη.
Η εξόρυξη αναδύει τα λεπτά ιζήματα στον πυθμένα της θάλασσας, δημιουργώντας πίδακες αιωρούμενων σωματιδίων. Αυτό επιδεινώνεται από τα πλοία εξόρυξης που απορρίπτουν λύματα στην επιφάνεια της θάλασσας. Τα σωματίδια αυτά μπορεί να διασκορπιστούν για εκατοντάδες χιλιόμετρα, να χρειαστούν πολύ χρόνο για να φτάσουν στον πυθμένα και να επηρεάσουν τα οικοσυστήματα και τα ευάλωτα είδη. Τέτοια νέφη θα μπορούσαν να «πνίξουν» τα ζώα, να βλάψουν τα είδη που τρέφονται φιλτράροντας σωματίδια τροφής στο νερό και να εμποδίσουν την οπτική επικοινωνία των ζώων.
Επιπλέον, η ηχορύπανση και η φωτορύπανση μπορεί να βλάψουν σοβαρά το περιβάλλον. Από τη μία τα σκάφη στην επιφάνεια και από την άλλη τα μηχανήματα εξόρυξης στο βυθό η ηχορύπανση είναι σχεδόν βέβαιη ότι θα διαταράξει την ισορροπία του οικοσυστήματος, εμποδίζοντας την επικοινωνία ανάμεσα στα θαλάσσια θηλαστικά, για παράδειγμα.
Τι μπορεί να γίνει
Σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), η θαλάσσια περιοχή και οι ορυκτοί της πόροι αποτελούν κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας. Αυτό σημαίνει ότι η διαχείρισή τους πρέπει να γίνεται για λογαριασμό και προς το συμφέρον όλης της ανθρωπότητας, μεταξύ άλλων μέσω του επιμερισμού των οικονομικών οφελών, της υποστήριξης της θαλάσσιας επιστημονικής έρευνας και της αποτελεσματικής προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος, αναφέρει η IUCN.
Στο Παγκόσμιο Συνέδριο της IUCN στη Μασσαλία το 2021 υιοθετήθηκε ψήφισμα για την προστασία των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας βαθέων υδάτων μέσω μορατόριουμ για την εξόρυξη, εκτός και αν πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις. Πρέπει, λοιπόν, να εγγυηθεί η προστασία του οικοσυστήματος, να διεξαχθούν αυστηρές και διαφανείς εκτιμήσεις επιπτώσεων βάσει μελετών, να εφαρμοστεί η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», να αναπτυχθούν και να εφαρμοστούν πολιτικές που ενσωματώνουν τις αρχές της κυκλικής οικονομίας για την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση των ορυκτών, η εξόρυξη να είναι διαφανής, υπεύθυνη, χωρίς αποκλεισμούς, αποτελεσματική και περιβαλλοντικά υπεύθυνη.
Όπως τονίζουν οι ειδικοί της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης η εξάρτηση από τα μέταλλα που προέρχονται από την εξόρυξη μπορεί να μειωθεί με τον επανασχεδιασμό, την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση. Επιπλέον, η έρευνα θα πρέπει να επικεντρωθεί στη δημιουργία βιώσιμων εναλλακτικών λύσεων, διότι η εξόρυξη θα μπορούσε να βλάψει ανεπανόρθωτα τα θαλάσσια οικοσυστήματα και να περιορίσει τα πολλά οφέλη που παρέχει στην ανθρωπότητα.
Photo: IUCN
Διαβάστε ακόμη
Capital Link: Έτος ορόσημο για νέες επενδύσεις το 2024 (pics)
Οπαδική βία: Τελεσίγραφο της κυβέρνησης στις ΠΑΕ για τις ευθύνες τους
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ