Πάνω από 70 χώρες που αντιπροσωπεύουν περισσότερο από 80% των παγκόσμιων εκπομπών CO₂ και περίπου 90% του παγκόσμιου ΑΕΠ έχουν παρουσιάσει δεσμευτικά σχέδια για να επιτευχθεί η μηδενική καθαρή κατανάλωση ενεργείας (net zero). Το ίδιο και περισσότερες από 5.000 εταιρείες.
«Ωστόσο, ακόμη και αν υλοποιηθούν όλες οι υπάρχουσες δεσμεύσεις, οι εκτιμήσεις προβλέπουν ότι η παγκόσμια θερμοκρασία θα ξεπεράσει τους 1,5°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα» αναφέρει η έρευνα του Παγκόσμιου Ινστιτούτου McKinsey “The net-zero transition: What it would cost, what it could bring.”
Όπως διαπιστώνεται, η εξίσωση παραμένει άλυτη: οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου συνεχίζουν αμείωτα και δεν αντισταθμίζονται από τις όποιες μειώσεις, ούτε ο κόσμος είναι προετοιμασμένος για να ολοκληρώσει τη μετάβαση στο «καθαρό μηδέν».
Η έρευνα επιδιώκει να καταδείξει τις οικονομικές αλλαγές που θα χρειαζόταν, ώστε ο στόχος 1,5°C να επιτευχθεί μέσω μιας σχετικά ομαλής μετάβασης από τώρα έως το 2050.
Ποσά – μαμούθ
Οι κεφαλαιουχικές δαπάνες που θα απαιτηθούν, μεταξύ 2021 και 2050, για την προσαρμογή των συστημάτων παραγωγής/κατανάλωσης ενέργειας και χρήσης γης θα ανέλθουν σε περίπου 275 τρισεκατομμύρια δολάρια ή 9,2 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως κατά μέσο όρο, μια ετήσια αύξηση έως και 3,5 τρισεκατομμύρια δολάρια σε σχέση με τα σημερινά επίπεδα.
Για να καταλάβουμε το μέγεθος του ποσού αρκεί να αναλογιστούμε ότι περίπου 3,5 τρισεκατομμύρια δολάρια ήταν το 2020 το ήμισυ του παγκόσμιων εταιρικών κερδών, το ένα τέταρτο των παγκόσμιων φορολογικών εσόδων και 7% των δαπανών των νοικοκυριών.
Επιπλέον, 1 τρισεκατομμύριο δολάρια υπολογίζεται ότι θα «μετακομίσει» από σημερινά ρυπογόνα asset σε αντίστοιχα χαμηλών εκπομπών.
«Αν και αυτές οι δαπάνες είναι μεγάλες και δεν έχει ακόμη εξασφαλιστεί η χρηματοδότησή τους, πολλές επενδύσεις έχουν θετικά προφίλ απόδοσης και δεν πρέπει να θεωρούνται απλώς ως κόστος. Η τεχνολογική καινοτομία θα μπορούσε να μειώσει το κόστος κεφαλαίου για τεχνολογίες net-zero ταχύτερα από το αναμενόμενο» σημειώνει η έκθεση.
Νέα εκτόξευση των τιμών ενέργειας
Σύμφωνα με τις προβλέψεις της έκθεσης, το τοπίο στην ενέργεια θα γίνει χειρότερο, πριν γίνει καλύτερο.
Καθώς ο τομέας της ενέργειας θα χτίζει τα νέα δίκτυα παραγωγής, μεταφοράς και διανομής με βάση τις ανανεώσιμες πηγές, το μοναδιαίο κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, αναμένεται να αυξηθεί περίπου 25% από το 2020 έως το 2040 και να εξακολουθεί να είναι περίπου 20% υψηλότερα το 2050 κατά μέσο όρο παγκοσμίως (λαμβάνονται υπόψη το λειτουργικό κόστος, το κόστος κεφαλαίου και τις αποσβέσεις νέων και υφιστάμενων περιουσιακών στοιχείων).
Υπάρχει κίνδυνος οι αυξήσεις να είναι σημαντικά υψηλότερες εάν δεν υπάρξει αποτελεσματική λειτουργία του δικτύου διανομής.
Το κόστος της ενέργειας αναμένεται να ξεκινήσει να αποκλιμακώνεται μετά το 2040 -υπό την προϋπόθεση ότι οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας θα έχουν κατασκευάσει ευέλικτα, αξιόπιστα και χαμηλού κόστους δίκτυα.
Έξοδα και ευκαιρίες
Εκτός από τους «καυτούς» λογαριασμούς της ενέργειας, τα νοικοκυριά αναμένεται να ξοδέψουν σημαντικό μέρος του προϋπολογισμού της στην πράσινη μετάβαση. Αυτό περιλαμβάνει αντικατάσταση αγαθών που λειτουργούν με ορυκτά καύσιμα (αυτοκίνητα με βενζίνη και καλοριφέρ με πετρέλαιο) και ανακαινίσεις κατοικιών.
Είναι, επίσης, πολύ πιθανό να οδηγηθούν σε αλλαγή των διατροφικών συνηθειών, με μείωση της κατανάλωσης βοδινού ή αιγοπρόβειου κρέατος, η παρασκευή των οποίων συνοδεύεται από υψηλές εκπομπές ρύπων.
Το υψηλότερο κόστος για την «πράσινη» ναυτιλία θα μετακυληθεί στον καταναλωτή και στις τιμές των εμπορευμάτων που διακινούνται μέσω θαλάσσης.
Παρά το υψηλό κόστος και τους κινδύνους, η μετάβαση στο «καθαρό μηδέν» προσφέρει
ευκαιρίες και αναμένεται να αποτρέψει περαιτέρω επιδείνωση των ακραίων φυσικών φαινομένων. Νέα προϊόντα χαμηλών εκπομπών, υπηρεσίες υποστήριξης και οι αλυσίδες εφοδιασμού τους θα δημιουργήσουν νέα πεδία ανάπτυξης.
Εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας
Ενώ εκτιμάται ότι η ενεργειακή μετάβαση θα «εξαφανίσει» περίπου 185 εκατομμύρια θέσεις εργασίας, την ίδια ώρα αναμένεται να οδηγήσει στη δημιουργία 200 εκατομμυρίων νέων θέσεων εργασίας.
Ζήτηση για περίπου 8 εκατομμύρια άμεσες θέσεις εργασίας θα δημιουργηθεί σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, υδρογόνο και βιοκαύσιμα έως το 2050.
Ανακατανομή προβλέπεται σε γεωργία και παραγωγή τροφίμων: καθώς η ζήτηση για ζωικές πρωτεΐνες επηρεάζεται υπό τη μετάβαση στο net zero, περίπου 34 εκατομμύρια άμεσες θέσεις εργασίας, κυρίως στον τομέα της κτηνοτροφίας και των ζωοτροφών, μπορεί να χαθούν έως το 2050. Αυτές θα αντισταθμιστούν εν μέρει από 12 εκατομμύρια άμεσες νέες θέσεις εργασίας κυρίως στην πτηνοτροφία.
Η θέση της Ελλάδας
Η έρευνα χωρίζει τα κράτη σε έξι κατηγορίες με βάση το παραγωγικό τους μοντέλο και πώς αυτό θα επηρεαστεί από την πράσινη μετάβαση.
Η Ελλάδα βρίσκεται στην ομάδα των οικονομιών που βασίζονται στις υπηρεσίες (μαζί με Βέλγιο, Δανία, Φινλανδία, Γαλλία, Ιρλανδία, Ισραήλ, Ολλανδία, Νέα Ζηλανδία, Πορτογαλία, Σιγκαπούρη, Ισπανία, Ελβετία, Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ).
Αυτές οι χώρες έχουν υψηλό κατά κεφαλήν ΑΕΠ και αντλούν το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής τους παραγωγής από τους τομείς των υπηρεσιών, άρα η συνολική έκθεσή τους στις προσαρμογές για την πράσινη μετάβαση είναι χαμηλή.
Όμως, χώρες όπως η Ελλάδα έχουν υψηλές εκπομπές ρύπων από τους καταναλωτές- 1,6 τόνους κατά κεφαλήν κατά μέσο όρο, σε σύγκριση με 0,9 τόνους στις άλλες χώρες.
Ως εκ τούτου, πρέπει να αλλάξουν την καταναλωτική συμπεριφορά των πολιτών τους και να δαπανήσουν μεγαλύτερα ποσά σε αυτό το σκοπό.
Αυτές οι χώρες θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το πλούσιο φυσικό, τεχνολογικό και ανθρώπινο κεφάλαιό τους για την ανάπτυξη νέων βιομηχανιών χαμηλών εκπομπών, όπως χρηματοοικονομικές υπηρεσίες ή υπηρεσίες πληροφορικής.
Οι βιομηχανίες που πρέπει να αναμορφωθούν
Επτά κλάδοι κατανάλωσης ενέργειας και χρήσης γης λειτουργούν ως άμεσες πηγές παγκόσμιων εκπομπών ρύπων και θα χρειαστεί να τροποποιήσουν δραστικά το μοντέλο λειτουργίας τους:
— Ενέργεια, που αποτελείται από παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας
— Βιομηχανία, κυρίως η παραγωγής χάλυβα, τσιμέντου, χημικών, εξόρυξη και διύλιση πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα
— Μεταφορές (οδικές, αεροπορικές, σιδηροδρομικές, θαλάσσιες)
— Κτίρια (συμπεριλαμβανομένης της θέρμανσης και του μαγειρέματος)
— Γεωργία/ Αλιεία
— Δασοκομία και άλλες χρήσεις γης
— Διαχείριση απορριμάτων/ λυμάτων.