Η ένταξη  στον  προθάλαμο της Διυπουργικής Επιτροπής Στρατηγικών Επενδύσεων τριών γιγαντιαίων έργων αιολικής και φωτο-βολταϊκής ενέργειας, συνολικού ύψους 1,6 δισ. ευρώ, και η μεγάλη ουρά στις αιτήσεις που έχουν υποβληθεί στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) από μεγάλους και μικρότερους επενδυτές, αλλά και από funds για μεσαία και μικρότερα έργα, ρίχνουν σκιές στο μεγάλο αφήγημα της πράσινης ανάπτυξης, στο οποίο έχει επενδύσει συστηματικά η κυβέρνηση τον τελευταίο χρόνο.

Στην επόμενη Διυπουργική θα εγκριθεί η επένδυση της ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή του ομίλου Περιστέρη για την ανάπτυξη 18 σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στον Δήμο Καρύστου, ισχύος 360 ΜW και εκτιμώμενης επένδυσης 350 εκατ. ευρώ.

Στον ίδιο κατάλογο συμπεριλαμβάνονται ένα γιγαντιαίο πρότζεκτ φωτοβολταϊκών, συνολικής ισχύος 1,5 GW και εκτιμώμενης επένδυσης 1 δισ. ευρώ, από την Εγνατία S.A., πίσω από την οποία εμφανίζεται μεγάλος ενεργειακός όμιλος της χώρας που αναπτύσσει αθόρυβα ένα ισχυρό χαρτοφυλάκιο έργων, και πέντε αιολικά έργα, δυναμικότητας 120,3 MW, του ομίλου Καμαρίδη, προϋπολογισμού περί τα 250 εκατ. ευρώ.

Στις ρωγμές που προκαλεί το πλήθος των αιτήσεων και στη ραγδαία ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) προστίθεται το έλλειμμα στον λογαριασμό των παραγωγών ΑΠΕ, μέσω του οποίου αμείβονται για την ενέργεια που παρέχουν στο σύστημα. Η μαύρη τρύπα στον Ειδικό Λογαριασμό ΑΠΕ (ΕΛΑΠΕ) αγγίζει, σύμφωνα με νεότερα στοιχεία, τα 287,6 εκατ. (μαζί με το μαξιλάρι του   αποθεματικού ασφαλείας, ύψους 70 εκατ. ευρώ) και επαναφέρει στο προσκήνιο σενάρια «κουρέματος» στις σταθερές ταρίφες των υφιστάμενων έργων που έχουν κλειδώσει για περίοδο 20ετίας.

Πρόκειται για μια άσκηση που επεξεργάζεται ήδη με χρηματοοικονομικά κριτήρια η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ. Οι αιχμηρές μάλιστα δηλώσεις του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κωστή Χατζηδάκη περί προστατευτισμού και υπερκερδών στις ΑΠΕ τις προηγούμενες εβδομάδες ίσως τελικά να προλειαίνουν το έδαφος για τα μέτρα που σκοπεύει να πάρει η Πολιτεία, βλέποντας ότι η δυναμική του κλάδου είναι πολύ μεγάλη και η αγορά κινδυνεύει να κορεστεί από τον πρώτο χρόνο εφαρμογής του εθνικού σχεδιασμού που προβλέπει τη μετάβαση στην οικονομία χωρίς άνθρακα με ορίζοντα το 2030.

Είναι ενδεικτικό ότι το επενδυτικό ενδιαφέρον που έχει ήδη εκδηλωθεί στην αγορά των ΑΠΕ αφορά έργα ισχύος 76 GW όλων των τεχνολογιών, τα οποία ισοδυναμούν με 11.000 αιτήσεις, όταν με βάση τους στόχους του εθνικού σχεδιασμού (ΕΣΕΚ) μέσα στη δεκαετία πρέπει να προστεθούν στο σύστημα 8,5 GW από 10,5 GW που είναι σήμερα.

Κυβερνητικός πυρετός οι αιτήσεις για τις ΑΠΕ

Η υπερπληθώρα αιτήσεων -χωρίς ακόμη να έχει ανοίξει ο νέος κύκλος αδειών που προγραμματίζεται προς τα τέλη του έτους- μεγαλώνει τον προβληματισμό της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κάτι για το οποίο είναι ενήμερος και ο πρωθυπουργός.

Το πρόβλημα περιπλέκεται και από τη διαφορετική προσέγγιση που επικρατεί μεταξύ των υπουργείων για διαφορετικούς λόγους. Για παράδειγμα, το υπουργείο Περιβάλλοντος φαίνεται να αντιμετωπίζει με επιφυλάξεις τη βούληση μεγάλων επενδυτών να παρακάμψουν τις διαδικασίες της ΡΑΕ και να ενταχθούν στις στρατηγικές επενδύσεις έργα που δεν έχουν τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά. Γι’ αυτό και πιέζουν να  γίνει ένα μεγαλύτερο φιλτράρισμα στο τσουνάμι των αιτήσεων, οι οποίες καπελώνουν τους επενδυτές που περιμένουν στη μεγάλη ουρά της ΡΑΕ και βγαίνουν μπροστά δεσμεύοντας χωρητικότητα και εξασφαλίζοντας ευνοϊκό αδειοδοτικό πλαίσιο. Από την άλλη πλευρά, στο υπουργείο Ανάπτυξης, όπου εντάσσεται η δεξαμενή των στρατηγικών επενδύσεων, αναζητούν μεγαλύτερο βηματισμό στο σκέλος των επενδύσεων, γι’ αυτό και τα κριτήρια επιλογής των έργων που είναι υπό ένταξη είναι διαφορετικά.

Ο κόφτης στις ΑΠΕ είναι ένα θέμα που απασχολεί από τα τέλη του 2019 τον κλάδο και υπάρχουν προτάσεις οι οποίες έχουν πέσει στο τραπέζι, όμως δεν έχουν υλοποιηθεί. Για παράδειγμα, στην αγορά θεωρούν αναγκαία την εφαρμογή κριτηρίων στο ιδιοκτησιακό καθεστώς της γης που φιλοξενεί αντίστοιχα έργα αφού μέχρι σήμερα επικρατεί χάος.

Ο πρόεδρος του Συνδέσμου Παραγωγών Ενέργειας με Φωτοβολταϊκά (ΣΠΕΦ) Στέλιος Λουμάκης χαρακτηρίζει το ιδιοκτησιακό ένα μεγάλο αγκάθι που οδηγεί σε πόλεμο μεταξύ επενδυτών και ιδιοκτητών. «Ανοίγουν το Google Earth και μαρκάρουν μια έκταση, π.χ. 100 στρεμμάτων, χωρίς να προηγείται κάποιος έλεγχος σε ποιον ανήκει, ο οποίος γίνεται μόνο όταν χορηγηθούν στο έργο οι όροι σύνδεσης», αναφέρει ο κ. Λουμάκης.

Ο ίδιος υποστηρίζει ότι αν έμπαινε στα δικαιολογητικά τουλάχιστον μια υπεύθυνη δήλωση ότι την προτεινόμενη γη την κατέχουν ή είναι μισθωμένη, το 90% των αιτήσεων θα έφευγε! Ο πρόεδρος του ΣΠΕΦ τονίζει ότι φρένο θα μπορούσε να μπει και αν ανέβαιναν οι ταρίφες στις εγγυητικές επιστολές, που σήμερα είναι πολύ χαμηλές.

Η γενική γραμματέας Ενέργειας και Ορυκτού Πλούτου Αλεξάνδρα Σδούκου σημειώνει ότι το ιδιοκτησιακό θα μπορούσε να έχει μια αξία στα φωτοβολταϊκά. Ωστόσο, για την αιολική ενέργεια, που είναι συνήθως σε όρη και βουνοκορφές, ένα αντίστοιχο κριτήριο θα ισοδυναμούσε με πολύχρονες καθυστερήσεις για εγκρίσεις από τα Δασαρχεία και θα έβαζε σοβαρά εμπόδια στον χρόνο αδειοδότησης, τη στιγμή μάλιστα που το ΥΠΕΝ ετοιμάζεται να απλοποιήσει εκ νέου τις διαδικασίες με νέο νομοθετικό πλαίσιο προς τα τέλη του έτους.

Τα εναλλακτικά σενάρια για τον ΕΛΑΠΕ

Μεγάλος προβληματισμός επικρατεί επίσης στην κυβέρνηση, αλλά και την αγορά, για τον ΕΛΑΠΕ, με το υπουργείο Περιβάλλοντος να σβήνει και να γράφει σενάρια για τα εργαλεία με τα οποία θα καταφέρει να ισοσκελίσει τον λογαριασμό των ΑΠΕ. Το μόνο ενδεχόμενο που έχει αποκλειστεί με βεβαιότητα είναι η αύξηση του Ειδικού Τέλους Μείωσης Εκπομπών Αερίων Ρύπων (ΕΤΜΕΑΡ), η συμβολή δηλαδή των καταναλωτών για την πράσινη ενέργεια που αντιστοιχεί σε ένα τέλος που καταβάλλεται μέσω των λογαριασμών ρεύματος.

Απομακρύνεται επίσης σταδιακά το ενδεχόμενο την τρύπα του ΕΤΜΕΑΡ για τον ΕΛΑΠΕ να καλύψουν οι προμηθευτές ενέργειας, ως αντιστάθμισμα της μεγάλης πτώσης της χονδρεμπορικής τιμής ρεύματος εξαιτίας της μείωσης των τιμών των καυσίμων και του CO2, η οποία, σύμφωνα με εκτιμήσεις στελεχών του κλάδου, έχει προσθέσει κέρδη 1,5 δισ. ευρώ στους προμηθευτές ενέργειας. Το υπουργείο Περιβάλλοντος εξετάζει ακόμη λύσεις μέσω του λογαριασμού Εγγυήσεων Προέλευσης, που είναι στην αρμοδιότητα του Διαχειριστή ΑΠΕ & Εγγυήσεων Προέλευσης (ΔΑΠΕΕΠ), ενώ έχει υποβληθεί και σχετικό αίτημα αποζημίωσης από την Κομισιόν για χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης.

Πρόκειται όμως για έναν σχεδιασμό για τον οποίο στο ΥΠΕΝ δίνουν μικρές ελπίδες να εξασφαλιστεί. Εάν επομένως επιλεγεί ο δρόμος του «κουρέματος», η κυβέρνηση θα πρέπει να προετοιμαστεί για μετωπική σύγκρουση με τον κλάδο, ο οποίος διαμηνύει ότι η επανάληψη του new deal που εφαρμόστηκε το 2013, με το πρώτο κούρεμα στις ταρίφες, έχει αποκλειστεί από την Κομισιόν βάσει της Οδηγίας 2028/2001, που αναφέρεται στην προώθηση της ενέργειας από ΑΠΕ. Σύμφωνα με την Οδηγία, οι πολιτικές στήριξης των ΑΠΕ πρέπει να είναι σταθερές, χωρίς αδικαιολόγητες ή αναδρομικές αναβολές, επισημαίνοντας ότι μια απρόβλεπτη και ασταθής πολιτική έχει άμεσο αντίκτυπο στο κόστος χρηματοδότησης του κεφαλαίου και το κόστος ανάπτυξης των έργων.