Στην αρνητική πλευρά της απεξάρτησης από τον λιγνίτη, που θα μπορούσε να «μεταφραστεί» και στο αναγκαίο, αλλά υψηλό κόστος της ενεργειακής μετάβασης εντοπίζει το ΚΕΠΕ ένα από τα βασικά αίτια για την εκτόξευση των τιμών της ενέργειας στη χώρα μας, σε συνδυασμό βέβαια με το εξίσου «εκρηκτικό» διεθνές περιβάλλον.
Σύμφωνα με την ανάλυση που δόθηκε χθες στη δημοσιότητα, το ΚΕΠΕ επισημαίνει ότι έχει επέλθει μια απότομη δομική αλλαγή όσον αφορά τον τομέα της ενέργειας. Και τούτο καθώς η συμμετοχή των εγχώριων εξορύξεων, όπου βασιζόταν παραδοσιακά η ελληνική οικονομία για την παραγωγή φτηνής ενέργειας, έχει μειωθεί αισθητά και σε μεγάλο βαθμό έχει αντικατασταθεί με εισαγωγές φυσικού αεριού. Συνεπώς, από τη μια πλευρά, η δομική μεταβολή του μείγματος εισροών για την παραγωγή ενέργειας της χώρας εις βάρος του κλάδου της εξόρυξης, και υπέρ του εισαγόμενου φυσικού αερίου, και, από την άλλη πλευρά, η εκτίναξη των διεθνών τιμών φυσικού αερίου και πετρελαίου, έχουν δημιουργήσει την εκρηκτική αύξηση του ενεργειακού κόστους και για τη χώρα μας.
Κάτι που ασφαλώς έχει αντίκτυπο στο σύνολο της οικονομίας, καθώς η σταδιακή εκτόξευση του ενεργειακού κόστους σε ιστορικά υψηλά επηρεάζει άμεσα τόσο τη βιομηχανική παραγωγή, τις υπόλοιπες επιχειρήσεις και τις οικιακές καταναλώσεις, όσο και έμμεσα με την μετακύλιση του κόστους σε ολόκληρη την εφοδιαστική αλυσίδα μέχρι τον τελικό καταναλωτή.
«Κλειδί» η εξάρτηση από το ακριβό φυσικό αέριο
Ειδικότερα, σήμερα, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα μας βασίζεται σε μεγάλο ποσοστό στις μονάδες φυσικού αερίου, ενώ σημαντική παραμένει και η χρήση ορυκτών καυσίμων. Αυτή τη στιγμή, η ποσοστιαία συμμετοχή του φυσικού αερίου στο ενεργειακό μείγμα της ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας ξεπερνάει το 40%. Ως συνέπεια, η συνεχής αυξητική τάση του κόστους των ενεργειακών προϊόντων, και κατά κύριο λόγο αυτή του φυσικού αερίου, έχει οδηγήσει σε αντίστοιχες αυξήσεις του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας, ένα φαινόμενο που δεν αφορά αποκλειστικά τη χώρα μας, αλλά το σύνολο των κρατών-μελών της ΕΕ.
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, οι χονδρεμπορικές τιμές του ρεύματος καταγράφουν συνεχή αυξητική πορεία από τον Σεπτέμβριο και, παρά τις ελπίδες για αποκλιμάκωση μετά το τέλος Οκτωβρίου, κατά τους τελευταίους δύο μήνες του έτους η τιμή αγοράς της επόμενης μέρας κινείται σταθερά σε τιμές άνω των 300 €/MWh, ενώ πρόσφατα ξεπέρασε ακόμα και τα 400 €/MWh
Όπως επίσης επισημαίνεται στην ανάλυση του ΚΕΠΕ, τα ευρήματα δείχνουν ότι οι πωλήσεις εισροών του τομέα της ενέργειας στους υπόλοιπους κλάδους είναι υψηλότερες τόσο σε σχέση με τον μέσο όρο πωλήσεων εισροών μεταξύ των κλάδων της οικονομίας όσο και σε σχέση με τις πωλήσεις εισροών των υπολοίπων κλάδων προς τον τομέα της ενέργειας. Η πλειονότητα των κλάδων από τους οποίους εξαρτάται ο τομέας της ενέργειας για πωλήσεις εισροών ανήκουν στη βιομηχανία, ενώ η προς τα μπρος διασύνδεση του τομέα της ενέργειας με τη διαδικασία αναπαραγωγής της εργασιακής δύναμης είναι ιδιαίτερα υψηλή αποτελώντας σημαντικό συστατικό στοιχείο του πραγματικού ωρομισθίου. Στον αντίποδα, από την εξέταση των προς τα πίσω διασυνδέσεων, τα ευρήματα δείχνουν ότι οι αγορές εισροών του τομέα της ενέργειας από τους υπόλοιπους κλάδους είναι χαμηλότερες τόσο σε σχέση με τον μέσο όρο αγορών εισροών μεταξύ των κλάδων της οικονομίας όσο και σε σχέση με τις αγορές εισροών των υπολοίπων κλάδων από τον τομέα της ενέργειας.
Οι δύο βασικοί κλάδοι από τους οποίους εξαρτάται ο τομέας της ενέργειας για αγορές εισροών είναι οι «Ορυχεία-Λατομεία» και «Παραγωγή οπτάνθρακα και προϊόντων διύλισης πετρελαίου». Ένα αποτέλεσμα που δεν εκπλήσσει, δεδομένου ότι παραδοσιακά η ελληνική οικονομία για την παραγωγή ενέργειας βασίζεται στις εγχώριες εξορύξεις και στις εισαγωγές πετρελαίου.
Περαιτέρω, από την ανάλυση προκύπτει ότι επειδή η εξάρτηση των πωλήσεων του τομέα της ενέργειας είναι σχετικά υψηλή σε κλάδους της βιομηχανίας, μια μεταβολή της ζήτησης εισροών από αυτούς τους κλάδους θα τείνει να επηρεάσει περισσότερο τον τομέα της ενέργειας απ΄ ό,τι μια αντίστοιχη μεταβολή στον τομέα των υπηρεσιών και τον πρωτογενή τομέα.
Η εξέλιξη του ενεργειακού κόστους
Το ΚΕΠΕ επισημαίνει ότι κατά το 2ο εξάμηνο του 2021 καταγράφηκε κατακόρυφη αύξηση των τιμών των ενεργειακών προϊόντων που επηρέασε το σύνολο των κρατών-μελών της Ευρώπης. Χαρακτηριστική είναι η αυξητική πορεία της προθεσμιακής τιμής του φυσικού αερίου στην Ευρώπη, η οποία, παρά τη μικρή πτωτική τάση που εμφάνισε κατά τα τέλη Οκτωβρίου, συνέχισε έντονα ανοδικά προς το τέλος του έτους. Αντίστοιχη αυξητική τάση κατέγραψε και η διεθνής τιμή του πετρελαίου Μπρεντ, η οποία, σε συνέχεια της πολύ μεγάλης πτώσης κατά τους πρώτους μήνες του 2020, παρουσίασε κατακόρυφη αύξηση, ιδιαίτερα από το τέλος του 2020 και μέχρι τον Οκτώβριο του 2021.
Ταυτόχρονα, η τιμή των δικαιωμάτων εκπομπών αερίων ρύπων παρουσιάζει συνεχή αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια, ενώ συγκριτικά με το τέλος του 2020 έχει υπερδιπλασιαστεί επηρεάζοντας άμεσα το κόστος παραγωγής της βιομηχανίας, αλλά και το κόστος παραγωγής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα.
Ανώριμη η Ευρώπη για την «πράσινη» στροφή
Το ΚΕΠΕ διαπιστώνει συγκεκριμένα δομικά χαρακτηριστικά της ενεργειακής αγοράς που εξακολουθούν να επηρεάζουν αρνητικά το κόστος της ενέργειας. Αναφέρει ενδεικτικά την υψηλή εξάρτηση της Ευρώπης, αλλά και της χώρας μας από εισαγωγές ενεργειακών προϊόντων, ιδιαίτερα σε φυσικό αέριο και πετρελαιοειδή. Ταυτόχρονα, εκτιμά ότι η ευρωπαϊκή στρατηγική προς μία οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα δημιουργεί περιορισμούς στο ενεργειακό σύστημα, καθώς, πέρα από την αύξηση του ποσοστού συμμετοχής των ΑΠΕ, απαιτεί επίσης σημαντικές επενδύσεις σε συστήματα αποθήκευσης, ενεργειακή αναβάθμιση και διαχείριση της ζήτησης, που αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο.
Όλα τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την ένταση της ενεργειακής κρίσης και τις στρεβλώσεις του ελληνικού παραγωγικού υποδείγματος, το οποίο είναι πλήρως εξαρτημένο από τον εξωτερικό τομέα, οδηγούν σε μια δύσκολη επόμενη μέρα.