Tριπλάσιες αυξήσεις στο χονδρεμπορικό κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας σε σχέση με πέρυσι, ως αποτέλεσμα της εκτίναξης των τιμών φυσικού αερίου και της τιμής των δικαιωμάτων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, καλούνται να πληρώσουν 7 εκατομμύρια καταναλωτές, όπως διαπιστώνει η ιστοσελίδα allazorevma.gr, η οποία από το 2016 αποτελεί το πρώτο εργαλείο σύγκρισης των τιμολογίων και αλλαγής παρόχου με περίπου 800.000 μοναδικούς χρήστες μέχρι σήμερα.
«Πρόκειται για την πιο απότομη και πρωτοφανή σε ταχύτητα έκρηξη τιμών τα τελευταία 8 χρόνια που παρακολουθούμε την ελληνική αγορά», παρατηρεί ο ιδρυτής της Θανάσης Γκίκας, εντοπίζοντας τις ραγδαίες επιπτώσεις που θα έχει η κούρσα τιμών στα τιμολόγια των καταναλωτών.
Η αύξηση που διαμορφώνεται το τελευταίο διάστημα στην αγορά εκτιμάται ότι οφείλεται κατά 70% στην άνοδο των διεθνών τιμών του φυσικού αερίου, από το οποίο παράγεται περίπου το 40% του ρεύματος στην Ελλάδα, και κατά 30% στην αντίστοιχη της τιμής των δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων στο ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας. Ηδη από τον Μάιο, σύμφωνα με τα στοιχεία της ίδιας ιστοσελίδας, παρατηρείται στην αγορά αύξηση στο ανταγωνιστικό σκέλος κατά περίπου 20%.
«Επειδή οι αυξήσεις στη χονδρική μεταφέρονται στη λιανική με καθυστέρηση ενός – δύο μηνών, αυτό το διάστημα έχουμε συσσωρευμένη αύξηση στη χονδρεμπορική που δεν έχει περάσει ακόμη στους λογαριασμούς και θα αρχίσει να φαίνεται στους λογαριασμούς Σεπτεμβρίου», σημειώνει ο ίδιος.
Εξωπραγματικό το κόστος
Ηδη, σε νοικοκυριά που τις προηγούμενες μέρες έφτασαν οι πρώτοι φουσκωμένοι λογαριασμοί ρεύματος το κόστος προκαλεί… ηλεκτροπληξία, ιδιαίτερα σε τιμολόγια με ρήτρες. Σύμφωνα με τον κ. Γκίκα, παρατηρείται χρέωση ρήτρας αναπροσαρμογής που είναι μεγαλύτερη από τη βασική χρέωση για το ρεύμα και συνολική τιμή ρεύματος πάνω από 15 λεπτά την κιλοβατώρα.
Για παράδειγμα, την περασμένη εβδομάδα παραλήφθηκε μηνιαίος λογαριασμός που εκδόθηκε την 1η Σεπτεμβρίου με χρέωση 18 λεπτά ανά κιλοβατώρα στο ανταγωνιστικό σκέλος από 7,6 λεπτά που ήταν η ονομαστική τιμή του τιμολογίου. Ο τελικός λογαριασμός για κατανάλωση 713 κιλοβατωρών έφτασε τα 186,69 ευρώ, από τα οποία ο οικιακός πελάτης πλήρωσε 54,75 ευρώ για την αξία του ρεύματος και 74,49 ευρώ λόγω ρήτρας αναπροσαρμογής (με βάση το κόστος χονδρεμπορικής). Υπολογίζεται ότι η τιμή της κιλοβατώρας επιβαρύνθηκε με 10,5 λεπτά για τη ρήτρα έναντι 7,6 λεπτών που ήταν το κόστος στο ανταγωνιστικό σκέλος.
Ποιες όμως είναι οι εκτιμήσεις για τις τιμές χονδρεμπορικής το επόμενο διάστημα και πού θα οδηγήσει αυτή η ανεξέλεγκτη κούρσα;
Η πρόβλεψη είναι ότι οι τιμές του αερίου δεν θα επανέλθουν σε φυσιολογικά επίπεδα πριν από το δεύτερο εξάμηνο του 2022. «Οι τιμές των δικαιωμάτων είναι ο μεγάλος άγνωστος», επισημαίνει ο κ. Γκίκας, «γιατί η τιμή τους είναι πολιτική απόφαση σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ισως όμως τα σημερινά 63 ευρώ ο τόνος είναι το ανώτερο επίπεδο που μπορούν οι κυβερνήσεις να ανεχτούν».
Για το 2022, αναφέρει, η τιμή εκκαθάρισης της αγοράς (ΤΕΑ) με βάση την προθεσμιακή αγορά (futures market) είναι γύρω στα 90 ευρώ/MWh (τον Αύγουστο έκλεισε με 121 ευρώ/ΜWh) κι αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν οι προϋποθέσεις για να έρθει μια ισορροπία. «Βέβαια είναι απίθανο να δούμε τιμές στον καταναλωτή κάτω από 11 λεπτά ανά κιλοβατώρα», λέει.
Ο κ. Γκίκας επιβεβαιώνει ότι ο φετινός χειμώνας θα είναι δύσκολος για τους καταναλωτές και για έναν πρόσθετο λόγο. Στην Ελλάδα, όπως λέει, εν αντιθέσει, για παράδειγμα, με τη Γερμανία, το ανταγωνιστικό σκέλος (το κόστος ρεύματος) είναι πάνω από το 65%-70% του συνολικού λογαριασμού και το υπόλοιπο είναι οι ρυθμιζόμενες χρεώσεις (τέλη χρήσης δικτύου, ΥΚΩ, ΕΤΜΕΑΡ κ.ά.).
Στη Γερμανία το αντίστοιχο νούμερο είναι 25% έως 30%, καθώς οι Γερμανοί έχουν αποδεχτεί ότι θα πληρώνουν την ακριβότερη κιλοβατώρα στην Ευρώπη για να γίνουν «πράσινοι». Επομένως στη χώρα μας οι αυξήσεις στο ανταγωνιστικό σκέλος προβλέπεται να είναι μεγαλύτερες ως ποσοστό σε σχέση με τη Γερμανία, καθιστώντας ακόμη πιο επιτακτική την πολιτική διαχείριση του θέματος.
Η παραπλάνηση των καταναλωτών
Οταν η τιμή χονδρεμπορικής ήταν πέρυσι στα 40 και 50 ευρώ η μεγαβατώρα και σήμερα με βάση τα στοιχεία Αυγούστου έκλεισε στα 121 ευρώ, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι το κόστος αυτό είναι αδύνατο να μην περάσει στους λογαριασμούς. «Σε αυτή την καταιγίδα οι προμηθευτές ενέργειας κάνουν κινήσεις για να σωθούν», λέει χαρακτηριστικά ο κ. Γκίκας, και επισημαίνει τους λόγους για τους οποίους οι καταναλωτές οφείλουν να είναι πολύ προσεκτικοί για να προστατευτούν από παραπλανητικές πρακτικές.
Ενα πολύ μεγάλο κομμάτι της παραπλάνησης, όπως αναφέρει, είναι τα όρια που βάζουν οι προμηθευτές στις ρήτρες Οριακής Τιμής Συστήματος (ΟΤΣ). Λένε, για παράδειγμα, ότι από 40 έως 50 ευρώ τη μεγαβατώρα δεν θα χρεώσουν τους πελάτες τους και θα τους χρεώσουν αν ανέβει πάνω από αυτό το επίπεδο και αν κατέβει κάτω από τα 40 ευρώ θα πιστώσουν την διαφορά.
Παρατήρηση πρώτη: Κατέβηκε κάτω από 40 ευρώ κατά την περίοδο της πρώτης πανδημίας και κανείς δεν πίστωσε τίποτα. Ζητήσαμε, όπως αναφέρει, από τους χρήστες καταναλωτές λογαριασμούς με πιστωτικό και μας έστειλαν δύο: ο ένας με 1 ευρώ και ο άλλος με 0,9 ευρώ! Δεύτερη παρατήρηση: Λένε 40 και 50 ευρώ τιμή χονδρεμπορικής ανά μεγαβατώρα, αλλά το κακό είναι ότι τη στιγμή που το λένε η ΟΤΣ είναι ήδη 60 ευρώ. Αρα με την υπογραφή της σύμβασης ο πελάτης έχει συμφωνήσει με βάση την ΟΤΣ εκείνης μέρας σε τιμολόγιο με 10 ευρώ/μεγαβατώρα παραπάνω.
Ο κ. Γκίκας εξηγεί ότι οι πάροχοι «πάνω σε αυτή την τιμή προσθέτουν το επιπλέον κόστος για τις προσαυξήσεις του συστήματος και εκεί που η Οριακή Τιμή είναι, π.χ., 50 ευρώ, η χρέωση με έναν υπολογισμό που κάνουν οι ίδιοι και ενσωματώνει τις προσαυξήσεις πάει το όριο της ΟΤΣ για τον υπολογισμό της χρέωσης στα 62 ευρώ». Ενα άλλο προβληματικό σημείο, σημειώνει, είναι το πάγιο που παίζει ρόλο στην τελική διαμόρφωση του τιμολογίου. Ωστόσο, η μεγαλύτερη παραπλάνηση είναι μακράν οι ρήτρες – και μάλιστα σε βαθμό εξωπραγματικό, με αποτέλεσμα ο καταναλωτής να είναι εντελώς χαμένος.
Τα μέτρα της ΡΑΕ δεν θα λύσουν το πρόβλημα
Πάνω σε αυτή τη λογική κινούνται και οι προτάσεις της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ) προκειμένου να προστατεύσουν τους καταναλωτές και να καλλιεργήσουν ένα περιβάλλον μεγαλύτερης διαφάνειας στα τιμολόγια ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου.
Οι προτάσεις αυτές προβλέπουν πλαφόν στην τιμή της ΟΤΣ πάνω από την οποία ο καταναλωτής δεν θα πληρώνει, κατάργηση της ρήτρας αποχώρησης, δύο τιμολόγια, ένα σταθερό και ένα κυμαινόμενο κ.ά. Σε κάποια σημεία των προτάσεων, ο επικεφαλής της ιστοσελίδας allazorevma.gr υποστηρίζει ότι συμφωνεί με τον Ρυθμιστή. Για παράδειγμα, ότι σε μεταβλητά τιμολόγια δεν μπορεί να υπάρχει ποινή πρόωρου τερματισμού της σύμβασης από την πλευρά του καταναλωτή. Διαφωνεί πλήρως με την κατάργηση των παγίων για δομικούς, όπως λέει, λόγους των τιμολογίων. Ωστόσο στο ερώτημα αν μπορούν τα μέτρα αυτά να φέρουν ισορροπία και να προστατεύσουν πραγματικά τους καταναλωτές από τις αιφνίδιες και παραπλανητικές πρακτικές των εταιρειών, η απάντηση είναι αρνητική.
Και ο λόγος, όπως υπογραμμίζει, σχετίζεται με τον σχεδιασμό της αγοράς.
«Η ΡΑΕ οφείλει να ελέγχει την αγορά και να διασφαλίζει την ύπαρξη μεταβλητού τιμολογίου από τη ΔΕΗ, αυτό που στην Αγγλία λέγεται “standard variable rate”. Aυτό σημαίνει ότι με το άνοιγμα της αγοράς ενέργειας όλοι οι πελάτες απολαμβάνουν τιμολόγια με μεταβλητό κόστος και έρχονται οι εναλλακτικοί και προσφέρουν σταθερά τιμολόγια μέχρι να υποχωρήσει το μερίδιο του κυρίαρχου παίκτη. Eδώ, η ΔΕΗ είχε μέχρι πρόσφατα σταθερό τιμολόγιο και ρήτρες είχαν μόνο οι εναλλακτικοί».
Κατά τον κ. Γκίκα, σήμερα η ΔΕΗ έχει από τα ανταγωνιστικότερα σταθερά τιμολόγια της αγοράς και αυτό λειτουργεί σε βάρος του ανταγωνισμού. Ετσι, αντί το μερίδιο αγοράς της ΔΕΗ να συρρικνώνεται, όπως προβλέπει ο νόμος, υπάρχει κίνδυνος να αρχίσει να αυξάνεται.
Σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες όπου διαμορφώνονται το ερώτημα που βασανίζει τους καταναλωτές είναι πώς μπορούν να προστατευτούν από τη μεγάλη αύξηση τιμών.
Ο κ. Γκίκας επισημαίνει ότι πρέπει να ελέγχουν με προσοχή τον λογαριασμό τους και να υπολογίζουν σωστά τη συνολική χρέωση ανά κιλοβατώρα (περιλαμβάνοντας πάγια και ρήτρες). Σε περίπτωση που ο υπολογισμός δείξει χρέωση μικρότερη των 10 λεπτών θεωρούνται από τους λίγους τυχερούς. Αν η συνολική τιμή είναι πάνω από 10 μέχρι 15 λεπτά, είναι καλό να αρχίσουν να ερευνούν την αγορά και αν η τιμή ξεπερνά τα 15 λεπτά, πρέπει να κινητοποιηθούν γιατί είναι πιθανό να υπάρχει ελκυστικότερη πρόταση. Η γενική συμβουλή του allazorevma.gr, πάντως, είναι ότι για τους οικιακούς πελάτες η καλύτερη επιλογή είναι τα σταθερά τιμολόγια (χωρίς ρήτρες) με διάρκεια ενός έτους.
Ρωτάμε αν οι ανατιμήσεις στο ρεύμα εγκυμονούν κινδύνους για έναν νέο κύκλο επισφαλειών και η απάντηση είναι αρνητική. «Ο λόγος είναι ότι οι κακοπληρωτές έχουν μείνει στη ΔΕΗ. Επομένως οι εναλλακτικοί δεν έχουν κακούς πελάτες αλλά καταναλωτές που κατά τεκμήριο μπορούν να πληρώσουν. Υπό αυτή την έννοια πρόβλημα πιστωτικού κινδύνου δεν υπάρχει για τους ιδιώτες. Εάν πάντως προκύψει, τότε ο πρώτος υποψήφιος να το έχει είναι η ίδια η ΔΕΗ».
Τι άλλαξε στην αγορά τους τελευταίους μήνες
Ο κ. Γκίκας υποστηρίζει ότι στην αγορά δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να διαπιστώσει κανείς τον ρυθμό αλλαγών παρόχων και, κυρίως, πόσοι φεύγουν και πόσοι πηγαίνουν στη ΔΕΗ, το λεγόμενο switching rate. Ο ΔΕΔΔΗΕ, όπως αναφέρει, δίνει επίκαιρα στοιχεία μόνο για τον αριθμό μετρητών ανά πάροχο κάθε τρίμηνο. Για τις αλλαγές παρόχου όμως πρέπει να περιμένει κανείς τα πεπραγμένα της ΡΑΕ με καθυστέρηση… ετών. Με τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή της η ιστοσελίδα allazorevma.gr προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα.
Πρώτον, ο αριθμός των μετρητών που κερδίζουν οι εναλλακτικοί πάροχοι εδώ και περίπου 9 μήνες έχει μειωθεί δραστικά. Από 110.000 το τρίμηνο έχουν κατέβει στις 88.000. Δεύτερον, ενώ παλιά το 80% των αλλαγών μέσω της ιστοσελίδας ήταν από τη ΔΕΗ και το 20% μεταξύ ιδιωτών προμηθευτών, τώρα είναι 50%-50%. Δηλαδή, όσοι αλλάζουν πάροχο από τη ΔΕΗ για να πάνε στους εναλλακτικούς, άλλοι τόσοι αλλάζουν και μεταξύ των εναλλακτικών.
Και αυτό οφείλεται στους φουσκωμένους λογαριασμούς ρεύματος λόγω της αύξησης του κόστους που φέρνουν οι ρήτρες αναπροσαρμογής, οι οποίες δημιουργούν κινητικότητα. Τρίτον, ότι η ΔΕΗ σήμερα έχει πολύ ανταγωνιστικά τιμολόγια που, σύμφωνα με τον κ. Γκίκα, κινδυνεύουν να πνίξουν την αγορά. «Με παρεμβάσεις μου εδώ και χρόνια έχω πει ότι η Επιτροπή Ανταγωνισμού πρέπει να παρέμβει, καθώς η ΔΕΗ δεν μπορεί να ελέγχει το 65%».
Οπως λέει, όταν ανοίγει μια αγορά ηλεκτρισμού ο παίκτης με τη δεσπόζουσα θέση έχει ένα τεράστιο πλεονέκτημα, καθώς βγάζει τα σταθερά του κόστη από την υπάρχουσα πελατειακή του βάση, που είναι στην πράξη το σύνολο της αγοράς. Υπό κανονικές συνθήκες στη ΔΕΗ έπρεπε να έχει επιβληθεί ένα κάτω όριο – πλαφόν στις τιμές της μέχρι το μερίδιό της να υποχωρήσει. «Το νούμερο αυτό εγώ στην Ελλάδα το εκτιμώ στο 35%. Θα έπρεπε δηλαδή η Επιτροπή Ανταγωνισμού να επιβάλει στη ΔΕΗ ότι μέχρι να πέσει το μερίδιό της κάτω από 35% δεν θα πουλάει κάτω από ένα νούμερο που θα έχει προσυμφωνηθεί, το οποίο ετησίως θα αναθεωρείται».
Αυτό επί ΣΥΡΙΖΑ γινόταν με έμμεσο τρόπο. «Αφενός η ΔΕΗ πούλαγε φθηνά (σωρεύοντας ζημίες 2,7 δισ.), αλλά και δεν έφευγε κανείς γιατί δεν πίεζε να εισπράξει. Το 2019 η κυβέρνηση ορθά αύξησε τις τιμές, αλλά πρόσφατα η ΔΕΗ έχει αρχίσει να κινείται επιθετικά στην αγορά και να έχει πολύ ανταγωνιστικά τιμολόγια. Αυτό πρέπει να το ελέγξει η Επιτροπή Ανταγωνισμού, καθώς είναι πολύ ουσιαστικό και κομβικό σημείο για την πορεία συνολικά της αγοράς το επόμενο διάστημα».
Ποια είναι η ιστοσελίδα allazorevma.gr
Γέννημα ενός πρώην «ΔΕΗτζή» με αμερικανικές σπουδές MBA στο Columbia και πτυχίο ηλεκτρολόγου μηχανικού είναι η ιστοσελίδα allazorevma.gr, που έκανε το ντεμπούτο της στην αγορά πριν από έξι χρόνια. Ο ιδρυτής της Θανάσης Γκίκας προσπάθησε να μεταφέρει στην ελληνική αγορά ενέργειας ένα πολύ διαδεδομένο εργαλείο στο εξωτερικό, που είναι οι πλατφόρμες σύγκρισης τιμολογίων, σε μια εποχή όπου είχε ξεκινήσει να ενεργοποιεί το ενδιαφέρον μεγάλων ιδιωτών προμηθευτών.
Το allazorevma.gr αθόρυβα έχει καθημερινά περίπου 1.000 επισκέπτες, ενώ 800.000 χρήστες έχουν χρησιμοποιήσει τουλάχιστον μία φορά την ιστοσελίδα για ενημερωθούν για τις τιμές και να αλλάξουν πάροχο. Η ηλεκτρονική πλατφόρμα, η οποία σήμερα έχει να συναγωνιστεί στην αγορά άλλες δύο ιστοσελίδες σύγκρισης τιμών (μία εξ αυτών λειτουργεί από τη ΡΑΕ εδώ και περίπου έναν χρόνο), παρέχει στους καταναλωτές ηλεκτρισμού τη δυνατότητα να αλλάξουν πάροχο μέσα από το allazorevma.gr. Παράλληλα, προσκομίζοντας online στοιχεία του λογαριασμού τους μπορούν να κάνουν σύγκριση τιμών και να διαπιστώσουν ποιο τιμολόγιο τους ταιριάζει καλύτερα. Η διαδικασία για τους καταναλωτές είναι εύκολη και γρήγορη και εντελώς δωρεάν, καθώς η ιστοσελίδα αμείβεται με κάποια προμήθεια μόνο από τον πάροχο του οποίου διεκπεραιώνει την αίτηση σύνδεσης.
Στο εξωτερικό αντίστοιχες ηλεκτρονικές σελίδες κάνουν τζίρο εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, πουλώντας, εκτός από ενεργειακές, τραπεζικές, ασφαλιστικές και υπηρεσίες telecoms.
Διαβάστε ακόμα:
Φορολοταρία: Όλες οι αλλαγές – Χρηματικά έπαθλα έως και 100.000 ευρώ
EUMED9: Οργή από την Τουρκία για το ψήφισμα των Ευρωπαίων στην Αθήνα – «Να την εγκαταλείψουν»
Έμα Ραντουκάνου: Το 18χρονο φαινόμενο του τένις, τα 2,5 εκατ. από το US Open και οι χρυσές χορηγίες