Η κοινωνία μας είναι συνηθισμένη στις αιώνιες συζητήσεις και στις οριακές αλλαγές. Αλλά αυτό δεν μπορεί να γίνει στην εποχή της κλιματικής αλλαγής.
Αυτό είναι το μήνυμα της έκθεσης «Net Zero έως το 2050» του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (ΙΕΑ). Η ενεργειακή μετάβαση, σύμφωνα με τον οργανισμό, είναι μια κρίση «hands-on-deck» που «εξαρτάται από μια μοναδική προσπάθεια από όλες τις κυβερνήσεις, που συνεργάζονται μεταξύ τους και με επιχειρήσεις, επενδυτές και πολίτες».
Η έκθεση, όπως τονίζει το Bloomberg, είναι γεμάτη αριθμούς. Η επίτευξη του καθαρού μηδενικού στόχου, σύμφωνα με το μοντέλο του IEA, ξεκινά με δαπάνες 820 δις δολαρίων σε ηλεκτρικά δίκτυα ετησίως έως το 2030, αύξηση του αριθμού των σημείων φόρτισης για ηλεκτρικά οχήματα σε 40 εκατομμύρια την επόμενη δεκαετία από 1 εκατομμύριο σήμερα, κατασκευή 20 εργοστασίων που θα παράγουν μπαταρίες ιόντων λιθίου κάθε χρόνο για την επόμενη δεκαετία και ούτω καθεξής.
Ωστόσο, για να κατανοήσουμε τις πλήρεις επιπτώσεις της έκθεσης του IEA, αξίζει να εστιάσουμε στις λέξεις. «Δεν είναι ένα πρότυπο αποτέλεσμα», δήλωσε ο αναλυτής Ντέιβ Τζόουνς. «Είναι μια παρότρυνση για δράση».
Αναλογιστείτε αυτήν την πρόταση, που προέρχεται από ένα απόσπασμα σχετικά με τις σοβαρές συνέπειες στην ασφάλεια εκείνων που εξαρτώνται σήμερα από την παραγωγή ορυκτών καυσίμων: «Δεν χρειάζονται νέα πεδία πετρελαίου και φυσικού αερίου στην πορεία μας και οι υπάρχουσες προμήθειες πετρελαίου και φυσικού αερίου συγκεντρώνονται όλο και περισσότερο σε έναν μικρό αριθμό παραγωγών χαμηλού κόστους».
Η έκφραση «στην πορεία μας» έχει μεγάλο βάρος σε αυτή την πρόταση. Είναι μια πορεία που έχει σχεδιαστεί για να συμμορφώνεται με αυτό που λένε οι επιστήμονες, βάσει αποδεικτικών στοιχείων δεκαετιών, είναι ενέργειες απαραίτητες για την αποφυγή καταστροφών σε κλίμακα πολιτισμού, καθώς ο πλανήτης υπερθερμαίνεται. Είναι επίσης μια πορεία που έχει σχεδιαστεί για να διασφαλίζει, σύμφωνα με την εντολή του IEA, «ασφαλή και προσιτή ενεργειακή προμήθεια για την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης».
Τα αποτελέσματα του IEA διαφέρουν από τις πρόσφατες εργασίες που δεν κατάφεραν να οραματιστούν έναν κόσμο με μηδενικά επίπεδα άνθρακα και τη διατήρηση της σταθερότητας στις αγορές ενέργειας ορυκτών καυσίμων. «Αυτό το σενάριο προδιαγράφει μια πολύ δύσκολη πορεία, αλλά είναι ακόμα εφικτή» δήλωσε η Laura Cozzi, επικεφαλής ενέργειας του IEA.
Η δύσκολη ισορροπία και η ανάγκη άμεσης δράσης
Αυτή η εντολή πρέπει να ισοσταθμιστεί με τον οικονομικό κίνδυνο από τον απόλυτο περιορισμό των ορυκτών καυσίμων για τα κράτη και τις εταιρείες παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου. Οι εργασίες μπορεί να εξαλειφθούν και οι φορολογικές εισπράξεις να μειωθούν. Η προσφορά και η ζήτηση ενέργειας, εξάλλου, διαμόρφωσαν την πολιτική τάξη του 20ού αιώνα.
Υπάρχει επίσης ο κίνδυνος να δημιουργηθούν άλλα προβλήματα από την έμφαση σε ορισμένες τεχνολογίες. Για παράδειγμα, η ζήτηση για βιοενέργεια μπορεί να ανταγωνιστεί την παραγωγή τροφίμων.
Η επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών άνθρακα θα ήταν πολύ πιο εύκολη αν υπήρχε ένας απλός διακόπτης on-off, κάτι που δεν υπάρχει. Η μείωση των εκπομπών δεν είναι πρόβλημα αφαίρεσης. Προϋποθέτει όχι μόνο την ταχεία ανάπτυξη καθιερωμένων καθαρών πόρων, όπως οι ΑΠΕ και οι μπαταρίες, αλλά και την περαιτέρω ανάπτυξη τεχνολογιών που έχουν ελάχιστη έως καθόλου επιρροή σήμερα, συμπεριλαμβανομένης της δέσμευσης άνθρακα, του πράσινου υδρογόνου και της αποθήκευσης ενέργειας μεγάλης διάρκειας.
Η μείωση των εκπομπών αφορά επίσης την επιτάχυνση της αλλαγής και τη διατήρηση της σταθερότητας, όπου είναι δυνατόν. Η κλιματική αλλαγή έγινε ήδη πιο επεμβατική, με τα πιο έντονα κύματα, τις καταιγίδες και τις πλημμύρες. Τώρα, προειδοποιεί ο IEA, είναι ζωτικής σημασίας η μετάβαση του ενεργειακού συστήματος να αποτελεί προτεραιότητα για κάθε περιοχή, έθνος, πόλη, εταιρεία και νοικοκυριό – μια ανάγκη τόσο βασική όσο η προστασία του πολίτη, ο μισθός των υπαλλήλων, η σίτιση των παιδιών.
Ωστόσο, δεν ήταν εύκολο να φτάσουμε σε αυτό το σημείο. Για χρόνια, περιβαλλοντικές ομάδες και ακτιβιστές του κλίματος απαιτούν από τον IEA να δημιουργήσει ένα μοντέλο πλήρους κλίμακας για να φτάσουμε στο μηδέν έως το 2050. Ως οργανισμός που απαντά μόνο στους υπουργούς πλούσιων χωρών, έπρεπε να περιμένει έως ότου δεσμευτεί η πλειοψηφία των μελών του προς αυτόν τον στόχο, με τις ΗΠΑ – το μεγαλύτερο χρηματοδότη του IEA – να εντάσσεται στη λίστα τον περασμένο μήνα.
Αν και δεν υπάρχει έλλειψη ενεργειακών μοντέλων που να δείχνουν το πώς ο κόσμος θα πετύχει τους κλιματικούς στόχους, λίγα έχουν την εμβέλεια και την επιρροή που έχουν τα μοντέλα του IEA. Διαμορφώνουν αποφάσεις που λαμβάνονται από κυβερνήσεις από το Νέο Δελχί ως την Ουάσιγκτον και από τους επενδυτές στο Λονδίνο ή στο Κέιπ Τάουν.
Το σενάριο Net Zero αναμένεται να είναι μέρος όλων των σημαντικών εκθέσεων που θα δημοσιεύει ο IEA στο μέλλον, πράγμα που σημαίνει ότι θα συνεχίσουμε να βλέπουμε το εντυπωσιακό χάσμα μεταξύ του πού βρίσκεται ο κόσμος και πού πρέπει να είναι.
Βασικά, όπως το θέτει ο Τζόουνς, η έκθεση του IEA δεν είναι απλώς μια «άσκηση μοντελοποίησης», αλλά μια έκθεση που έρχεται με εκατοντάδες περιορισμούς για το δρόμο προς το στόχο του Net Zero: όχι σταθμοί παραγωγής άνθρακα μετά το 2021, όχι πωλήσεις κινητήρων εσωτερικής καύσης από το 2035 κοκ.
Το επόμενο βήμα θα βρει τους αναλυτές να μεταφράζουν την παγκόσμια έκθεση του IEA σε στόχους τόσο σε επίπεδο χώρας όσο και σε επίπεδο εταιρείας. «Πόσα από αυτά είναι αδύνατα; Δεν είμαι πραγματικά σίγουρος», είπε ο Τζόουνς. Είναι σαφές, ωστόσο, ότι «είμαστε εκτός δρόμου και χρειαζόμαστε μια πραγματική ένεση δράσης».