Επιστροφές-καταστροφές στο περιβάλλον: Πόσα χλμ. διανύει ένα ρούχο που δεν σας κάνει (χάρτες)

Το κινητό τηλέφωνο έχει γίνει προέκταση του χεριού μας. Μέσα από αυτό επικοινωνούμε με φίλους και αγαπημένους, ενημερωνόμαστε, πληρώνουμε λογαριασμούς, απαθανατίζουμε σημαντικές στιγμές και αγοράζουμε. Αγοράζουμε τα πάντα: Ρούχα, παπούτσια, αξεσουάρ, αντικείμενα για το σπίτι, τρόφιμα. Η τάση εκτοξεύτηκε κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος της πανδημίας όπου οι μετακινήσεις ήταν από περιορισμένες έως αδύνατες και μέχρι σήμερα η επιλογή ρούχων από τις επίσημες εφαρμογές των αλυσίδων γρήγορης μόδας θεωρείται εύκολη αφού δε συνοδεύεται από την πολυκοσμία των καταστημάτων, την αναμονή για το ταμείο, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που κομμάτια τα οποία είναι δυσεύρετα στα φυσικά σημεία διατίθενται διαδικτυακά. Δεν είναι τυχαίο ότι το 72% ερωτηθέντων στις ΗΠΑ σε πρόσφατη έρευνα απάντησε ότι προτιμά να πραγματοποιεί αγορές από το τηλέφωνό του.

Η διαδικασία είναι απλή: Ανοίγεις την εφαρμογή, επιλέγεις κατηγορία ρούχων, «σκρολάρεις» ασταμάτητα μέχρι να βρεις το κομμάτι που σε ενδιαφέρει, διαλέγεις μέγεθος και χρώμα, το τοποθετείς στο καλάθι σου, πληρώνεις και περιμένεις λίγες ημέρες μέχρι να φτάσει στην πόρτα σου.

Τι συμβαίνει όταν αυτό που παρήγγειλες δεν σου αρέσει; Το αλλάζεις. Αυτή η φαινομενικά απλή κίνηση, όμως, επιβαρύνει το περιβάλλον και πρόσφατα ακόμα και το πορτοφόλι αφού μερίδα μεγάλων αλυσίδων ρούχων ανακοίνωσαν το «τέλος» των δωρεάν επιστροφών χρεώνοντας τους πελάτες αν θέλουν να επιστρέψουν τη διαδικτυακή παραγγελία τους.

Από έκθεση της Αμερικανικής Ομοσπονδίας Λιανικού Εμπορίου (NRF) προκύπτει ότι καταγράφηκαν επιστροφές αξίας 743 δισ. δολαρίων τον περασμένο Δεκέμβριο, δηλαδή σχεδόν το 14,5% των συνολικών πωλήσεων με τον ρυθμό να μη σημειώνει μείωση το νέο έτος.

Πόσα χιλιόμετρα, όμως, διανύει ένα ρούχο όταν επιστρέφεται; Και ποιες οι επιπτώσεις για το περιβάλλον; Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε το 2020 στο Nature περίπου το 18% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα προκύπτει από τη βιομηχανία της γρήγορης μόδας. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι για να φτιαχτεί μόνο ένα μπλουζάκι χρειάζονται 2.700 λίτρα νερού, από τα 100 δισ. ενδύματα που παράγονται κάθε χρόνο 92 εκατ. τόνοι καταλήγουν σε χωματερές και αν η παραγωγή συνεχίσει σε αυτούς τους ρυθμούς υπολογίζεται πως οι εκπομπές θα αυξηθούν κατά 50% έως το 2030.

Η Greenpeace Ιταλίας σε συνεργασία με την τηλεοπτική εκπομπή Report του κρατικού σταθμού Rai 3 κατέγραψαν την απόσταση που διένυσαν ρούχα κατά την επιστροφή της με μερικά από αυτά να ταξιδεύουν δεκάδες χιλιόμετρα καταλήγοντας στην Κίνα.

Η ερευνητική ομάδα σε διάστημα δύο μηνών αγόρασε 24 κομμάτια ένδυσης από τις εταιρίες Amazon, Temu, Zalando, Zara, H&M, Ovs, Shein και Asos. Μόλις τα ρούχα που αγοράστηκαν ηλεκτρονικά έφτασαν στους παραλήπτες, εστάλησαν πίσω. Πριν, όμως, σφραγιστούν τα πακέτα τοποθετήθηκε στο εσωτερικό τους ανιχνευτής Gps που παρακολουθούσε την πορεία τους.

Οι χάρτες που αποτυπώθηκαν είναι εντυπωσιακοί, αφού ένα παντελόνι, μία μπλούζα ή ακόμα και ένα νυφικό ταξίδεψαν χιλιάδες χιλιόμετρα. Αρχικά διέσχισαν όλη την Ιταλία και στη συνέχεια μερικά από αυτά κατέληξαν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες ή ακόμα και την Ασία. Συνολικά τα δέματα διένυσαν 100.000 χλμ. και πέρασαν μέσα από 13 ευρωπαϊκές χώρες, ενώ κατά μέσο όρο, καθένα από αυτά κατέγραψε σχεδόν 4.500 χιλιόμετρα ανά παράδοση και επιστροφή. Το συντομότερο ταξίδι ήταν 1.147 χλμ., το μεγαλύτερο περίπου 10.300 χλμ.

Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η έκθεση όλα τα ενδύματα της TEMU επέστρεψαν -κυρίως με αεροπλάνο- στην Κίνα, ταξιδεύοντας 10.000 χλμ. και έως τη στιγμή που ολοκληρώθηκε η έρευνα τουλάχιστον ένα δεν είχε φτάσει στον πωλητή μετά τη πρώτη επιστροφή. Επτά ενδύματα -δε διευκρινίζεται η εταιρία- ταξίδεψαν αεροπορικώς, διανύοντας συνολικά περισσότερα από 34.000 χιλιόμετρα. Δύο ενδύματα της Asos ταξίδεψαν κατά μέσο όρο για περισσότερα από 9.000 χλμ. περνώντας μέσα από 10 ευρωπαϊκές χώρες.

Τα 24 είδη ένδυσης που αγοράστηκαν από την ομάδα πωλήθηκαν και μεταπωλήθηκαν συνολικά 40 φορές και επιστράφηκαν 29 φορές. Μέχρι σήμερα, 14 από αυτά δεν έχουν ακόμα μεταπωληθεί. Το μέσο που χρησιμοποιήθηκε περισσότερο ήταν το αεροπλάνο, έπειτα το φορτηγό και στη συνέχεια το πλοίο.

Κατά μέσο όρο, σύμφωνα με την Greenpeace, ένα δέμα συσκευάστηκε με 74 γραμμάρια πλαστικού και 221 γραμμάρια χαρτονιού, ο μέσος αντίκτυπος της αποστολής κάθε παραγγελίας και της επιστροφής της ήταν 2,78 κιλά διοξειδίου του άνθρακα και το μέσο κόστος των καυσίμων για τη μεταφορά ήταν 0,87 ευρώ.

Για παράδειγμα ένα νυφικό από το TEMU που κόστισε 38 ευρώ διένυσε 9.339 χλμ. για να σταλεί από την Κίνα στην Ιταλία και μέχρι στιγμής έχουν σημειωθεί 958 χλμ. για την επιστροφή του, καθώς δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί η καταγραφή του ταξιδιού του.

Ο επικεφαλής της καμπάνιας της Greenpeace Ιταλίας για τη ρύπανση, Τζουζέπε Ουνγκερέζε, δήλωσε πως η έρευνα επιβεβαιώνει ότι η ευκολία με την οποία γίνονται οι επιστροφές στη γρήγορη μόδα έχει κρυφές και σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Συμπλήρωσε, μάλιστα, πως παρότι ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη έχουν ήδη νομοθετήσει για να περιορίσουν ή να αποτρέψουν την καταστροφή των ρούχων που επιστρέφονται στον πωλητή, δεν ισχύει το ίδιο για την πρακτική των επιστροφών με σοβαρές συνέπειες για τον πλανήτη.

Η οργάνωση υπενθυμίζει πως το ποσοστό κυκλικής μόδας αγγίζει μόλις το 3% και μόνο το 1% των νέων ρούχων παράγεται από παλιά τμήματα ένδυσης, ενώ κάθε δευτερόλεπτο ένα φορτηγό γεμάτο ρούχα καταλήγει σε χωματερή ή αποτεφρωτήριο.

Η βιομηχανία της μόδας συγκαταλέγεται στις πιο ρυπογόνες, τονίζει η οργάνωση, χαρακτηρίζοντας την «αδηφάγο σύστημα» που χρησιμοποιεί τεράστιες ποσότητες πρώτων υλών. Μόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η κατανάλωση κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων είναι ο τέταρτος παράγοντας περιβαλλοντικών και κλιματικών επιπτώσεων και ο τρίτος στην κατανάλωση νερού. Κάθε χρόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση πετιούνται 5,8 εκατ. τόνοι κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, δηλαδή περίπου 12 κιλά ανά άτομο.