Η κλιματική κρίση βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος καθώς το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (World Economic Forum) πραγματοποιεί την ετήσια συνάντησή του στο Νταβός της Ελβετίας. Ψηλά στην ατζέντα του φετινού Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ βρίσκονται οι τρόποι προσέγγισης για την επίτευξη των κλιματικών στόχων για έναν κόσμο ουδέτερο σε άνθρακα έως το 2050, με προσιτή, ασφαλή και χωρίς αποκλεισμούς πρόσβαση σε ενέργεια, τροφή και νερό.
Οι ορυκτές πρώτες ύλες, όπως είναι το λίθιο, το κοβάλτιο, ο χαλκός, το νικέλιο και μέταλλα σπάνιων γαιών είναι βασικές για την παραγωγή τεχνολογιών καθαρής ενέργειας και τη μετάβαση σε οικονομίες απαλλαγμένες από άνθρακα, καθώς η χρήση τους είναι ευρεία σε διάφορες εφαρμογές που υποστηρίζουν την αειφορία και την ανάπτυξη βιώσιμων τεχνολογιών, όπως φωτοβολταϊκά συστήματα για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και αιολικά πάρκα, κατασκευή ηλεκτρονικών συσκευών αποθήκευσης ενέργειας, ηλεκτρονικές συσκευές και προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, μπαταρίες αυτοκινήτων κ.ά.
Ενεργειακή μετάβαση: ‘Καμπανάκι’ για συλλογική δράση σε παγκόσμιο επίπεδο
Σε μια εποχή που η κλιματική κρίση έχει χτυπήσει ‘κόκκινο’, συλλογικές πρωτοβουλίες και δράσεις απαλλαγής από άνθρακα, είναι το «κλειδί» για να επιβραδύνουμε και τελικά να αντιστρέψουμε την κλιματική αλλαγή στον πλανήτη μας.
Αύξηση της θερμοκρασίας, αλλαγές στα κλιματολογικά πρότυπα, αύξηση της στάθμης της θάλασσας και των ακραίων καιρικών φαινομένων, είναι μερικά μόνο παραδείγματα που υποδηλώνουν την κρισιμότητα της βιωσιμότητας του οικοσυστήματος σε βάθος χρόνου και την επείγουσα ανάγκη για κοινή συντονισμένη προσπάθεια σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο με παγκόσμια διάσταση, όπως συνεργασία μεταξύ κυβερνήσεων, επιχειρήσεων, κοινωνίας των πολιτών και άλλων ενδιαφερόμενων φορέων, με σκοπό την υλοποίηση πολιτικών και μέτρων που αυξάνουν την ευαισθητοποίηση και ωθούν για δράση στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της ανισότητας προσφοράς και ζήτησης κρίσιμων ορυκτών που προάγουν τη βιωσιμότητα.
Στο πλαίσιο αυτό, χρειάζεται ανάληψη συνεργατικών δράσεων – ιδιωτικού και δημόσιου τομέα- με προσανατολισμό στην υποστήριξη της υλοποίησης «πράσινων» επενδύσεων, την επιτάχυνση της καινοτομίας, την ανάπτυξη βιώσιμων τεχνολογιών, την ενίσχυση της ενεργειακής αποδοτικότητας, τη μείωση της εξάρτησης από ορυκτούς πόρους και την αξιολόγηση των κενών που ενδεχομένως υπάρχουν στα υπάρχοντα πρότυπα Περιβαλλοντικής, Κοινωνικής και Εταιρικής Διακυβέρνησης (ESG) που διέπουν το μεταλλευτικό κλάδο σε μια νέα κατεύθυνση αναδιαμόρφωσης της στρατηγικής και του γενικότερου τρόπου λειτουργίας των μεταλλευτικών επιχειρήσεων.
Κενό προσφοράς και ζήτησης κρίσιμων πρώτων υλών: αισιοδοξία του εξορυκτικού κλάδου για κάλυψη των αναγκών
Σύμφωνα με το “Global Mining Outlook 2023” της KPMG International, ο κόσμος στρέφεται ήδη σε ένα ενεργειακό τοπίο με μηδενικές εκπομπές άνθρακα, συνεπώς η ζήτηση για κρίσιμες πρώτες ύλες για μετάβαση σε έναν πιο «πράσινο» πλανήτη, αναμένεται να αυξηθεί δραματικά τα επόμενα 10-20 χρόνια.
Στο πλαίσιο της στρατηγικής «Καθαρό-μηδέν» (net-zero) [για τις εκπομπές άνθρακα] έως το 2050, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΔΟΕ) εκτιμά ότι προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος αυτός σε παγκόσμιο επίπεδο, το 2040 θα απαιτούνται κατά 6 φορές περισσότερες εισροές ορυκτών πρώτων υλών σε σχέση με σήμερα και ήδη έχει δημοσιεύσει έναν κατάλογο κρίσιμων πρώτων υλών, όπως το κοβάλτιο, το γάλλιο, το ιρίδιο κ.ά, υπογραμμίζοντας τη σημασία τους για την παραγωγή ενέργειας με υψηλό κίνδυνο εφοδιαστικής επάρκειας έως το 2025. Μέχρι το 2035 αναμένεται ότι ο κατάλογος θα διευρυνθεί για να περιλαμβάνει συνολικά 12 κρίσιμες πρώτες ύλες.
Ταυτόχρονα, εκτιμάται ότι μέχρι το 2030, 6%-12% της δυνητικής ζήτησης χαλκού, ενός κρίσιμου ορυκτού με πολλαπλές εφαρμογές και χρήσεις, όπως καλώδια και αυτοκίνητα, θα παραμένει ακάλυπτη σε παγκόσμιο επίπεδο, λόγω κενού στην προσφορά ύψους 2-4 εκατ. τόνων.
Σύμφωνα με την KPMG, η παγκόσμια μετάβαση προς την απαλλαγή από τον άνθρακα οδηγεί σε ανάπτυξη και αισιοδοξία τον εξορυκτικό κλάδο παγκοσμίως, καθώς 8 στις 10 μεταλλευτικές επιχειρήσεις δηλώνουν βέβαιες ότι θα μπορέσουν να ανταποκριθούν στα υψηλότερα επίπεδα ζήτησης και να αμβλύνουν το κενό μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, συγκεράζοντας φιλόδοξους στόχους ανάπτυξης και τήρηση των αυστηρών πλαισίων για μηδενικές εκπομπές άνθρακα, με γνώμονα την ‘απαγκίστρωση’ από τη χρήση άνθρακα.
Παραδείγματα που επιταχύνουν την «πράσινη» μετάβαση
Η αυξημένη ζήτηση για κρίσιμες πρώτες ύλες όπως χαλκό, αλουμίνιο, νικέλιο κ.ά. αναδεικνύει ευκαιρίες ανάπτυξης για τα μεταλλεία της χώρας μας.
Ας μη ξεχνάμε, ότι η χώρα μας είναι μια από τις πιο ‘προικισμένες’ σε ορυκτό πλούτο χώρες της ΕΕ με εκτιμώμενη αξία γεωλογικού ορυκτού πλούτου στη Βόρεια Ελλάδα που ξεπερνά τα 72 δισ. ευρώ, διαθέτει το δυναμικό για την παραγωγή στρατηγικών Ορυκτών Πρώτων Υλών (π.χ χαλκού, χρυσού, νικελίου, κοβαλτίου) και μπορεί να πρωταγωνιστήσει στην ενεργειακή μετάβαση, μέσα από στρατηγικές επενδύσεις που αλλάζουν το τοπίο.
Για παράδειγμα, η κατασκευή του πρώτου Gigafactory της Sunlight Group που θα παράγει κυψέλες λιθίου και θα ξεπεράσει σε αξία το 1,5 δισ. ευρώ καθώς και η εμβληματική επένδυση της Ελληνικός Χρυσός στις Σκουριές, η οποία με την ολοκλήρωσή της θα καθιερώσει την Ελλάδα ως την 3η κορυφαία χώρα παραγωγής χρυσού στην Ευρώπη και θα συμβάλλει στην μετάβαση της ΕΕ προς μια κυκλική οικονομία, καθώς θα αποτελέσει νέα πηγή εφοδιασμού της ευρωπαϊκής βιομηχανίας σε χαλκό.
Επίσης, σημαντικά έργα ευρείας κλίμακας που έχουν εξασφαλίσει χρηματοδότηση από το Ταμείο Καινοτομίας της ΕΕ, όπως το έργο “Olympus” για τον πράσινο μετασχηματισμό του εργοστασίου παραγωγής τσιμέντου του Ομίλου ΗΡΑΚΛΗΣ στο Μηλάκι Ευβοίας, στοχεύουν να επιταχύνουν την «πράσινη» μετάβαση της χώρας και την επίτευξη των στόχων για απανθρακοποίηση και κλιματική ουδετερότητα.
Συμπερασματικά, τις επόμενες δεκαετίες, θα είναι ζωτικής σημασίας να εξασφαλιστεί ένας αξιόπιστος εφοδιασμός κρίσιμων ορυκτών για την τροφοδοσία της ενεργειακής μετάβασης. Τα ενεργειακά συστήματα – ζωτικής σημασίας για τις οικονομίες και τις ζωές μας – θα πρέπει να είναι βιώσιμα, ασφαλή και δίκαια. Η πρόοδος σε αυτό το «ενεργειακό τρίγωνο» είναι από μόνη της μια ουσιαστική πρόκληση. Επιπλέον, ο αγώνας ενάντια στο ρολόι του κλίματος για την επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης σε ρυθμό ευθυγραμμισμένο με ένα μονοπάτι καθαρού αποτυπώματος άνθρακα είναι εξαιρετικά επείγων – και αυτό πρέπει να συνοδεύεται από ένα σπριντ για να διασφαλιστούν τα ορυκτά που χρειάζονται για τη μετάβαση.