Κατά του πράσινου επενδυτικού κύματος για τις ΑΠΕ με στόχο τη φιλοξενία και άλλων επενδύσεων στις λιγνιτικές περιοχές τάσσονται οι δήμοι Κοζάνης και Εορδαίας στην Πτολεμαΐδα, συμμετέχοντας στη διαβούλευση του νομοσχεδίου για την απολιγνιτοποίηση και το σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης που οδεύει προς ψήφιση στη Βουλή.
«..δεν µπορούµε να συναινέσουµε στη βιαστική κίνηση εκµετάλλευσης από πλευράς ∆ΕΗ των λιγοστών αποκατεστηµένων εκτάσεων των ορυχείων της ∆υτικής Μακεδονίας για την ανάπτυξη ΑΠΕ που θα µας φέρουν προ τετελεσµένων γεγονότων. Οι εκτάσεις θα πρέπει να παραµείνουν ως έχουν µέχρι την πλήρη καταγραφή των βηµάτων για την προσέλκυση επενδύσεων που θα στηρίξουν την περιοχή oυσιαστικά και όχι πρόσκαιρα» αναφέρουν μεταξύ άλλων και ζητούν να προηγηθεί ο χωροταξικός σχεδιασμός και να καθοριστούν οι χρήσεις γης και οι ζώνες υποδοχείς αντίστοιχων επενδύσεων, δηλώνοντας την αντίθεσή τους στο σχεδιασμό.
Ο δήμος Εορδαίας μάλιστα αναφερόμενος στη ΔΕΗ, επισημαίνει ότι συμμετέχει στο σχεδιασμό για τις Ζώνες Απολιγνιτοποίησης αλλά η θυγατρική της, ΔΕΑΗΝ προχωρά στην κατάθεση φακέλου για την αδειοδότηση ενός έργου που βρίσκεται μέσα στην ζώνη απολιγνιτοποίησης Κοζάνης. Οι δεσμευμένες εκτάσεις από την Επιχείρηση αναφέρει και η διαρκώς μειούμενη καλλιεργήσιμη γη λόγω της εξάπλωσης των φωτοβολταϊκών συστημάτων στερούν γη υψηλής παραγωγικότητας και μας βρίσκουν αντίθετους σε αποσπασματικές δράσεις.
Φόβοι για την τηλεθέρμανση
Τις ενστάσεις του στο νομοσχέδιο του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων διατυπώνει ανοικτά και ο δήμαρχος Κοζάνης Λάζαρος Μαλούτας. Αφού επισημαίνεται η απουσία της τοπικής αυτοδιοίκησης και των πλειττόμενων δήμων από όλους τους μηχανισμούς υλοποίησης του σχεδίου της Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, ο δήμαρχος Κοζάνης αναφέρει «ότι δεν υπάρχουν διασφαλίσεις για την δυνατότητα κάλυψης του λειτουργικού κόστους της προβλεπόμενης Διαδημοτικής Επιχείρησης Τηλεθέρμανσης, ούτε δυνατότητα ελέγχου των τιμών διάθεσης θερμικής ενέργειας και επομένως τίθεται σε κίνδυνο το όλο εγχείρημα της συνέχισης της λειτουργίας των τηλεθερμάνσεων καθώς η ρευστότητα της αγοράς και η άνοδος των τιμών μπορεί να καταστήσουν σε σύντομο χρόνο μη ανταγωνιστικά και μη βιώσιμα τα επιμέρους συστήματα». Στο πλαίσιο αυτό ζητά να διασφαλιστεί μια ανταγωνιστική τιμή που θα εγγυάται την βιωσιμότητα της νέας Επιχείρησης αλλά και θα είναι προς όφελος των καταναλωτών και κατοίκων της περιοχής. Επίσης στη μεταβατική περίοδο ζητά να διασφαλιστεί τουλάχιστον κατά την πρώτη φάση της περιόδου η κάλυψη του λειτουργικού κόστους.
Το νομοσχέδιο προτείνει μεταξύ άλλων την σύσταση μιας νέας Ανώνυμης Εταιρείας με την επωνυμία «Μετάβαση ΑΕ», στην οποία πρόκειται να περιέλθουν όλες οι εκτάσεις των ορυχείων της ΔΕΗ. Στο πλαίσιο του σχεδιασμού, το νομοσχέδιο προβλέπει τη διάσπαση με τη μορφή της απόσχισης του κλάδου Μεταλιγνητικής Αξιοποίησης των Πυρήνων Ζωνών Απολιγνιτοποίησης, στον οποίο περιλαμβάνοται 164.000 στρέμματα που βρίσκονται σε Δυτική Μακεδονία και Μεγαλόπολη που σήμερα ανήκουν στην ΔΕΗ από τα συνολικά 247.000 στρέμματα.
Η νέα εταιρεία θα διέπεται από ένα εξαιρετικά ευέλικτο καθεστώς λειτουργίας με σκοπό την υλοποίηση του φιλόδοξου αναπτυξιακού σχεδιασμού των λιγνιτικών κέντρων της χώρας.
Ο δήμαρχος Κοζάνης σχολιάζοντας τη σύσταση του νέου φορέα αναφέρει ότι δεν υπάρχει όφελος από την μεταβίβαση της περιουσίας της ΔΕΗ στην «Μετάβαση ΑΕ» για την τοπική αυτοδιοίκηση. «Στους πυρήνες, ουσιαστικά μπορούν να γίνουν μόνο ενεργειακά έργα. Για το λόγο αυτό είναι αναγκαίο να διασφαλιστεί η παραχώρηση των εδαφών και για άλλα αναπτυξιακά έργα και ιδιωτικές επενδύσεις πλην των ενεργειακών».
Σε άλλο σημείο της διαβούλευσης ο δήμος Κοζάνης αναφέρεται στο σχεδιασμό της νέας δημόσιας ειδικής υπηρεσίας ΔΑΜ (Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης), η οποία συστήνεται στο υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων με σκοπό τον κεντρικό σχεδιασμό όλων των ενεργειών και δράσεων που θα υλοποιηθούν στις λιγνιτικές περιοχές.
Ο δήμαρχος Κοζάνης τονίζει ότι υπάρχει ο κίνδυνος επικαλύψεων αρμοδιοτήτων μεταξύ επιτελικής δομής, Διοικητή (γραφείου) και ειδικής υπηρεσίας τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην υλοποίηση. Όπως αναφέρει διαφαίνεται μια απολύτως συγκεντρωτική προσέγγιση στο σχεδιασμό και στην υλοποίηση των παρεμβάσεων. Η σύσταση της «Μετάβαση Α.Ε», κρίνεται θετικά καθώς εκτιμάται ότι θα διασφαλίζει ταχύτητα και ευελιξία στην υλοποίηση και ολιστική προσέγγιση (αδειοδοτήσεις, μελέτες, διαδικασίες ανάθεσης, επίβλεψης, παραλαβής κλπ). Όμως όπως τονίζεται χωρίς την συμμετοχή εκπροσώπων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η διοίκηση και συνεπώς η εξέλιξη του προγράμματος θα υλοποιούνται μακριά από τις πληττόμενες περιοχές, γεγονός που δημιουργεί τουλάχιστον ανασφάλεια στην τοπική κοινωνία.
Οι πολεοδομικές παρεμβάσεις που ξεσηκώνουν τους μηχανικούς
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι απόψεις τριών επιπλέον φορέων για το νομοσχέδιο εκτός της τοπικής αυτοδιοίκησης. Το ΤΕΕ Δυτικής Μακεδονίας αναφέρεται στη δημιουργία της νέας εταιρείας που συστήνεται ως «Κλάδος Μεταλιγνιτικής Αξιοποίησης Πυρήνων ΖΑΠ ΔΕΗ Α.Ε.» και στις ειδικές παρεκκλίσεις. Όπως αναφέρεται σε περίπτωση μεταβίβασης ακινήτων εντός των Πυρήνων των Ζωνών Απολιγνητοποίησης, -από και προς τη ΔΕΗ – και την νέα εταιρεία, επιτρέπονται κατατμήσεις με ελάχιστο όριο 4 στρέμματα, κατά παρέκκλιση κάθε άλλης γενικής ή ειδικής διάταξης περί αρτιότητας σε εκτός σχεδίου περιοχές.
Το εναπομένον αρχικό οικόπεδο και το μεταβιβαζόμενο τμήμα του, θεωρούνται κατά παρέκκλιση άρτια και οικοδομήσιμα όπως έχουν μετά την πράξη κατάτμησης, εφόσον έχουν κατ’ ελάχιστο όριο τα 4 στρέμματα. Σε περίπτωση μάλιστα που η έκταση στερείται πρόσβασης σε κοινόχρηστο δρόμο λόγω της κατάτμησης, με την ίδια πράξη συστήνεται και δουλεία διόδου, σε βάρος του τμήματος του αρχικού ακινήτου που έχει πρόσβαση σε κοινόχρηστο δρόμο, η οποία νοείται ως «πρόσωπο» κατά τις κείμενες πολεοδομικές διατάξεις».
Το ΤΕΕ Δυτικής Μακεδονίας αναφέρει ότι ουσιαστικά γίνεται ιδιωτική πολεοδόμηση και κατάτμηση εντός ιδιωτικών εκτάσεων, ανά τέσσερα στρέμματα σε εκτός σχεδίου περιοχές και μάλιστα χωρίς πρόσωπο σε κοινόχρηστο χώρο για να έχει πρόσβαση η κάθε δραστηριότητα. Επισημαίνει δε ότι αυτό που προτείνεται δεν εντάσσεται σε καμία νόμιμη πολεοδομική διάταξη και φυσικά νομοθετικά είναι παράνομο. Επίσης δεν αναφέρεται πουθενά ότι απαιτείται επί μέρους περιβαλλοντική αδειοδότηση για την κάθε δραστηριότητα, όπως νομοθετικά προβλέπεται.
WWF Hellas – Green Tank: Συγκεντρωτικός μηχανισμός με απουσία της τοπικής κοινωνίας
Την άποψη ότι υπό διαβούλευση σχέδιο νόμου διαμορφώνει ένα νέο, συγκεντρωτικό και αδιαφανές σύστημα διακυβέρνησης της μετάβασης στη μεταλιγνιτική εποχή, εκφράζει η περιβαλλοντική οργάνωση WWF Hellas.
Σημειώνει ότι υπό την αποκλειστική ευθύνη του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων, στερώντας τη δυνατότητα ουσιαστικού συντονισμού και συνεργασίας με τα συναρμόδια υπουργεία και βεβαίως τους φορείς της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης.
Όπως αναφέρει στον σχολιασμό της, απουσιάζει κάθε πρόθεση να ενσωματωθούν περαιτέρω οι τοπικές κοινωνίες της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης στην προσπάθεια. Απουσιάζει κάθε αναφορά στη διαδικασία απολιγνιτοποίησης και τη δίκαιη μετάβαση ως συστατικό στοιχείο της προσπάθειας επίτευξης του στόχου της κλιματικής ουδετερότητας. Ως εκ τούτου απουσιάζουν όλες οι ρυθμίσεις που θέτουν όρους και προϋποθέσεις για την επίτευξη της απολιγνοτοποίησης με τρόπο που δεν βλάπτει τους κλιματικούς και περιβαλλοντικούς στόχους, όπως αυτοί τίθενται από την ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία.
Από την πλευρά του το «The Green Tank» του αναλυτή κ. Νίκου Μάντζαρη, τονίζει ότι ο μετασχηματισμός των τοπικών οικονομιών θα διαρκέσει πολύ περισσότερο από την προγραμματική περίοδο και επομένως ο μηχανισμός διακυβέρνησης θα έπρεπε να έχει τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά. Ο χαρακτήρας του μηχανισμού διακυβέρνησης που παρουσιάζεται στο νομοσχέδιο παραμένει όπως τονίζει συγκεντρωτικός και αρκετά περίπλοκος, με πιθανές αλληλεπικαλύψεις αρμοδιοτήτων μεταξύ δομών. Αναφέρει επίσης ότι οι νέες δομές διακυβέρνησης που θεσπίζονται και οι υφιστάμενες δομές όπως και αυτές που προτείνονται στα Εδαφικά Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης (ΕΣΔΙΜ), είναι ασαφής.
Για παράδειγμα, δεν διευκρινίζεται το μέλλον της Συντονιστικής Επιτροπής ΔΑΜ που μέχρι σήμερα λειτουργεί. Μοιάζει να υποκαθίσταται από τη νέα δομή της Επιτελικής Διεύθυνσης Στρατηγικού Σχεδιασμού και Συντονισμού Χρηματοδότησης, χωρίς αυτό όμως να είναι ξεκάθαρο.
Το νομοσχέδιο προσθέτει, νομοθετεί σχετικά με τις μεταβιβάσεις λιγνιτικών εδαφών από τη ΔΕΗ στο ελληνικό δημόσιο δίχως ωστόσο να υπάρχει δημόσια πληροφόρηση για την αξία των εδαφών αυτών, το κόστος αποκατάστασής τους (καθώς και σχετικές μελέτες), το περιεχόμενο των Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων που θα προσδιορίζουν τις χρήσεις γης αλλά και τα οφέλη και τα βάρη των υπό μεταβίβαση εδαφών. Κατά συνέπεια, παραμένει ασαφές αν οι ρυθμίσεις του νομοσχεδίου είναι συμβατές με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει».