Ο ανταγωνισμός γύρω από τα projects υπόγειας αποθήκευσης φυσικού αερίου χτυπάει «κόκκινο», ιδιαίτερα υπό τις παρούσες συνθήκες εκτόξευσης των τιμών του «γαλάζιου χρυσού», που αναδεικνύουν τη στρατηγική σημασία τέτοιων υποδομών.

Στην Ελλάδα, ασφαλώς το ενδιαφέρον εστιάζεται στην Υπόγεια Αποθήκη Ν. Καβάλας για την οποία βρίσκεται σε εξέλιξη ο σχετικός διαγωνισμός, χωρίς ωστόσο να προβλέπεται σύντομα «φως», καθώς υπάρχουν σοβαρά ζητήματα που πρέπει να διευθετηθούν πριν οι μνηστήρες (ΔΕΣΦΑ-ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και Energean) καταθέσουν τις προσφορές τους.

Το project της Καβάλας είναι καταγεγραμμένο στη λίστα των Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος της Ε.Ε., αλλά δεν είναι το μόνο…

Και τούτο καθώς τόσο η Βουλγαρία, όσο και η Ρουμανία προωθούν αντίστοιχες επενδύσεις προσδοκώντας την ευρωπαϊκή χρηματοδοτική υποστήριξη.

Ποια έργα είναι στην ευρωπαϊκή λίστα

Ειδικότερα, στον τέταρτο Ενωσιακό Κατάλογο Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος και με τίτλο: «Διάδρομος προτεραιότητας “Διασυνδέσεις αερίου Βορρά-Νότου στην κεντροανατολική και νοτιοανατολική Ευρώπη” (NSI East Gas)» περιλαμβάνεται η « Δέσμη αύξησης της αποθηκευτικής ικανότητας στη νοτιοανατολική Ευρώπη». Η δέσμη αυτή περιλαμβάνει τα ακόλουθα Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος:

-Επέκταση της εγκατάστασης υπόγειας αποθήκευσης φυσικού αερίου Chiren (Βουλγαρία)

– Εγκατάσταση υπόγειας αποθήκευσης φυσικού αερίου και σταθμός μέτρησης και ρύθμισης στη νότια Καβάλα (Ελλάδα)

– Ένα από τα έργα της Ρουμανίας: Εγκατάσταση αποθήκευσης στο Depomures ή υπόγεια αποθήκευση φυσικού αερίου στο Sarmasel.

Όπως προκύπτει από τα στοιχεία που παρατίθενται στο αίτημα της βουλγαρικής πλευράς προς τη ΡΑΕ για την έγκριση της επένδυσης και τον διασυνοριακό επιμερισμό κόστους, το σχέδιο της γειτονικής χώρας είναι ώριμο και αρκετά προχωρημένο.

Στον ισχύοντα ευρωπαϊκό κανονισμό ορίζεται ότι τα Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος θα πρέπει να υλοποιούνται το συντομότερο δυνατόν και οι φάκελοι θα τυγχάνουν της ταχύτερης νομικά εφικτής μεταχείρισης. Παράλληλα, οι διαδικασίες αδειοδότησης δεν θα πρέπει να συνεπάγονται διοικητική επιβάρυνση δυσανάλογη ως προς το μέγεθος ή την πολυπλοκότητα ενός έργου ούτε να δημιουργούν εμπόδια στην ανάπτυξη των διευρωπαϊκών δικτύων και την πρόσβαση στην αγορά.

Όπως αναφέρεται «μόλις ένα τέτοιο έργο φτάσει σε επαρκή βαθμό ωριμότητας, οι φορείς υλοποίησης του, μετά από διαβούλευση με τους ΔΣΜ από όλα τα κράτη μέλη όπου εντοπίζονται τα καθαρά θετικά αποτελέσματα του έργου, υποβάλλουν αίτημα επένδυσης. Αυτό το αίτημα επένδυσης περιλαμβάνει αίτημα για διασυνοριακό επιμερισμό κόστους και υποβάλλεται σε όλες τις εμπλεκόμενες εθνικές ρυθμιστικές αρχές μαζί με τα εξής: α) ειδική ανάλυση κόστους-οφέλους του έργου που λαμβάνει υπόψη τα πέραν των συνόρων του εμπλεκόμενου κράτους μέλους οφέλη, β) επιχειρηματικό σχέδιο που αξιολογεί την οικονομική βιωσιμότητα του έργου, συμπεριλαμβανομένου του επιλεχθέντος τρόπου χρηματοδότησης, και, για έργα κοινού ενδιαφέροντος ορισμένων κατηγοριών, τα αποτελέσματα market test και γ) αν είναι δυνατή η συμφωνία των φορέων υλοποίησης του έργου, τεκμηριωμένη πρόταση για διασυνοριακό επιμερισμό του κόστους».

Στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας ο φάκελος για το βουλγαρικό project που αφορά στην επέκταση της υπόγειας αποθήκης φυσικού αερίου στο Chiren έφτασε στα χέρια της ΡΑΕ.

Από αυτόν προκύπτει, κατά την Αρχή, ότι το έργο είναι ώριμο καθώς έχει ολοκληρωθεί σημαντικό μέρος των μελετών και αδειοδοτήσεων, ενώ παρουσιάζεται αναλυτικό χρονοδιάγραμμα, σύμφωνα με το οποίο η κατασκευή της υπόγειας αποθήκης δύναται να ολοκληρωθεί εντός του 2024.

Σημειώνεται ότι η συγκεκριμένη αποθήκη ήδη λειτουργεί και σήμερα έχει χωρητικότητα 550 εκατομμύρια κυβικά μέτρα (mcm), με ημερήσιο ρυθμό απόληψης 3.82 mcm/ημέρα και πλήρωσης 3.2 mcm/ημέρα. Στόχος είναι η αύξηση της χωρητικότητας σε 1 δισεκατομμύριο κυβικά μέτρα (bcm) και των ρυθμών απόληψης και έγχυσης σε 10 και 8 mcm/ημέρα, αντίστοιχα. Αυτό θα επιτευχθεί με την κατασκευή: α) 10 νέων πηγαδιών υψηλής παροχής και 3 πηγαδιών επιτήρησης, β) νέων υποδομών στο έδαφος, περιλαμβανομένου συμπιεστή, μετρητικού σταθμού και βοηθητικών εγκαταστάσεων για τη διασφάλιση της αυξημένης ροής φυσικού αερίου, και γ) νέου αγωγού σύνδεσης του Chiren με τον αγωγό Balkan Stream μήκους 45 χιλιομέτρων.

Τα οφέλη ανά χώρα και το «όχι» των Ρουμάνων

Από τη μελέτη κόστους-οφέλους (CBA) που προσκόμισε ο Φορέας Υλοποίησης του Έργου, Bulgartransgaz EAD, βάσει της εγκεκριμένης μεθοδολογίας του ENTSOG, προέκυψε σαφές όφελος και για τη Βουλγαρία και για την Ελλάδα, σε όλα τα εξεταζόμενα σενάρια. Συγκεκριμένα, ο δείκτης συνολικού καθαρού οφέλους για την Ελλάδα προκύπτει 8,2%, για τη Ρουμανία 17,5% και για τη Βουλγαρία 70%, ενώ κατά πολύ μικρότερα είναι τα οφέλη για τη Σερβία (3,9%), και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη (0,4%).

Για το λόγο αυτό, ο επιμερισμός κόστους (ανάλυση CBCA) εξετάστηκε μεταξύ της Βουλγαρίας και της Ελλάδας, δεδομένου ότι η Ρουμανία επέλεξε τη μη συμμετοχή της.

Η ΡΑΕ αναφέρει ότι επειδή τα καθαρά οφέλη για τη Βουλγαρία, στο έδαφος της οποίας χωροθετείται το έργο, εκτιμήθηκαν σε περίπου 364 εκατ. ευρώ (για περίοδο αναφοράς 20 ετών), ενώ το κόστος της επένδυσης ανέρχεται σε 317 εκατ. ευρώ ο Φορέας Υλοποίησης, σε εφαρμογή των προβλέψεων του Κανονισμού, προτείνει την πλήρη ανάληψη του κόστους από τη Βουλγαρία και την ανάκτηση του κόστους από τις ταρίφες του βουλγαρικού συστήματος φυσικού αερίου, παρ’ όλα τα θετικά οφέλη του έργου για την Ελλάδα (42 εκατ. ευρώ στην 20ετία).

Οι Ρυθμιστικές Αρχές Ενέργειας της Ελλάδας και της Βουλγαρίας, κατόπιν σχετικής συνεργασίας, έκριναν από κοινού ότι η πρόταση για διασυνοριακό επιμερισμό του κόστους που συνυποβλήθηκε με το Αίτημα Επένδυσης είναι εύλογη και τεκμηριωμένη. Συγκεκριμένα, συμφώνησαν ότι η Βουλγαρία είναι η μόνη εκ των δύο εμπλεκόμενων κρατών – μελών η οποία θα επωμιστεί τυχόν επενδυτικά και λειτουργικά κόστη που σχετίζονται με την υλοποίηση του έργου, ενώ το κόστος για την Ελλάδα και το Ελληνικό Σύστημα Μεταφοράς Φυσικού Αερίου θα είναι μηδενικό.

Ποιο είναι το UGS Chiren

Το UGS Chiren ήταν η μόνη αποθήκη αερίου στο έδαφος της Βουλγαρίας εδώ και 40 χρόνια. Αποτελεί βασικό μέσο για τη λειτουργία της αγοράς φυσικού αερίου στη γειτονική χώρα, καλύπτοντας τις εποχιακές διακυμάνσεις στην κατανάλωση φυσικού αερίου, εξασφαλίζοντας την απαραίτητη ευελιξία που προκαλείται από τις διαφορές μεταξύ της προσφοράς και της κατανάλωσης αλλά και διασφαλίζοντας αποθεματικό έκτακτης ανάγκης.

Έτσι, το UGS Chiren, σύμφωνα με την Bulgartransgaz EAD, είναι κρίσιμο για την ασφάλεια των προμηθειών φυσικού αερίου, ενώ το έργο για την επέκτασή του στοχεύει αφενός στη δημιουργία συνθηκών που την εγγυώνται για τους Βούλγαρους χρήστες και τους χρήστες των χωρών της περιοχής και αφετέρου στην ανάπτυξη του UGS Chiren ως κέντρου εμπορικής αποθήκευσης αερίου σε μια διασυνδεδεμένη περιφερειακή και ευρωπαϊκή αγορά, καθώς είναι μέρος του περιφερειακού συστήματος φυσικού αερίου, που αποτελείται από διασυνδέσεις, τερματικούς σταθμούς ΥΦΑ κ.α.

Μεσοπρόθεσμα, το Chiren UGS αναδεικνύεται ως εμπορική εγκατάσταση αποθήκευσης, παίζοντας σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του ανταγωνισμού στην περιφερειακή αγορά φυσικού αερίου και στην εξασφάλιση πρόσθετης ευελιξίας των δικτύων μεταφοράς.

Η μακρά «ωρίμανση»

Όσον αφορά τη χρονική εξέλιξη του project, το 2009 ανατέθηκε η επεξεργασία τεχνολογικού σχεδιασμού για τη λειτουργία του UGS Chiren, που ολοκληρώθηκε το 2011, και σύμφωνα με αυτόν υπάρχουν δυνατότητες επέκτασης της χωρητικότητας.

Τον Μάρτιο του 2015 μετά την έναρξη και την ολοκλήρωση της διαδικασίας επιλογής ανάδοχου, πραγματοποιήθηκε με επιτυχία η γεωμηχανική προσομοίωση Chiren Reservoir. Το κύριο συμπέρασμα της έκθεσης είναι ότι σύμφωνα με τις διαθέσιμες πληροφορίες για τη γεωλογική δομή, το Chiren UGS είναι κατάλληλο για αύξηση της πίεσης σχηματισμού έως 150 bar.

Ακολούθησε τον Σεπτέμβριο του 2015 η ανάλυση επιφανειακών αερίων που έδειξε ότι δεν βρέθηκαν υδρογονάνθρακες εντός της αποθήκης αερίων.

Παράλληλα, την ίδια χρονιά η Bulgartransgaz EAD ετοίμασε μια πρόταση για διεξαγωγή σεισμικών ερευνών 3D πεδίου στο πλαίσιο του έργου για την επέκταση του UGS που χρηματοδοτήθηκε κατά 50% (με 3,9 εκατ. ευρώ) από το Connecting Europe-CEF-Energy.

Μετά από προσφυγές και καθυστερήσεις ανάδοχος για τις έρευνες βγήκε η πολωνική εταιρεία Geofizyka Toruń S.A., ενώ η σύμβαση υπογράφτηκε τον Μάιο του 2018.

Κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2020, πραγματοποιήθηκαν 3D σεισμικές έρευνες, οι οποίες, εκτός από τη λήψη τρισδιάστατων σεισμικών δεδομένων, περιλάμβαναν την εκτέλεση σεισμικής γεώτρησης (VSP) σε δύο πηγάδια. Από τον Σεπτέμβριο του 2020, η εργασία συνεχίστηκε με την επεξεργασία των δεδομένων που αποκτήθηκαν.

Τα συμπεράσματα για το ελληνικό project

Από όλα τα παραπάνω προκύπτουν χρήσιμα συμπεράσματα για την περίπτωση της Ελλάδας και του project της Υπόγειας Αποθήκης Ν. Καβάλας.

Το πρώτο είναι ότι χάθηκε πολύτιμος χρόνος και συγκεκριμένα μια ολόκληρη δεκαετία, καθώς η πρώτη μελέτη για την μετατροπή και αξιοποίηση του εξαντλημένου κοιτάσματος παρουσιάστηκε τον Ιούλιο του 2011 από την Energean (σε συνεργασία με την Edison).

Λίγους μήνες νωρίτερα, η τότε κυβέρνηση είχε αποφασίσει τη μεταβίβαση της κυριότητας του συγκεκριμένου asset στο νεοσυσταθέν εκείνη την εποχή ΤΑΙΠΕΔ. Έκτοτε και για αρκετά χρόνια επί της ουσίας το project παρέμεινε στα «συρτάρια» του Ταμείου.

Μόλις το καλοκαίρι του 2018 το ΤΑΙΠΕΔ ξεκίνησε την αναζήτηση συμβούλων στην κατεύθυνση της αξιοποίησης και μεσολάβησαν σχεδόν δύο χρόνια διεργασιών μέχρι τη δημοσίευση της πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος στις 29 Ιουνίου 2020.

Το δεύτερο, αυτονόητο συμπέρασμα είναι ότι πρέπει να βιαστούμε…