Οι εθελοντικές πιστώσεις άνθρακα (Voluntary Carbon Credits) αναγνωρίζονται ολοένα και περισσότερο ως βασικό εργαλείο για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα, αποτελώντας αναπόσπαστο μέρος των στρατηγικών μηδενικών εκπομπών τόσο των κρατών όσο και των εταιρειών. «Η ανταγωνιστική αγορά των VCC αλλάζει γρήγορα, με τα εξειδικευμένα πρότυπα να γίνονται γνωστά ενεργώντας σε διαφοροποιητικούς παράγοντες, όπως η εστίαση σε καινοτόμα έργα αφαίρεσης (removal projects) ή/και συμβάλλοντας στην απαλλαγή των χωρών από εκπομπές άνθρακα μέσω τοπικών έργων προσαρμοσμένων στις ιδιαιτερότητες κάθε χώρας», δήλωσε ο Alessandro Cadei, Επικεφαλής του τμήματος Utilities & Renewables στην Bain & Company για την περιοχή ΕΜΕΑ και μέλος του τμήματος Energy & Natural Resources.
Τα τελευταία χρόνια, η παγκόσμια εθελοντική αγορά άνθρακα (voluntary carbon market) έχει εξελιχθεί δραστικά: η ζήτηση έχει αυξηθεί ενώ η προσφορά δεν ακολουθεί τους ίδιους ρυθμούς, με αποτέλεσμα να αναμένεται σημαντική έλλειψη τα επόμενα χρόνια. Πράγματι, η παγκόσμια ζήτηση έχει αυξηθεί σημαντικά, φτάνοντας το ~0,1 G tCO2 το 2020 – ενώ αναμένεται να φτάσει έως και 3 G tCO2 έως το 2030. Η προσφορά αναμένεται να φτάσει έως και ~1G tCO2 το 2030. Με την άνοδο της εθελοντικής αγοράς άνθρακα, η προσφορά παραδοσιακά συγκεντρωνόταν στις αναπτυσσόμενες χώρες μέσω κυρίως της αποφυγής έργων που βασίζονται στη φύση (π.χ. προστασία & διατήρηση δασών), με διαδικασίες ανάπτυξης μεθοδολογιών, πιστοποίησης και έκδοσης με βάση παγκόσμια πρότυπα (π.χ. Verra, Gold Standard).
Σύμφωνα με την τελευταία μελέτη της Bain, με επίκεντρο τις ευρωπαϊκές αγορές, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, αναδεικνύονται 4 βασικές τάσεις που θα αναδιαμορφώσουν την εθελοντική αγορά άνθρακα:
- Υψηλή ζήτηση για έργα υψηλών προδιαγραφών και άνοδος των «καινοτόμων» παικτών
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η αυξημένη ζήτηση για πιστώσεις υψηλής ποιότητας από τους τελικούς αγοραστές, για την αποφυγή «πράσινης» παραπλάνησης του κοινού, επαναπροσδιορίζει τη σύνθεση της αγοράς, με μια σταδιακή σύγκλιση προς έργα αφαίρεσης έναντι έργων αποφυγής. Η μετάβαση αυτή οδηγεί τόσο σε αύξηση της τιμής όσο και στην εμφάνιση «καινοτόμων» παικτών που κατασκευάζουν ιδιόκτητες μεθοδολογίες σε νέες λύσεις αφαίρεσης βασισμένες στην τεχνολογία
1 Εμφάνιση τοπικών προτύπων που θα επιταχύνουν την απανθρακοποίηση των χωρών
H αυξανόμενη πίεση προς τις ευρωπαϊκές χώρες για απαλλαγή από τον άνθρακα, λόγω της Συμφωνίας του Παρισιού, μαζί με τη δυνατότητα εμπορίας πιστώσεων άνθρακα μεταξύ των χωρών (όπως διέπεται από το άρθρο 6 της Συμφωνίας του Παρισιού) οδήγησε στην πρόσφατη ανάπτυξη εθνικών προτύπων, με χορηγία κυβερνήσεων και τοπικών αρχών. Τα πρότυπα αυτά συμβάλουν στην επίτευξη των εθνικών στόχων μείωσης των εκπομπών άνθρακα, ικανοποιώντας την τοπική ζήτηση μέσω της τοπικής προσφοράς. Οι εθνικές εθελοντικές αγορές άνθρακα εφαρμόζονται ήδη σε ορισμένες χώρες (π.χ. Woodland Carbon Code στο Ηνωμένο Βασίλειο, Label Bas Carbone στη Γαλλία, …), ενώ βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη σε άλλες (π.χ. Πορτογαλία).
2 Ανάπτυξη νέων μεθοδολογιών προσαρμοσμένων στις τοπικές ανάγκες
Σε αυτό το πρώιμο στάδιο, λόγω της ανάγκης να επιταχυνθεί ο χρόνος για την διάθεση στην αγορά και την ταχεία τόνωση της τοπικής προσφοράς, τα εθνικά πρότυπα βασίστηκαν κυρίως σε υπάρχουσες και αποδεδειγμένες μεθοδολογίες που αναπτύχθηκαν από παγκόσμια προγράμματα. Ωστόσο, τα τοπικά πρότυπα στοχεύουν στην ανάπτυξη νέων μεθοδολογιών που είναι ειδικά προσαρμοσμένες στις τοπικές ανάγκες (π.χ. Blue Carbon, που αναπτύχθηκε πρόσφατα από την γαλλική εθελοντική αγορά άνθρακα).
3 Εμφάνιση νέων επιχειρηματικών μοντέλων: μοντέλο “porting” με πλατφόρμες εστιασμένες στον άνθρακα
Επί του παρόντος, οι περισσότερες συναλλαγές VCC γίνονται από brokers και ανοιχτές αγορές (~75% των συναλλαγών). Τα επόμενα χρόνια, οι συναλλαγές αναμένεται να κατακτήσουν υψηλότερο μερίδιο στην αγορά (φτάνοντας το ~50% το 2030), αξιοποιώντας νέα μοντέλα συνεργασίας. «Υπάρχει μια τάση τα παραδοσιακά χρηματιστήρια να αρχίσουν να συνεργάζονται με επιχειρήσεις που εστιάζουν στον άνθρακα ώστε να ξεκινήσουν σταδιακά τις συναλλαγές πιστώσεων άνθρακα στις πλατφόρμες τους, όπως συμβαίνει στη Μέση Ανατολή, την Αφρική και τη Βραζιλία. Αυτό το μοντέλο συνεργασίας, αντικατοπτρίζοντας την πλατφόρμα ανταλλαγής άνθρακα στο επιθυμητό επίπεδο, επιτρέπει την ελαχιστοποίηση του χρόνου και του κόστους εγκατάστασης, αξιοποιώντας τις υπάρχουσες τεχνολογίες και την εμπειρία, τονώνοντας παράλληλα τη ρευστότητα» δήλωσε ο Henning Huenteler, Bain Expert Associate Partner και επικεφαλής της αγοράς άνθρακα για την περιοχή EMEA.
«Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, οι ευρωπαϊκές χώρες μπορούν να ενστερνιστούν την εθελοντική αγορά άνθρακα ως βασικό συστατικό της στρατηγικής τους, αναπτύσσοντας/αγκαλιάζοντας σχέδια που θα πρέπει να βασίζονται σε 3 βασικές αρχές», δήλωσε η Martina Pagani, Senior Manager της Bain & Company Ιταλίας:
- Γρήγορη υλοποίηση έργων: Θα πρέπει να ελαχιστοποιηθεί ο χρόνος διάθεσης στην αγορά «εισαγωγώντας» ήδη υπάρχουσες μεθοδολογίες για έργα που βασίζονται στη φύση, αναπτύσσοντας παράλληλα νέες μεθοδολογίες, προσαρμοσμένες στις τοπικές ιδιαιτερότητες (π.χ. Posidonia)
- Αξιοποίηση συναλλαγών για τη διασφάλιση ρευστότητας και διαφάνειας: Θα πρέπει να εξεταστεί η δυνατότητα συνεργασίας με υπάρχοντες συναλλαγές με επίκεντρο τον άνθρακα για να επιταχυνθεί ο χρόνος διάθεσης προς την αγορά και να δημιουργηθεί ρευστότητα, αξιοποιώντας δημοπρασίες και νέα μοντέλα χρηματοδότησης για την επιτάχυνση των τοπικών διακοπτόμενων προμηθειών, σε συνδυασμό με ένα μοντέλο spot για το εμπόριο διεθνών πιστώσεων.
- Παρακολούθηση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας: Θα πρέπει να παρακολουθείται συνεχώς η προσθετικότητα σε σύγκριση με την υφιστάμενη και την επερχόμενη ρύθμιση (π.χ. οι μειώσεις των αερίων θερμοκηπίου δεν θα είχαν συμβεί εάν δεν υπήρχαν εθελοντικές πιστώσεις άνθρακα) καθώς και η συμβατότητα/μεταφορά των τοπικών πιστώσεων έναντι των διεθνών και ευρωπαϊκών πλαισίων.
Συμπερασματικά, όσον αφορά τις επιχειρήσεις, η πίεση που τους ασκείται να αναλάβουν άμεσες πρωτοβουλίες φτάνει σε πρωτοφανή επίπεδα. Η αυξανόμενη πολυπλοκότητα των εθελοντικών αγορών άνθρακα απαιτεί από τις εταιρείες να αναπτύξουν δυνατότητες και τεχνογνωσία αναφορικά με την πρόσβαση, την ανάλυση, και την κατανόηση των πιστώσεων που αγοράζουν, ώστε να διασφαλίσουν την ιχνηλασιμότητα, την ακεραιότητα και την ποιότητά τους. Σε κρατικό επίπεδο, οι χώρες «νικητές» το 2023 και για τα επόμενα χρόνια, θα πρέπει να διαμορφώσουν ένα ξεκάθαρο κανονιστικό πλαίσιο και μια ξεκάθαρη στρατηγική για να πορευτούν με επιτυχία σε αυτό το περίπλοκο και ταχέως εξελισσόμενο τοπίο της αγοράς.