Δεκαετές των νέων ηλεκτρικών διασυνδέσεων, καθώς και αρκετών έργων ενίσχυσης του ηλεκτρικού συστήματος της χώρας μπορεί να χαρακτηριστεί το πρόγραμμα ανάπτυξης του ΑΔΜΗΕ για την περίοδο 2023-2032, συνολικού προϋπολογισμού 4 δισ. ευρώ, το οποίο τέθηκε από χθες σε δημόσια διαβούλευση μέχρι τις 11 Φεβρουαρίου.
Σημειώνεται ότι το πρόγραμμα έχει εμπροσθοβαρή σχεδιασμό, καθώς περισσότερα από τα μισά κεφάλαια και συγκεκριμένα 2,68 δισ. ευρώ θα επενδυθούν έως το 2026.
Ανάμεσα στα νέα έργα ξεχωρίζει η διασύνδεση Ελλάδας-Αιγύπτου, για την οποία αναφέρεται ότι «τον Οκτώβριο του 2021 υπογράφηκε μνημόνιο συνεργασίας Ελλάδας-Αιγύπτου με βάση το οποίο συστήνεται ομάδα εργασίας υψηλού επιπέδου, με συμμετοχή εκπροσώπων των δύο υπουργείων, των Διαχειριστών των συστημάτων μεταφοράς και των ρυθμιστικών αρχών, που θα εξετάσει τις τεχνικές και οικονομικές παραμέτρους του έργου της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας- Αιγύπτου, θα διευκολύνει την αδειοδότηση και θα υποστηρίξει τον χαρακτηρισμό του ως έργου ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος. Στο αμέσως επόμενο διάστημα θα ακολουθήσει η σύσταση κοινής τεχνικής επιτροπής που θα απαρτίζεται από στελέχη των δύο Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς (ΑΔΜΗΕ και EETC) για την εκπόνηση μελέτης σκοπιμότητας για την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας-Αιγύπτου».
Η εναλλακτική «πράσινη» πηγή της Ευρώπης
Η εξέλιξη αυτή έρχεται σε συνέχεια της παρέμβασης-πρότασης του πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη τον περασμένο Οκτώβριο, στο πλαίσιο των διεργασιών στην Ε.Ε. για την ενεργειακή κρίση, σχετικά με την προοπτική να διαμορφωθεί μια εναλλακτική πηγή τροφοδοσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέσω της μεταφοράς είτε φυσικού αερίου, είτε «πράσινης» ηλεκτρικής ενέργειας από την Βόρεια Αφρική, -ουσιαστικά την Αίγυπτο-, μέσω Ελλάδας. Έρχεται επίσης σε συνέχεια της 9ης Τριμερούς Συνόδου Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου στην Αθήνα, όπου ο Έλληνας πρωθυπουργός, ο πρόεδρος της Κύπρου Ν. Αναστασιάδης και ο Αιγύπτιος πρόεδρος Σίσι επισφράγισαν την συνεργασία τους μέσω της ηλεκτρικής διασύνδεσης των τριών χωρών.
Σύμφωνα με το φιλόδοξο πλαίσιο το οποίο έχει τεθεί, το υποθαλάσσιο καλώδιο θα μεταφέρει στην Ελλάδα και την Ευρώπη ηλεκτρική ενέργεια που θα παράγεται αποκλειστικά από ΑΠΕ και άρα θα πρόκειται για «πράσινο» έργο, το οποίο θα μπορέσει να διεκδικήσει με αξιώσεις και ευρωπαϊκή υποστήριξη.
Παράλληλα υπάρχουν ήδη στα σκαριά τρεις διαφορετικές προτάσεις για την υλοποίησή του.
Το ένα είναι το GREGY (Green Energy Interconnector) που προωθεί η Elica του Ομίλου Κοπελούζου εδώ και μια δεκαετία. Πρόσφατα ανακοινώθηκε ότι κατατέθηκε πλήρες αίτημα για ένταξη του στο δεκαετές πλάνο ανάπτυξης των Ευρωπαϊκών Δικτύων Ενέργειας (TYNDP 2022). Κάτι που θα αποτελέσει το πρώτο απαραίτητο βήμα για την διαδικασία ένταξης του στην 6η λίστα των Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος (PCI) της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο της διασύνδεσης των Διευρωπαϊκών Δικτύων Ενέργειας.
Το GREGY προβλέπεται ότι θα ακολουθεί τη διαδρομή Ras Ghareb-Nile West- Wadi El Natroon- Acharnes, ενώ θα αποτελείται από διασύνδεση HVDC από την περιοχή Wadi-El-Natroon (Αίγυπτος) με την περιοχή της Αττικής συνολικού μήκους περίπου 1373 χλμ και δίκτυο HVAC που θα συνδέει τον σταθμό μετατροπής της Αιγύπτου με την τοποθεσία των αιολικών πάρκων (περίπου 640 χλμ).
Το δεύτερο είναι ο EuroAfrica Interconnector που αποτελεί μεγάλο και σύνθετο έργο, καθώς το μήκος του θα φτάνει τα 1396 χιλιόμετρα, το καλώδιο θα ποντιστεί σε ανώτατο βάθος μέχρι 3.000 μέτρα ενώ θα περιλαμβάνει, ακόμη, τρεις σταθμούς μετατροπής (converter stations) στην Αίγυπτο, την Κύπρο και την Ελλάδα, καθώς και multi terminal operation. Η επένδυση (για το πρώτο στάδιο) υπολογίζεται στα 2,5 δισ. ευρώ.
Η διαδρομή του καλωδίου θα ξεκινάει από τη Νταμιέττα της Αιγύπτου και θα διανύει υποθαλάσσια 498 χιλιόμετρα μέχρι τον σταθμό της Κοφινού στην Κύπρο. Από εκεί θα κατευθυνθεί στην Κορακιά της Κρήτης διανύοντας άλλα 898 χιλιόμετρα. Το καλώδιο θα συνδέεται με την ολοκληρωμένη μέχρι τότε μεγάλη διασύνδεση Κρήτης-Αττικής μέσω της οποίας θα φτάνει στην ηπειρωτική Ελλάδα.
Στον κατάλογο του ENTSO-E έχει περιληφθεί και το προτεινόμενο από την εταιρεία Κυκλαδικά Μελτέμια (θυγατρική του Eunice Group), Greece-Africa Power Interconnector (GAP Interconnector). Το έργο αφορά στην κατασκευή ενός υποβρύχιου καλωδίου συνολικής ισχύος 2000MW (2x1000MW) που θα διασυνδέει τις ακτές της Αιγύπτου (Mersa Matruh) με την Κρήτη και συγκεκριμένα με τον Αθερινόλακκο Λασιθίου, όπου προβλέπεται η δημιουργία νέου σταθμού μετατροπής HVDC. Στη συνέχεια θα «κλειδώσει» με τις δύο ηλεκτρικές διασυνδέσεις Κρήτης-Αττικής και Κρήτης-Πελοποννήσου.
Οι άλλες διεθνείς διασυνδέσεις
Σε φάση προόδου βρίσκονται, όμως και οι άλλες σχεδιαζόμενες νέες διεθνείς διασυνδέσεις. Συγκεκριμένα, η νέα διασύνδεση Ελλάδας- Ιταλίας έχει περάσει στο στάδιο εκπόνησης μελετών σκοπιμότητας. Με την ολοκλήρωση των μελετών το αμέσως επόμενο διάστημα, οι διαχειριστές ΑΔΜΗΕ και TEΡNA θα αποφασίσουν από κοινού την πλέον ενδεδειγμένη τεχνοοικονομική λύση, η οποία προγραμματίζεται να ενσωματωθεί στο Τελικό Σχέδιο του Δεκαετούς στα τέλη Μαρτίου 2022.
Επίσης, σε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται ο διαγωνισμός για τη διασύνδεση Ελλάδας-Βουλγαρίας με την ολοκλήρωσή του να αναμένεται μέχρι το τέλος του μήνα. Ο προϋπολογισμός για το ελληνικό τμήμα προσεγγίζει τα 10 εκατ. ευρώ, ενώ το έργο έχει ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2ο εξάμηνο του 2022. Με τη νέα διασύνδεση, η μεταφορική ικανότητα στο σύνορο των δύο χωρών αυξάνεται σημαντικά στα 800 MW για την κατεύθυνση από την Ελλάδα προς τη Βουλγαρία και σε 1.350 MW για την κατεύθυνση από τη Βουλγαρία προς την Ελλάδα.
Ακόμη, ο ΑΔΜΗΕ έχει κινήσει τις διαδικασίες για τη μελέτη νέας διασύνδεσης Ελλάδας-Αλβανίας.
Οι διασυνδέσεις των νησιών
Όσον αφορά τις ηλεκτρικές διασυνδέσεις των νησιών, το έργο για το λεγόμενο «μεγάλο καλώδιο» Κρήτης-Αττικής, προϋπολογισμού άνω του 1 δισ. ευρώ έχει εισέλθει σε φάση υλοποίησης, με το νέο χρονοδιάγραμμα να προβλέπει ολοκλήρωση περί τον Ιούνιο του 2024.
Την ίδια χρονιά θα ολοκληρωθεί και η Δ’ Φάση της διασύνδεσης των Κυκλάδων, συνολικού προϋπολογισμού 410 εκατ. ευρώ, με χρηματοδότηση 165 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης. Οι διαγωνισμοί για το πρώτο σκέλος έχουν ολοκληρωθεί και οι εργασίες ξεκινούν άμεσα για το τμήμα Σαντορίνης-Νάξου, ενώ εκτιμάται ότι μέχρι την άνοιξη θα διενεργηθούν και οι διαγωνισμοί για τα επόμενα σκέλη του project.
Όσον αφορά τις διασυνδέσεις των Δωδεκανήσων και των νησιών του ΒΑ Αιγαίου ο συνολικός προϋπολογισμός ανέρχεται στα 2,35 δισ. ευρώ, με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2028-29. Εξ αυτών, τα 1,45 δις αφορούν τη διασύνδεση των Δωδεκανήσων και τα 863 εκατ. ευρώ τα νησιά του ΒΑ Αιγαίου. Η πρώτη φάση, με πλάνο ολοκλήρωσης το 2027, προβλέπει τη διασύνδεση της Κω και της Ρόδου με την ηπειρωτική χώρα, μέσω Κορίνθου, καθώς και τη διασύνδεση Λήμνου-Λέσβου, μέσω Ανατολικής Θράκης. Η δεύτερη φάση, με πλάνο ολοκλήρωσης το 2028, προβλέπει τις διασυνδέσεις Σκύρου-Εύβοιας, Λέσβου-Χίου, Κω-Σάμου και Ρόδου-Καρπάθου, ενώ το έργο ολοκληρώνεται το 2029 με τις διασυνδέσεις Λέσβου-Σκύρου και Χίου-Σάμου.
Ακόμη, φέτος το καλοκαίρι ολοκληρώνεται η διασύνδεση της Σκιάθου με το ηπειρωτικό σύστημα, μέσω της Εύβοιας (επένδυση 57 εκατ. ευρώ), διασφαλίζοντας την ομαλή ηλεκτροδότηση των Βορείων Σποράδων.
Το Δεκαετές προβλέπει επίσης έργα ύψους περίπου 100 εκατ. ευρώ μέχρι το 2025, για τα νησιά του Ιονίου που περιλαμβάνουν την αντικατάσταση της καλωδιακής σύνδεσης Κυλλήνης-Ζακύνθου, την αναβάθμιση της διασύνδεσης Λευκάδας-Κεφαλονιάς καθώς και νέα διασύνδεση μεταξύ Ηγουμενίτσας και Κέρκυρας.
Η μείωση των ΥΚΩ και τα υπεράκτια αιολικά
Τα έργα των διασυνδέσεων της νησιωτικής χώρας με το ηπειρωτικό σύστημα αναμένεται να φέρουν τεράστια μείωση των ΥΚΩ. Ειδικότερα, και ανάλογα με τα διαφορετικά σενάρια που αναπτύσσονται στο Δεκαετές, από τη διασύνδεση των Κυκλάδων η εκτιμώμενη συνολική μείωση του κόστους των ΥΚΩ για την περίοδο 2025-2049 κυμαίνεται από 1.498 εκατ. έως 3.092 εκατ.
Αντίστοιχα, από τη διασύνδεση των Δωδεκανήσων εκτιμάται για την περίοδο 2029-2053 συνολική μείωση του κόστους των ΥΚΩ από 2.763 εκατ. έως 3.641 εκατ.
Από τη διασύνδεση των νησιών του ΒΑ Αιγαίου η μείωση των ΥΚΩ για την περίοδο 2030-2054 εκτιμάται ότι θα κυμαίνεται από 1.620 εκατ. έως 1.923 εκατ.
Σημειώνεται ότι στα σχετικά σενάρια για την εγκατεστημένη ισχύ ΑΠΕ, στις προβλέψεις του υπό αναθεώρηση ΕΣΕΚ προστίθενται 400MW offshore αιολικών πάρκων στο ΗΣ Κω-Καλύμνου και 400 MW offshore αιολικών πάρκων τα οποία κατανέμονται στα ΗΣ Λήμνου, Σκύρου και Σάμου.
Τα έργα θωράκισης του συστήματος
Στο Δεκαετές περιλαμβάνονται σημαντικές επενδύσεις για έργα θωράκισης της ανθεκτικότητας του Εθνικού Συστήματος Μεταφοράς. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην εισαγωγή υπερσύγχρονου τεχνολογικού εξοπλισμού σε κρίσιμες ηλεκτρικές υποδομές της χώρας, μέσα από την αναβάθμιση του υφιστάμενου Προγράμματος Ανανέωσης Παγίων, ο προϋπολογισμός του οποίου διευρύνεται από 80 εκατ. ευρώ σε 200 εκατ. ευρώ.
Παράλληλα προωθούνται κι άλλα κρίσιμα έργα όπως η εγκατάσταση νέου συστήματος AC Chopper για την ενίσχυση του συστήματος της Κρήτης σε συνθήκες αυξημένης διείσδυσης ΑΠΕ, η καλωδιακή σύνδεση του νέου Υποσταθμού Χανιά ΙΙ και το κλείσιμο του βρόχου Καστέλι-Χανιά, με την κατασκευή νέου Υποσταθμού 150 kV στον Κάντανο και δύο νέων Γραμμών Μεταφοράς 150 kV Καστέλι-Κάντανος και Χανιά-Κάντανος.
Το Δεκαετές προβλέπει ακόμη έργα αντικατάστασης πεπαλαιωμένου εξοπλισμού σε Υποσταθμούς και Κέντρα Υπερυψηλής Τάσης στη Βόρεια και Δυτική Ελλάδα, όπως η αναβάθμιση στα ΚΥΤ Μελίτης, Αμυνταίου, Αγίου Δημητρίου και Αράχθου, καθώς και του Υποσταθμού Ορυχείου Νοτίου Πεδίου, αλλά και η εγκατάσταση καλωδιακών γραμμών σύγχρονης τεχνολογίας σε περιοχές της Θεσσαλονίκης.