Tη ζοφερή πραγματικότητα του τομέα της διαχείρισης αποβλήτων, περιγράφει η έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη που παρουσιάστηκε χθες, επιβεβαιώνοντας ότι ελάχιστα πράγματα συντελέστηκαν τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα με αποτέλεσμα η χώρα μας να σέρνεται στο ευρωπαϊκό δικαστήριο και να πληρώνει δυσθεώρητα πρόστιμα.
Αχίλλειος πτέρνα παραμένει η ανακύκλωση και η χωριστή συλλογή αποβλήτων, η διατήρηση των τριτοκοσμικών χωματερών με μεγάλες εκκρεμότητες ακόμη και σε αυτές που έχουν κλείσει και έπρεπε να έχουν αποκατασταθεί αλλά και η μεγάλη ανακολουθία νόμων και έργων, με χαρακτηριστικότερο όλων το τέλος ταφής (οι δήμοι θα καταβάλλουν ένα φόρο για τα απόβλητα που συνεχίζουν να θάβουν) που θεσμοθετήθηκε προ 8 ετών αλλά παραμένει κενό γράμμα. Πρόσφατα το υπουργικό συμβούλιο υπέγραψε το νέο Εθνικό Σχεδιασμό για τα απορρίμματα που προβλέπει συγκεκριμένες δράσεις σε όλη την αλυσίδα της διαχείρισης απορριμμάτων με σημαντικές υποδομές για την εξάλειψη και την μείωση των απορριμμάτων.
Ωστόσο ο χρόνος πιέζει για γρήγορες και αποφασιστικές λύσεις αφού υπάρχουν περιοχές της χώρας που βρίσκονται στα κόκκινα. Είναι χαρακτηριστικό ότι λόγω έλλειψης αντίστοιχων έργων, υπάρχουν δήμοι και περιφέρειες που, προχωρούν σε προσωρινή διαχείριση αποβλήτων ή την εγκατάσταση δεματοποιητών, με αποτέλεσμα χιλιάδες τόνοι απορριμμάτων να στοιβάζονται σε διάφορες περιοχές της χώρας ή τα απορρίμματα να μεταφέρονται σε άλλες περιοχές, δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο.
Στα προβλήματα, κατά την έκθεση, περιλαμβάνεται και «η λειτουργία των υφιστάμενων έργων διαχείρισης στερεών αστικών αποβλήτων, χωρίς να διαθέτουν τις νόμιμες άδειες και εγκρίσεις ή καθ’ υπέρβαση αυτών και κατά παράβαση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας».
Τονίζεται, επίσης, και η «παράλειψη της επιβολής των προβλεπόμενων κυρώσεων, αλλά και της ένταξης οικονομικών εργαλείων και κινήτρων στο σύστημα της διαχείρισης των αποβλήτων».
Για την ανακύκλωση επισημαίνεται, μεταξύ άλλων, πως αρκετοί δήμοι δεν είναι συνδεδεμένοι με Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ), ούτε οι ίδιοι έχουν οργανώσει εναλλακτική διαχείριση αποβλήτων, κατά παράβαση της σχετικής νομοθεσίας.
Οι περισσότεροι δήμοι δεν έχουν ολοκληρωμένα σχέδια για τη χωριστή συλλογή χαρτιού, γυαλιού, μετάλλων και πλαστικών ώστε να διασφαλίζεται καλή ποιότητα και υψηλά ποσοστά συλλογής ανακυκλώσιμων υλικών.
Υπάρχουν, επίσης, καταγγελίες πολιτών για μη ορθή χωροθέτηση των μπλε κάδων καθώς και τον περιορισμένο αριθμό τους, αλλά και για τη συχνότητα συλλογής. Επιπλέον υπάρχουν καταγγελίες για απόρριψη εντός των μπλε κάδων άλλων αποβλήτων από οικιακά απορρίμματα μέχρι λάστιχα, κ.α.
Τεράστια απόσταση καλούμαστε να διανύσουμε και στον τομέα των βιοαποβλήτων, των αποβλήτων που παράγονται από τα νοικοκυριά. Ορισμένοι δήμοι, για να μην προχωρήσουν σε έργα διαχείρισης βιοαποβλήτων, επικαλούνται ακόμα και τους Κανονισμούς Καθαριότητας, οι οποίοι προβλέπουν πως οι φορείς διαχείρισης, ανάλογα με τις δυνατότητές τους, μπορούν να μη δέχονται στερεά απόβλητα, εξαιρουμένων των οικιακών.
Ο Συνήγορος του Πολίτη, επισημαίνει, όμως, «οι δήμοι φέρουν την ευθύνη της καθαριότητας των κοινοχρήστων χώρων και της εξάλειψης της ανεξέλεγκτης διάθεσης των αποβλήτων», ενώ «η ανεξέλεγκτη απόρριψη κλαδιών και λοιπών πράσινων αποβλήτων σε κοινόχρηστους χώρους, ανεξάρτητα από τον υπαίτιο, καθιστά τον δήμο, ο οποίος είναι αρμόδιος για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων της εδαφικός του περιφέρειας υπεύθυνο για την υποβάθμιση του περιβάλλοντος κατά τους ορισμούς του άρθρου 2 του ν. 1650/1986 όπως ισχύει, λόγω της μη ορθής αποκομιδής των φυτικών αποβλήτων».
Τεράστιο έλλειμμα εντοπίζεται και στα απόβλητα από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ). Όπως αναφέρεται στην έκθεση, «έχει καταγγελθεί η εγκατάλειψη των ΑΕΚΚ κατά τη μεταφορά τους και η ανεξέλεγκτη διάθεσή τους εντός δημοσίων ή και ιδιωτικών εκτάσεων, πολλές φορές αγνώστου ιδιοκτήτη, με αποτέλεσμα να μη γίνεται καμία διαχείρισή τους και να δημιουργούνται χώροι ανεξέλεγκτης διάθεσης αποβλήτων». Αν και οι δήμοι έχουν την ευθύνη εξάλειψης αυτών των χώρων, ελάχιστα κάνουν για τον περιορισμό τους.
«Είναι γεγονός ότι ανά δήμο υπάρχουν θέσεις με μεγάλες ή και μικρότερες ανεξέλεγκτες αποθέσεις αποβλήτων, οι οποίες δεν έχουν αποκατασταθεί και δεν ενεργοποιούνται οι διαδικασίες αποκατάστασης. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα, και παρά την ύπαρξη ακυρωτικών δικαστικών αποφάσεων, η διοίκηση εμμένει στη διατήρηση του ΧΑΔΑ, ελλείψει άλλων διαθέσιμων χώρων και υπό την πίεση της πρόκλησης κινδύνου για τη δημόσια υγεία και την κήρυξη της περιοχής σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης».
Στην έκθεση αναφέρεται πως, παρά τις σαφείς προβλέψεις της νομοθεσίας, «μέχρι σήμερα, δεν έχουν πραγματοποιηθεί οι ενδεδειγμένες ενέργειες από την κεντρική διοίκηση, ώστε να πρόστιμα που έχουν επιβληθεί από το ΔΕΕ (σ.σ. Ευρωπαϊκό Δικαστήριο) για τους ενεργούς ΧΑΔΑ, να παρακρατούνται, τελικώς, από τους Δήμους που όφειλαν να τους είχαν αποκαταστήσει». Το γεγονός αυτό «συμβάλλει στη διαιώνιση του φαινομένου» και στην πληρωμή προστίμων προς την Ε.Ε.