της Παναγιώτας Καρλατήρα
Μέσα σε βαρύ και ομιχλώδες τοπίο ψάχνουν τον οικογενειακό γιατρό (τους) περίπου 9 εκατομμύρια Ελληνες. Οι τεράστιες ελλείψεις του νέου συστήματος Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ) με τις Τοπικές Μονάδες Υγείας (ΤΟΜΥ) και τους οικογενειακούς γιατρούς να παραμένουν κυρίως στα χαρτιά – από τις 236 ΤΟΜΥ που θα έπρεπε να λειτουργούν μέχρι το τέλος Δεκεμβρίου είναι ανοικτές 101 και από τους 4.000 γιατρούς υπάρχουν 250 στις ΤΟΜΥ και άλλοι 700 ιδιώτες συμβεβλημένοι με τον ΕΟΠΥΥ- αλλά και οι συνεχείς -και όχι ιδιαίτερα επιδέξιοι- ελιγμοί της ηγεσίας του υπουργείου Υγείας μόνο σύγχυση προκαλούν.
Είναι ενδεικτικό ότι μέχρι και την περασμένη εβδομάδα από την Αριστοτέλους μιλούσαν για υποχρεωτική εγγραφή όλων στο νέο σύστημα της ΠΦΥ, με ποινή μάλιστα για όσους δεν εγγράφονται τη μη διενέργεια προληπτικών εξετάσεων, τώρα όμως, σε μια άτακτη, σιωπηρή αναδίπλωση, οι επικεφαλής του υπουργείου διαβεβαιώνουν ότι θα συνεχιστεί απρόσκοπτα η εξυπηρέτηση των πολιτών από όλους τους παθολόγους χωρίς να αποκλείονται όσοι δεν έχουν εγγραφεί στις λίστες των οικογενειακών γιατρών μέχρι 31 Δεκεμβρίου. Οι επιστημονικοί και θεσμικοί φορείς της ιατρικής κοινότητας κάνουν λόγο για ναυάγιο και όχι για μεταρρύθμιση, όπως υποστηρίζει το υπουργείο Υγείας. Οι πολίτες, πάλι, έχουν εγκλωβιστεί σε μια πολύ δύσκολη συγκυρία: μαζί με τα κύματα των χειμερινών ιώσεων θα πρέπει να παλέψουν και με τις ελλείψεις στο ιατρικό δυναμικό. Το «ΘΕΜΑ» χαρτογραφεί το πεδίο της ΠΦΥ και δίνει απαντήσεις (με βάση τα όσα έχουν ανακοινωθεί επισήμως από το υπουργείο και τα όσα έχουν υλοποιηθεί) στα εύλογα ερωτήματα που τίθενται από τους άμεσα ενδιαφερόμενους, τους πολίτες, για τη δύσβατη πορεία τους προς τις ΤΟΜΥ και τον οικογενειακό γιατρό.
1. Τι είναι ο οικογενειακός γιατρός;
Ο οικογενειακός γιατρός είναι για τους ενήλικες γενικός γιατρός ή παθολόγος και για τα παιδιά έως 14 χρόνων ο παιδίατρος. Θεωρητικά, αν και όποτε καλυφθεί η δεξαμενή με τους οικογενειακούς γιατρούς, αυτοί θα έχουν πληθυσμό ευθύνης μέχρι 2.250 ενήλικες και μέχρι 1.500 παιδιά. Ο οικογενειακός γιατρός θα λειτουργεί ως τροχονόμος για το σύστημα υγείας, θα αξιολογεί δηλαδή τη βαρύτητα και το επείγον των περιστατικών και αναλόγως θα τα κατευθύνει είτε σε άλλον γιατρό, είτε σε Κέντρο Υγείας, είτε σε νοσοκομείο.
2. Πότε θα ενεργοποιηθεί ο οικογενειακός γιατρός;
Ο θεσμός του οικογενειακού γιατρού έχει ήδη ξεκινήσει με την ψήφιση του νόμου 4486/2017. Ωστόσο, η πλήρης λειτουργία του τοποθετείται στον… πολύ μακρινό ορίζοντα. Και παρότι οι αρμόδιοι στην Αριστοτέλους επιλέγουν πολύ προσεκτικά τις λέξεις -π.χ., ο ειδικός γραμματέας Σταμάτης Βαρδαρός έκανε λόγο πρόσφατα «για ένα δυναμικό σύστημα που συνεχώς διευρύνεται»-, η πραγματικότητα είναι πως επί δύο χρόνια η ΠΦΥ υλοποιείται με ρυθμό χελώνας και χρονοδιάγραμματα που ξεχειλώνουν συνεχώς. Και ότι από την 1η Ιανουαρίου 2019 έπρεπε όλοι οι Ελληνες να είναι εγγεγραμμένοι σε οικογενειακό γιατρό και μόνο από αυτόν να παίρνουν το πράσινο φως, το παραπεμπτικό, για ειδικευμένο γιατρό. Ωστόσο 15 ημέρες πριν από την καταληκτική προθεσμία είναι εγγεγραμμένοι μόνο 1.000.000 πολίτες, λειτουργεί μόλις το 40% των ΤΟΜΥ και η δεξαμενή των γιατρών είναι σε πολύ χαμηλά επίπεδα – μάλιστα οι πολίτες ουδέποτε ενημερώθηκαν για το τι σημαίνει ΠΦΥ. Και αντί το υπουργείο Υγείας να επικεντρωθεί στη μεταρρύθμιση που (θεωρεί ότι) υλοποιεί, βλέπει μόνο δράκους, όπως «ιατρικούς κύκλους του ιδιωτικού τομέα, που προφανώς είδαν τη συγκεκριμένη μεταρρύθμιση ανταγωνιστικά».
3. Τελικά είμαι υποχρεωμένος ή όχι να κάνω εγγραφή;
Μέχρι τις αρχές Δεκεμβρίου η θέση του υπουργείου Υγείας ήταν πως η εγγραφή στον οικογενειακό γιατρό είναι υποχρεωτική. Είχαν γίνει μάλιστα και διαρροές ότι η μη εγγραφή συνεπάγεται κυρώσεις ή αποκλεισμό από προληπτικές εξετάσεις και γενικά από το σύστημα Υγείας. Οι ιατρικοί σύλλογοι, επιστημονικοί και θεσμικοί, με ανακοινώσεις τους διεμήνυσαν στους πολίτες ότι η εγγραφή στον θεσμό ενέχει δικαίωμα και όχι υποχρέωση. Σταδιακά, το υπουργείο άρχισε να αναδιπλώνεται και να αμβλύνει τις αυστηρές διατυπώσεις για τον θεσμό του οικογενειακού γιατρού, καταλήγοντας πως «ο οικογενειακός γιατρός είναι ένας θεσμός που διευρύνει το δημόσιο σύστημα Υγείας προς όφελος του πολίτη». Στην πραγματικότητα, όμως, κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά στους πολίτες αν πρέπει να γραφτούν ή όχι, με την έννοια των επιπτώσεων. Για όσους, πάντως, αναζητούν δωρεάν πρόσβαση σε γιατρό, η εγγραφή στο σύστημα είναι μονόδρομος. Ωστόσο, ακόμα και στην περίπτωση που κάποιος επιδιώξει την εγγραφή, δεν σημαίνει ότι αυτή μπορεί να υλοποιηθεί, καθώς ενδέχεται να μην υπάρχουν διαθέσιμοι οικογενειακοί γιατροί. Το βέβαιο είναι ότι δεν αλλάζει κάτι σχετικά με τις επισκέψεις στους ιδιώτες γιατρούς. Οποιος έχει την οικονομική δυνατότητα μπορεί να εξασφαλίζει υπηρεσίες Υγείας από όποιον ιδιώτη επαγγελματία επιλέξει.
4. Υπάρχει χρονική προθεσμία για την εγγραφή;
Σύμφωνα με το σχέδιο του υπουργείου Υγείας, η προθεσμία για την εγγραφή των 10 εκατομμύριων Ελλήνων στον οικογενειακό γιατρό λήγει στις 31 Δεκεμβρίου 2018. Η ίδια ημερομηνία είχε αναφερθεί ως εναρκτήρια για την εφαρμογή του νέου συστήματος παραπομπών από τον οικογενειακό στον ειδικευμένο γιατρό, ωστόσο η πραγματικότητα των ελλείψεων και των μπαλωμάτων, -για παράδειγμα, το γεγονός ότι βάφτισαν οικογενειακούς γιατρούς με το ζόρι και μερικές εκατοντάδες παθολόγους και παιδιάτρους των Κέντρων Υγείας- δεν επιτρέπει να τηρηθεί η χρονική προθεσμία. Σιωπηρά λοιπόν έχει δοθεί επ’ αόριστον παράταση.
5. Πώς επιλέγει κάποιος τον οικογενειακό γιατρό;
Στην ηλεκτρονική πλατφόρμα www.rdv.healthnet.gr υπάρχει λίστα με οικογενειακούς γιατρούς ανάλογα με τον τόπο διαμονής κάθε πολίτη. Η επιλογή γίνεται με κριτήρια του ίδιου του ενδιαφερόμενου. Για παράδειγμα, μπορεί να επιλέξει την εγγύτερη ΤΟΜΥ ή το Κέντρο Υγείας ή όποιον ιδιώτη είναι διαθέσιμος. Πάντως, η πραγματικότητα δεν είναι τόσο απλή για τους πολίτες. Δεκάδες δήμοι της Αττικής έχουν οικογενειακούς γιατρούς που μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού και ολόκληροι νομοί της χώρας διαθέτουν μόνο τους «βαφτισμένους» οικογενειακούς γιατρούς ενός Κέντρου Υγείας.
6. Πώς γίνεται η εγγραφή;
Ο πολίτης μπορεί να πραγματοποιήσει την εγγραφή του στην ΤΟΜΥ της περιοχής του (αν λειτουργεί) προσκομίζοντας λογαριασμό κοινής ωφέλειας στο όνομά του ή εναλλακτικά υπεύθυνη δήλωση στην οποία θα δηλώνει πού κατοικεί μόνιμα, βεβαίωση ΑΜΚΑ και ταυτοποιητικό έγγραφο (φωτοτυπία ταυτότητας, διαβατηρίου). Σε περίπτωση που στην περιοχή του δεν υπάρχουν ΤΟΜΥ, μπορεί να εγγραφεί με τον ίδιο τρόπο σε γενικό γιατρό ή παθολόγο του τοπικού Κέντρου Υγείας ή άλλων δημόσιων δομών Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, όπως είναι τα Πολυδύναμα Περιφερειακά Ιατρεία, τα Περιφερειακά ή τα Τοπικά Ιατρεία. Σε περίπτωση που και αυτή η επιλογή δεν είναι εφικτή, ο πολίτης μπορεί να επιλέξει από τους διαθέσιμους συμβεβλημένους με τον ΕΟΠΥΥ οικογενειακούς γιατρούς της περιοχής του.
Εναλλακτικά, υπάρχει η δυνατότητα εγγραφής μέσω της ΗΔΙΚΑ (www.rdv.healthnet.gr) με τους κωδικούς του TaxisNet και επιλογή του μενού «Οικογενειακός Γιατρός». Σε αυτή την περίπτωση δεν χρειάζεται να προσκομιστεί βεβαίωση ΑΜΚΑ. Ωστόσο, η ηλεκτρονική εγγραφή δεν είναι τόσο απλή όσο πιθανόν ακούγεται, διότι στο τέλος ο πολίτης θα πρέπει να επισκεφθεί τον οικογενειακό γιατρό του ώστε να δώσει την αίτηση, εκείνος να την ενεργοποιήσει και να του δώσει επίσης κωδικούς πρόσβασης στην ΠΦΥ.
7. Ποιο θα είναι το ωράριο του γιατρού αν υποτεθεί ότι αυτός βρίσκεται τελικά;
Ο ιδιώτης συμβεβλημένος με τον ΕΟΠΥΥ οικογενειακός γιατρός, βάσει της σύμβασής του, είναι υποχρεωμένος να δέχεται δωρεάν τους πολίτες στο ιατρείο του σε ωράριο που ο ίδιος επιλέγει, ωστόσο το όριο δεν μπορεί να είναι λιγότερες από 20 ώρες εβδομαδιαίως. Στις ΤΟΜΥ το ωράριο λειτουργίας είναι 07.00-15.00 και 14.00-22.00.
8. Τι θα ισχύσει με τις επισκέψεις σε άλλους γιατρούς, πλην του οικογενειακού;
Για ραντεβού με γιατρούς άλλων ειδικοτήτων, πλην παθολόγων, γενικών γιατρών και παιδίατρων, απαιτείται η παραπομπή από τον οικογενειακό γιατρό. Το σύστημα των παραπομπών τυπικά ξεκινά από την 1/1/2019 αλλά επί της ουσίας δεν μπορεί να ξεκινήσει εφόσον υπάρχουν τόσα προβλήματα. Θεωρείται δεδομένη η… χαλαρότητα στις επισκέψεις στους ειδικευμένους γιατρούς. Εχουν ήδη εξαιρεθεί από το σύστημα των παραπομπών από τον οικογενειακό γιατρό οφθαλμίατροι, οδοντίατροι, γυναικολόγοι και ψυχίατροι και όπου υπάρχουν τέτοιοι γιατροί, είτε σε δημόσιες δομές είτε συμβεβλημένοι μέσω ΕΟΠΥΥ, οι πολίτες τους επισκέπτονται δωρεάν χωρίς παραπεμπτικό από παθολόγο ή παιδίατρο. Επίσης, οι χρόνιοι ασθενείς επισκέπτονται μία φορά τον οικογενειακό τους γιατρό, λαμβάνουν ένα παραπεμπτικό ετήσιας διάρκειας και συνεχίζουν να επισκέπτονται τον ειδικό τους γιατρό για το συγκεκριμένο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν.
9. Αν υπάρχει ήδη οικογενειακός γιατρός, π.χ. γιατρός που παρακολουθεί χρόνια κάποιον πολίτη, μπορεί να γίνει αυτός και επισήμως ο οικογενειακός;
Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο εφόσον ο γιατρός έχει ενταχθεί στο σύστημα της ΠΦΥ, δηλαδή είτε είναι γιατρός σε ΤΟΜΥ της περιοχής κατοικίας του ενδια-φερόμενου πολίτη είτε είναι ιδιώτης συμβεβλημένος με τον ΕΟΠΥΥ. Και στις δύο περιπτώσεις ακολουθείται η διαδικασία εγγραφής.
10. Αν δεν υπάρχει διαθέσιμος γιατρός σε κάποια περιοχή, τι πρέπει να κάνουν οι πολίτες;
Για τις περιοχές όπου δεν υπάρχει οικογενειακός γιατρός -και είναι πολλές αυτές, ιδίως στην Αττική και τη Θεσσαλονίκη- ο πολίτης θα συνεχίσει να καλύπτεται υγειονομικά με τις διαθέσιμες δυνατότητες, θα απευθύνεται δηλαδή στους παθολόγους ή στους παιδιάτρους των δημόσιων δομών υγείας που υπάρχουν στην περιοχή του. Και όταν χρειάζεται να απευθυνθεί σε ειδικευμένο γιατρό, συμβεβλημένο με τον ΕΟΠΥΥ, θα κλείνει απευθείας ραντεβού με αυτόν χωρίς να πρέπει να λάβει παραπεμπτικό από τον οικογενειακό γιατρό. Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα των ελλείψεων σε πολλές και πολυπληθείς περιοχές εξετάζεται νέα διαίρεση της περιφέρειας σε τομείς οι οποίοι ενδεχομένως να περιλαμβάνουν και γειτονικούς δήμους.