Της Παναγιώτας Καρλατήρα
«Σκότος, έρεβος και χάος» στα λογιστήρια των νοσοκομείων του ΕΣΥ: υπέρβαση δαπανών εκατομμυρίων ευρώ, μη τιμολογημένες δαπάνες δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ, αδυναμία κατάρτησης οικονομικών καταστάσεων και ισολογισμών, διαγωνισμοί και προμήθειες χωρίς πυξίδα και σχέδιο και στοιχεία για την οικονομική διαχείριση που αποστέλλονται κατά το δοκούν στην πλατφόρμα του υπουργείου Υγείας είναι ό,τι εισπράττουν οι ειδικοι της ομάδας εργασιάς για τα νοσοκομεία, που έχει συστήσει η ηγεσία του υπουργείου, κατά τις επισκέψεις τους τις τελευταίες εβδομάδες στα νοσηλευτικά ιδρύματα.
Η όλη κατάσταση έτσι όπως έχει διαμορφωθεί κινητοποίησε αμέσως τον υπουργό Υγείας Βασίλη Κικίλια, ο οποίος καταρχάς ενεργοποιεί ελεγκτικές εταιρείες, οι οποίες θα αποτυπώσουν το εύρος της (κακο)διαχείρισης που γίνεται εις βάρος των υπηρεσιών υγείας που λαμβάνουν οι πολίτες και σε δεύτερη φάση τους διοικητές των νοσοκομείων. Από τις αρχές Αυγούστου που ξεκίνησαν οι έφοδοι, με επικεφαλής τον γενικό γραμματέα Υπηρεσιών Υγείας Γιάννη Κωτσιόπουλο, στα λογιστήρια των δημόσιων νοσοκομείων μέχρι σήμερα η εικόνα για τα οικονομικά τους γίνεται όλο και πιο μελανή.
Η μαύρη τρύπα στα οικονομικά δεδομένα του ΕΣΥ γιγαντώνεται μετά από κάθε έλεγχο και προκαλεί συνεχή ερωτήματα σε όλους όσοι γίνονται κοινωνοί αυτής της κατάστασης τόσο στους επικεφαλής του υπουργείου Υγείας, κυρίους Κικίλια και Βασίλη Κοντοζαμάνη, όσο και στους ομολόγους τους στο υπουργείο Οικονομικών. Τουλάχιστον 5 εκατ. ευρώ «αναζητούνται» σε ένα μόνο νοσοκομείο της Αττικής, με την απόσταση μεταξύ παρασταστικών και ταμείου να μεγαλώνει και τον έλεγχο να συνεχίζεται. Τα «ιστορικά πλεονάσματα για πρώτη φορά στη Μεταπολίτευση», ύψους έως και 370 εκατ. ευρώ, τα οποία είχε «ανακαλύψει» και επικαλούνταν συνεχώς η προηγούμενη ηγεσία του υπουργείου Υγείας, με τον πρώην αναπληρωτή υπουργό Παύλο Πολάκη να επιτίθεται μάλιστα σε όποιον ζητούσε αναλυτικότερα στοιχεία και λεπτομέρειες ή αμφισβητούσε την «επιτυχία» της Αριστοτέλους, δεν υπάρχουν.
Αυτό που υπάρχει και εντοπίζεται, σύμφωνα με στελέχη του υπουργείου Υγείας, είναι «αριθμητικές αλχημείες» στα λογιστήρια. Η έλλειψη οικονομικών στοιχείων σε συνδυασμό με το γεγονός ότι σε πολλά νοσοκομεία δεν έχουν καταρτιστεί ούτε δημοσιευτεί ισολογισμοί τα τελευταία χρόνια, αποτέλεσε ένα από τα πρώτα εμπόδια που κλήθηκε να προσπεράσει η ηγεσία του υπουργείου στη μέχρι τώρα διαδρομή της. Υπενθυμίζεται, δε, ότι σε αρκετές περιπτώσεις οι προϋπολογισμοί συντάσσονταν από τα νοσοκομεία τα προηγούμενα χρόνια με τον όρο της επιφύλαξης στην εκτέλεσή τους. «Σας παραθέτουμε τον ανωτέρω προϋπολογισμό μετ’ επιφυλάξεως, επισημαίνοντας ότι δεν μπορούμε να αναλάβουμε την ευθύνη των προβλημάτων που ενδεχομένως θα προκύψουν από την εκτέλεσή του και τα οποία θα διαταράξουν την ομαλή λειτουργία μας εις βάρος της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας. Πιστεύουμε, δε, ότι και φέτος δεν θα αποφύγουμε τροποποιήσεις αυτού», ήταν ο επίλογος του προϋπολογισμού για το 2019 που αναρτήθηκε στη Διαύγεια τον περασμένο Φεβρουάριο από τη διοίκηση του Λαϊκού. Οι τροποποιήσεις και κατά συνέπεια οι έκτακτες χρηματοδοτήσεις ήταν ο κανόνας της λειτουργίας των νοσοκομείων τα προηγούμενα χρόνια – μέχρι και τον Σεπτέμβριο κάθε έτους τα χρήματα είχαν τελειώσει, ακριβώς λόγω των συρρικνωμένων προϋπολογισμών.
Σύμφωνα με πληροφορίες, οι επισκέψεις σε νοσοκομεία κυρίως της Αττικής ανέδειξαν μια σειρά από προβλήματα. Η ύπαρξη τιμολογημένων δαπανών προηγούμενων ετών, χωρίς δέσμευση πίστωσης, είναι ενδεικτική και εντοπίστηκε σε αρκετά νοσοκομεία. Οι τιμολογημένες δαπάνες πρέπει να εισάγονται στο Μητρώο Δεσμεύσεων κάθε νοσοκομείου. Εφόσον λοιπόν δεν γίνεται αυτό, πρόκειται ουσιαστικά για υπέρβαση της πίστωσης, για δαπάνες δηλαδή που δεν μπορούν να καλυφθούν με βάση το όριο του Μητρώου Δεσμεύσεων κάθε νοσοκομείου.
Αλλος ένας σκόπελος που αφορά την οικονομική διαχείριση των νοσοκομείων είναι η ύπαρξη μη τιμολογημένων δαπανών για τα έτη 2018 και 2019, ύψους δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ, λόγω έλλειψης πιστώσεων. Σύμφωνα με στελέχη του ΕΣΥ, οι μη τιμολογημένες δαπάνες αφορούν κυρίως υλικά και είδη τα οποία βρίσκονται στις αποθήκες ως παρακαταθήκες από τις εταιρείες για να καλύψουν έκτακτα περιστατικά, π.χ. ορθοπεδικά, καρδιολογικά κ.ά., και για τα οποία κόβονται ετεροχρονισμένα τα σχετικά τιμολόγια μετά τη χρήση και τοποθέτηση των υλικών. Ο μεγάλος όγκος των λεγόμενων παρακαταθηκών συσχετίζεται άμεσα με την ορθή και χρηστή διοίκηση κάθε νοσοκομείου και τον έλεγχο των κλινικών. Πρόσφατο χαρακτηριστικό παράδειγμα προβληματικής διαχείρισης διαπιστώθηκε από τους επιθεωρητές Υγείας στις αποθήκες του Γενικού Κρατικού «Γ. Γεννηματάς», όπου βρέθηκε αδικαιολόγητα μεγάλη ποσότητα καρδιολογικού υλικού.
Η ομάδα εργασίας διαπίστωσε πως εκκρεμεί η κατάρτιση και ο έλεγχος των οικονομικών καταστάσεων σε αρκετά νοσοκομεία για τα έτη 2015-2019. Η μη κατάρτιση οφείλεται στην αδυναμία των οικονομικών υπηρεσιών και των λογιστηρίων των νοσοκομείων αυτών, ενώ κάποιοι επιρρίπτουν ευθύνη και στο Ελεγκτικό Συνέδριο, το οποίο εμποδίζει την πληρωμή σε λογιστικές εταιρείες που έχουν αναλάβει την κατάρτιση των οικονομικών καταστάσεων. Επίσης, διαπιστώθηκε δυσλειτουργία στις διαδικασίες προμηθειών, με αποτέλεσμα μεγάλος όγκος προμηθειών να γίνεται χωρίς επαρκείς διαγωνιστικές διαδικασίες, ηθελημένα ή μη, με τους ελεγκτές να επισημαίνουν πως η υποστελέχωση και η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού στα τμήματα αυτά δυσχεραίνουν την επίλυση του προβλήματος.
Το μυστήριο με τους ισολογισμούς
Οι ισολογισμοί των δημόσιων νοσοκομείων χάνονται -κι αυτοί- μέσα σε «μαύρη τρύπα». Και είναι πραγματικά απορίας άξιον πώς, χωρίς να υπάρχουν ισολογισμοί, γίνονταν βαρύγδουπες ανακοινώσεις όπως η εξής τον Ιανουάριο του 2018 από τον κ. Πολάκη: «Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία ως τον Νοέμβριο 2017 και αναγωγή τους στο 12μηνο, θα κλείσουν τη χρονιά με καθαρό ταμειακό πλεόνασμα 340 εκατ. ευρώ έναντι 35 εκατ. ευρώ καθαρό ταμειακό πλεόνασμα το 2016 και 935 εκατ. ευρώ καθαρό ταμειακό έλλειμμα το 2015»!
Οι οικονομικές καταστάσεις βάσει του νόμου πρέπει να ανεβαίνουν στη Διαύγεια και στην ιστοσελίδα του υπουργείου Υγείας, όπως γίνεται στον ιδιωτικό τομέα, όπου ανεβαίνουν στην υπηρεσία του ΓΕΜΗ. Η σύνταξη, ο έλεγχος και η δημοσίευση των οικονομικών καταστάσεων των νοσοκομείων έχει καταληκτική ημερομηνία την 31η Ιουλίου κάθε έτους και αφορά το προηγούμενο έτος, κάτι που αποτελεί μάλιστα και μνημονιακή υποχρέωση. Ωστόσο, η δημοσίευση ισολογισμού από δημόσιο νοσοκομείο ήταν η εξαίρεση και όχι ο κανόνας κατά το διάστημα 2015-2018. Μελέτη που παρουσιάστηκε τον περασμένο Νοέμβριο στο 20ό Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Μάνατζμεντ Υπηρεσιών Υγείας (ΕΕΜΥΥ) δείχνει την κατιούσα του αριθμού των νοσοκομείων που δημοσιεύουν ισολογισμό τα έτη 2015-2017. Ειδικότερα, το 2014 από τα 106 νοσοκομεία του ΕΣΥ είχαν δημοσιεύσει ισολογισμό τα 105. Το 2015 ισολογισμό δημοσίευσαν τα 100, το επόμενο έτος ο αριθμός μειώθηκε στα 93 και το 2017 τα νοσοκομεία που είχαν αναρτήσει οικονομικά δεδομένα ήταν μόλις 54!
«Τα στοιχεία αυτά θα πρέπει να είναι προσβάσιμα μέσω της πύλης επιχειρηματικής ευφυΐας BI-Health του υπουργείου Υγείας και διαθέσιμα στο κοινό ώστε οι πολίτες να γνωρίζουν τι συμβαίνει για σκοπούς διαφάνειας και λογοδοσίας», είχε τονίσει κατά την παρουσίαση της μελέτης η συντάκτριά της Ευαγγελία Λάζαρη.
Το γεγονός ότι αρκετά νοσοκομεία έχουν σταματήσει να αποστέλλουν λεπτομερή στοιχεία που αφορούν την οικονομική τους διαχείριση, μέσω της κεντρικής πλατφόρμας του υπουργείου Υγείας BI-Health, αλλά και το ότι τα στοιχεία που έχουν υποβάλει κάποια νοσοκομεία είναι από μη ολοκληρωμένα ως -σε πολλές περιπτώσεις- ελλιπέστατα έχει φέρει προ τετελεσμένων το υπουργείο Υγείας. Οπως επισημαίνουν πηγές του υπουργείου, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση καθίσταται σχεδόν αδύνατον να εκτιμηθεί η ποιότητα των όποιων δεδομένων αποστέλλονται. Πρόκειται για μία πολύ θλιβερή διαπίστωση με δεδομένο ότι η χρήση αξιόπιστων δεδομένων αποτελεί το κεντρικό εργαλείο χάραξης πολιτικής στον χώρο της Υγείας – ιδίως δε στον πολύπαθο χώρο του ΕΣΥ.
Αυστηρό χρονοδιάγραμμα εξυγίανσης, ο στόχος Κικίλια
Οπως πληροφορείται το «ΘΕΜΑ», το υπουργείο Υγείας για να αντιμετωπίσει την ασφυκτική για τα οικονομικά κατάσταση έχει θέσει συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για την αντιμετώπιση των προβλημάτων, κινούμενο στην κατεύθυνση της βελτίωσης των εσωτερικών διαδικασιών των νοσοκομείων, καθώς και στη δραστηριοποίηση των εσωτερικών ελεγκτών σε αυτά τα ζητήματα. «Δεδομένης της σοβαρότητας των ευρημάτων που έχουν προκύψει αλλά και της αναγκαιότητας για άμεσες παρεμβάσεις ώστε να τηρηθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι, είναι απαραίτητη η άμεση μεταρρύθμιση στη διαχείριση των οικονομικών των νοσοκομείων. Αλλιώς, πόροι που θα έπρεπε να πηγαίνουν σε προσλήψεις ιατρών, νοσηλευτών, διοικητικών πάνε στη μαύρη τρύπα της Υγείας», τονίζει στο «ΘΕΜΑ» στέλεχος του υπουργείου που είναι σε γνώση των ευρημάτων της ομάδας εργασίας.
Ο στόχος που έχει θέσει η Αριστοτέλους, εκτός από τη συνεργασία με ελεγκτικές εταιρείες, είναι να διεξάγεται προσεκτικός έλεγχος στην τήρηση σε όλα τα στάδια των διαδικασιών προμηθειών, διαγωνισμών, τιμολόγησης και διακίνησης των υλικών στα νοσοκομεία, από την πραγματική ανάγκη αγοράς και την επιλογή υλικών και φαρμάκων, την ενίσχυση των σωστών διαγωνιστικών διαδικασιών ώστε να επιτευχθεί η καλύτερη δυνατή τιμή μέχρι την τήρηση των σωστών διαδικασιών κατά την παραγγελία και τιμολόγηση και, τέλος, την παρακολούθηση του ίδιου του υλικού από την παραλαβή στην αποθήκη μέχρι και στη χρήση του στον ασθενή.
Κομβικό ρόλο σε όλη αυτή τη διαδρομή θα έχουν οι νέες διοικήσεις των νοσοκομείων – είναι οι νέοι επικεφαλής που ανάλογα με τα ευρήματα του ελέγχου σε κάθε νοσοκομείο θα κληθούν να υλοποιήσουν και τους στόχους ανά νοσοκομείο που θα θέσει η Υγειονομική Περιφέρεια από κοινού με το υπουργείο Υγείας.