Ο Βαρουφάκης μαγνητοφωνούσε και τον πρωθυπουργό – Διάλογοι φωτιά αποκαλύπτουν πώς γλιτώσαμε στο παρά ένα την ολική καταστροφή – Το βιβλίο κάνει σαφές ότι δεν υπήρχε σοβαρό σχέδιο παρά μόνο επικίνδυνοι αυτοσχεδιασμοί από μία ετερόκλητη και αδαή παρέα
Των Αργύρη Παπαστάθη, Βασίλη Τσακίρογλου
Φως στο συγκλονιστικό παρασκήνιο του πρώτου εξαμήνου του 2015 ρίχνει με το βιβλίο του «Adults in the Room» ο πρώην υπουργός Οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης. Το νέο στοιχείο που αναδεικνύει το «ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ» είναι ότι ακόμη και μετά το κλείσιμο των τραπεζών, ο πρώην υπουργός ενημέρωσε τους Αλέξη Τσίπρα και Αλέκο Φλαμπουράρη ότι υπήρχαν φυλαγμένα σε κρατικά θησαυροφυλάκια 16 δισ. ευρώ σε πακέτα χαρτονομισμάτων.
Ο Βαρουφάκης γράφει ότι ενώ οι Ελληνες έκαναν ουρές στα ΑΤΜ σε όλη τη χώρα, για την επιτρεπόμενη ανάληψη των 60 ευρώ ημερησίως, οι Τσίπρας και Φλαμπουράρης, σε κατάσταση έξαψης, σκέφτονταν σοβαρά να «απαλλοτριώσουν» αυτά τα 16 δισ. ευρώ για να «φορτώσουν τα ΑΤΜ», δηλαδή να χρησιμοποιήσουν επί της ουσίας άκυρα, άνευ αξίας χαρτιά. Ο Γιάνης Βαρουφάκης εμφανίζεται να τους προειδοποιεί ότι μια τέτοια κατάσχεση θα ήταν κλοπή. Ο πρωθυπουργός, όμως, αντιδρά αυθόρμητα λέγοντας: «Οταν το παιδί μου πεθαίνει της πείνας κι εγώ δεν έχω μία, έχω το ηθικό δικαίωμα να κλέψω ένα κουτί γάλα». Ο δε Αλέκος Φλαμπουράρης υπερθεματίζει: «Να πάρουμε αυτά τα λεφτά και να δώσουμε τέλος στο μαρτύριο του κόσμου». Αραγε, η απίστευτη αυτή σκηνή εξελίχθηκε όπως την έχει μεταφέρει ο Γιάνης Βαρουφάκης στο βιβλίο του; Ο ίδιος, πάντως, ισχυρίζεται ότι βασίστηκε στις ηχογραφήσεις που έκανε με το κινητό του.
Οι βόμβες πέφτουν σχεδόν σε καθεμία από τις 550 σελίδες του βιβλίου. «Φοβάμαι πραξικόπημα ή ακόμη και νέο Γουδή», εμφανίζεται να λέει ο Αλέξης Τσίπρας σε μια στιγμή ακραίας ανασφάλειας μετά το δημοψήφισμα. Ωστόσο, μερικούς μήνες προτού ανέλθει στην εξουσία, ο Βαρουφάκης άκουσε τον ίδιο άνθρωπο αλλά σε τελείως άλλη ψυχική διάθεση να φωνάζει έξαλλος ότι «θα πετάξω με τις κλωτσιές τον Γιάννη Στουρνάρα από την Τράπεζα της Ελλάδος μόλις ο ΣΥΡΙΖΑ σχηματίσει κυβέρνηση». Για έναν άλλο, πρωτοκλασάτο υπουργό του, τον Γιώργο Σταθάκη, ο Αλέξης Τσίπρας φέρεται να έχει πει «θα χαρώ να μην τον ξαναδώ ποτέ μπροστά μου».
Το «Adults in the Room» (που σημαίνει «Ενήλικες στην αίθουσα» από ατάκα της Κριστίν Λαγκάρντ) ανήκει στο είδος των μαρτυριών που προκαλούν αλυσιδωτές πολιτικές σεισμικές δονήσεις. Οι αποκαλύψεις δεν έχουν τέλος και σκιαγραφούν τη μικροψυχία ή ακόμη και την πλήρη ανικανότητα ανθρώπων που ευαγγελίστηκαν τη λύτρωση του ελληνικού λαού από τα δεινά της μνημονιακής επιτροπείας κ.λπ. Η αγγλική έκδοση έχει ήδη γίνει διεθνές best seller και όχι τυχαία: περιέχει διαλόγους-φωτιά, κόντρες, μυστικά σχέδια, ίντριγκες, μύχιους πόθους, πάθη, εμμονές αλλά και αμέτρητους ανταγωνισμούς μέσα (και γύρω από) το Μέγαρο Μαξίμου. Πρωταγωνιστές αυτής της νεοελληνικής τραγωδίας, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας και οι βασικοί του συνεργάτες, ο στενός κύκλος των υπουργών που ο Βαρουφάκης αποκαλεί «πολεμικό συμβούλιο» στην περίοδο που η ελληνική κρίση κορυφώθηκε, τραντάζοντας τις διεθνείς αγορές.
Ο τίτλος που έχει επιλεγεί για την απόδοση του βιβλίου στα ελληνικά (θα κυκλοφορήσει το φθινόπωρο από τις εκδόσεις Πατάκη) είναι πολύ πιο δραματικός – έως και επικός: «Ανίκητοι ηττημένοι». Η διαφορά, πάντως, του έργου του Βαρουφάκη από ένα καλογραμμένο μυθιστόρημα είναι ότι ο συγγραφέας λέει ευθύς εξαρχής ότι όλα αυτά που γράφει τα έχει ζήσει όχι ως απλώς αυτόπτης μάρτυρας, αλλά ως κεντρικός παράγοντας των εξελίξεων. Και όσο και αν τα επεισόδια που περιγράφει προκαλούν αυθόρμητη δυσπιστία για το αν θα μπορούσαν ποτέ να έχουν συμβεί σε έναν σύγχρονο κρατικό μηχανισμό, όσο και αν θυμίζουν αποκύημα φαντασίας που θα ταίριαζαν σε θρίλερ, ο πρώην ΥΠΟΙΚ της Ελλάδας ισχυρίζεται ότι όλα έγιναν ακριβώς όπως τα μεταφέρει. Αυτό το στοιχείο, άλλωστε, συνιστά και την ξεχωριστή αξία του βιβλίου ως ιστορικού ντοκουμέντου.
Εκ των πραγμάτων και όσο κι αν η κυβέρνηση προσποιείται ότι αγνοεί τα όσα βαρύτατα καταμαρτυρεί ο Γιάνης Βαρουφάκης, το περιεχόμενο του βιβλίου του αποτελεί υλικό τεκμηρίωσης για το σήμερα και το αύριο. Για τον περιβόητο ιστορικό του μέλλοντος; Πιθανώς. Ισως όμως και για μια εξεταστική επιτροπή, την οποία ζητά όλο και πιο επίμονα το τελευταίο διάστημα η αντιπολίτευση. Το ενδιαφέρον και ίσως παράδοξο στοιχείο της υπόθεσης είναι ότι ο ίδιος ο Βαρουφάκης όχι απλώς δεν προσπαθεί να αποφύγει τη διαδικασία της λογοδοσίας στη Βουλή, αλλά προτρέπει τους αρμόδιους να βιαστούν: «Ας γίνει Εξεταστική, Ειδικό Δικαστήριο ή Στρατοδικείο, να μπουν τα χαρτιά στο τραπέζι», δηλώνει ο πρώην ΥΠΟΙΚ και προκαλεί τη Νέα Δημοκρατία να μην κρύβεται πίσω από τη σχετική άρνηση της κυβέρνησης. Μέχρι στιγμής, κανένας από τους πολιτικούς τους οποίους τσουρουφλίζει ο Βαρουφάκης (και ενώ όλοι εξακολουθούν να βρίσκονται σε θέσεις ευθύνης) δεν έχει αμφισβητήσει έστω και μία λέξη από το βιβλίο. Η σιωπή είναι εκκωφαντική για να χαρακτηριστεί απλώς αμήχανη.
Στις σελίδες που ακολουθούν, το «ΘΕΜΑ» σταχυολογεί μερικές μόνο από τις αναρίθμητες, κυριολεκτικά τρομακτικές αποκαλύψεις του Γιάνη Βαρουφάκη.
Είναι μάλλον περιττό να υπογραμμιστεί ότι ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου -εκτός από τον ίδιο τον Βαρουφάκη- είναι ο Αλέξης Τσίπρας. Ο αναγνώστης παρασύρεται από τον συγγραφέα σε ένα έμμεσο ψυχογράφημα του πρωθυπουργού από τη στιγμή που οι δύο άντρες συναντήθηκαν για πρώτη φορά σε ένα boutique hotel στου Ψυρρή, το 2011, ως την κατάρρευση της σχέσης τους τον Ιούλιο του 2015. Μέσα τα αλλεπάλληλα γκρο πλαν στο πρόσωπο του Αλέξη Τσίπρα καταγράφεται η πορεία μιας ολόκληρης χώρας από την ελπίδα και τον ενθουσιασμό στην ήττα και την απόγνωση.
«Tα έγραφα όλα στο τηλέφωνό μου»
Η ατρόμητη στάση που έχει επιλέξει να τηρήσει ο Γιάνης Βαρουφάκης γύρω από τα πεπραγμένα του κατά το κρίσιμο πρώτο εξάμηνο του 2015 προϋποθέτει ότι στα χέρια του κρατά απολύτως τεκμηριωμένα στοιχεία. Από την πρώτη κιόλας σελίδα του βιβλίου του, σε ξεχωριστή εισαγωγική ενότητα, κάνει ανοιχτά και καθαρά μια δήλωση που αφήνει τον αναγνώστη με ανοιχτό το στόμα: «Σε ένα βιβλίο αυτού του είδους, στο οποίο τόσο πολλά εξαρτώνται από το ποιος είπε τι σε ποιον, κατέβαλα κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου να διασφαλίσω την ακρίβεια όσων έχουν ειπωθεί από τρίτους και τα παραθέτω εντός εισαγωγικών. Για τον σκοπό αυτό, βασίστηκα σε ηχογραφήσεις που έκανα με το τηλέφωνό μου, καθώς και στις σημειώσεις που κρατούσα εκείνη την εποχή, από τις πολλές επίσημες συναντήσεις και συνομιλίες που εμφανίζονται σε αυτό το βιβλίο», γράφει.
Σημαντικό στοιχείο του «Adults in the Room» μαρτυρώντας τη σχετική φροντίδα του συγγραφέα, είναι η διαρκής, πλην διακριτική παρουσία της Δανάης Στράτου. Η σύζυγος του Γιάνη Βαρουφάκη έχει τον ρόλο της φωνής της λογικής, η οποία βρίσκεται πάντα στο πλευρό του. Σε μια χαρακτηριστική σκηνή, μάλιστα, η Δανάη βρίσκεται στο ίδιο φουσκωτό βαρκάκι μαζί με την Μπέτυ Μπαζιάνα, σε απομονωμένη παραλία του Αργοσαρωνικού. Οι δύο κυρίες περίμεναν τον Αλέξη Τσίπρα και τον Γιάνη Βαρουφάκη που είχαν ξεμακρύνει προς τα βαθιά, απορροφημένοι στον διάλογό τους για το κατά πόσο ο Γιάννης Δραγασάκης είναι υπερβολικά κοντά ή όχι στο τραπεζικό κατεστημένο.
Επιπλέον, ο πρώην υπουργός αποκαλύπτει ότι υπάρχουν και βιντεοσκοπημένες μαρτυρίες. Δηλαδή στη διάρκεια του καυτού εξαμήνου συνήθιζε να αφηγείται στην κάμερα της συζύγου του όσα είχαν συμβεί στο Μαξίμου, στα Eurogroup κ.ο.κ. Κάτι σαν ημερολόγιο – αλλά σε high definition.
Η ακριβής μετάφραση:
Σε ένα βιβλίο αυτού του είδους, στο οποίο τόσο πολλά εξαρτώνται από το ποιος είπε τι σε ποιον, κατέβαλα κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου να διασφαλίσω την ακρίβεια όσων έχουν ειπωθεί από τρίτους και τα παραθέτω εντός εισαγωγικών. Για τον σκοπό αυτό βασίστηκα σε ηχογραφήσεις που έκανα με το τηλέφωνό μου, καθώς και στις σημειώσεις που κρατούσα εκείνη την εποχή, από τις πολλές επίσημες συναντήσεις και συνομιλίες που εμφανίζονται σε αυτό το βιβλίο.
«Γιάνη, πάμε να πάρουμε τα 16 δισ. € της ΕΚΤ»
Βρισκόμαστε στο τέλος Ιουνίου του ’15 όταν ξαφνικά ο Βαρουφάκης αποκαλύπτει κάτι απίστευτο: την ύπαρξη 16 δισ. ευρώ εκτός κυκλοφορίας: «Κάποια στιγμή, στη διάρκεια της καθημερινής μου επίσκεψης στο Μέγαρο Μαξίμου, βρήκα τον Αλέξη στο γραφείο του να απολαμβάνει τη συντροφιά του Αλέκου Φλαμπουράρη, ενός υπουργού άνευ χαρτοφυλακίου και κάτι σαν πατρική φιγούρα. Ως συνήθως, ενημέρωσα σύντομα τον πρωθυπουργό γύρω από οτιδήποτε είχε ενδιαφέρον εκείνη την ημέρα, πρωτίστως για τον ρυθμό της εκροής καταθέσεων από τα ΑΤΜ. Ανέφερα επίσης το απόθεμα των 16 δισ. ευρώ. Τα μάτια του Αλέξη άστραψαν.
Μου είπε: “Τι; Υπάρχουν 16 δισ. ευρώ σε μετρητά παραπεταμένα εδώ κι εκεί και εμείς δεν τα χρησιμοποιούμε για να φορτώσουμε τα ΑΤΜ και να τα κάνουμε να λειτουργούν κανονικά;”. Βαρουφάκης: “Αλέξη, η κατάσχεσή τους θα ήταν κλοπή”. “Ναι, Γιάνη, αλλά όταν το παιδί μου πεθαίνει της πείνας κι εγώ δεν έχω μία, έχω το ηθικό δικαίωμα να κλέψω ένα κουτί γάλα.
Δεν είναι μια παρόμοια κατάσταση αυτή που ζούμε;”». «Από πότε η κλοπή περιλαμβάνεται στο οπλοστάσιο της Αριστεράς;», ρώτησε ο Βαρουφάκης. Τότε ο Φλαμπουράρης όρμησε να υπερασπιστεί τον προστατευόμενό του. «”Εχουμε κάθε δικαίωμα”, ούρλιαξε, “να πάρουμε αυτά τα λεφτά και να δώσουμε τέλος στο μαρτύριο του κόσμου”. Ο Φλαμπουράρης είπε στον Λαφαζάνη ότι εκείνος και ο Αλέξης, αντίθετα από εμένα, ήταν πεπεισμένοι ότι η κατάσταση δικαιολογούσε το να βάλουμε χέρι σε αυτά τα χρήματα, τα οποία εκείνη την περίοδο είχαν ξεμείνει σε κρατικά θησαυροφυλάκια». Ο Βαρουφάκης λέει ότι προσπάθησε να χαλιναγωγήσει την έξαψη των υπολοίπων, παρουσιάζοντας την πραγματικότητα: «Αν θέλουμε να παραμείνουμε στην Ευρωζώνη, δεν μπορούμε να κατάσχουμε χρήματα της ΕΚΤ. Εάν, όμως, θέλουμε το Grexit, τότε θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι χρήσιμο με αυτά τα λεφτά χωρίς να κατηγορηθούμε για κλοπή: να εθνικοποιήσουμε τα 16 δισ. ευρώ, να σφραγίσουμε τα χαρτονομίσματα με ειδική μελάνη ώστε να τα ακυρώσουμε και να πάψουν να αποτελούν ευρώ και να τα μετονομάσουμε σε “νέες δραχμές”, να τα βάλουμε σε ΑΤΜ και να τα χρησιμοποιήσουμε σαν καινούριο νόμισμα».
«Αλέξη, η κατάσχεσή τους θα ήταν κλοπή»
Το πρωτότυπο κείμενο από το βιβλίο:
Alexis’s eyes lit up. “What? There is €16 billion in cash lying around and we are not using it to stuff the ATMs and make them function normally?” I explained that we could not touch the money. Confiscating it would be theft. “But, Yani,” protested Alexis, “if my child is starving, and I have no money, I have a moral right to steal a milk carton. Is this not similar here?” “Since when did theft become part of the Left’s arsenal?” I asked. Flabouraris leaped to his protégé’s defence. “We have every right”, he bellowed, “to get that money to stop the people’s suffering”.
Και η ακριβής μετάφραση:
Τα μάτια του Αλέξη άστραψαν. «Τι; Υπάρχουν 16 δισ. ευρώ σε μετρητά παραπεταμένα εδώ κι εκεί και εμείς δεν τα χρησιμοποιούμε για να φορτώσουμε τα ΑΤΜ και να τα κάνουμε να λειτουργούν κανονικά;». Προσπάθησα να συγκρατήσω τον πρωθυπουργό, εξηγώντας του ότι δεν ήταν δυνατόν να απλώσουν χέρι στα χρήματα γιατί η κατάσχεσή τους θα ήταν κλοπή. «Μα, Γιάνη», διαμαρτυρήθηκε ο Αλέξης, «όταν το παιδί μου πεθαίνει της πείνας κι εγώ δεν έχω μία, έχω το ηθικό δικαίωμα να κλέψω ένα κουτί γάλα. Δεν είναι μια παρόμοια κατάσταση αυτή που ζούμε;». «Από πότε η κλοπή περιλαμβάνεται στο οπλοστάσιο της Αριστεράς;»ρώτησα. Τότε ο Φλαμπουράρης όρμησε να υπερασπιστεί τον προστατευόμενό του. «Εχουμε κάθε δικαίωμα», ούρλιαξε, «να πάρουμε αυτά τα λεφτά και να δώσουμε τέλος στο μαρτύριο του κόσμου»
«Προχώρα στο Plan X»
«Γιάνη, θα χρειαστεί να συγκροτήσεις μια ομάδα για να προετοιμαστούμε σε περίπτωση που οι δανειστές μάς ωθήσουν εκτός Ευρωζώνης. Να αρχίσεις δουλειά σύντομα πάνω σε αυτό», είπε ο Αλέξης Τσίπρας πριν από τις εκλογές του 2015. Και ο Βαρουφάκης συναίνεσε λέγοντας: «Θα το κάνω, Αλέξη». Στο βιβλίο του εξηγεί ότι «αυτή ήταν η γένεση του σχεδίου που θα γινόταν γνωστό ως Plan X, το οποίο θα ετίθετο σε εφαρμογή μόνο εάν και αφού το Βερολίνο με την ΕΚΤ έθεταν σε εφαρμογή το δικό τους Plan Z, που θα έριχνε την Ελλάδα στον γκρεμό και το Grexit.
Την πρώτη εβδομάδα του Ιουλίου, με τις τράπεζες κλειστές και ενώ εγώ τα έδινα όλα στην εκστρατεία υπέρ του ΟΧΙ στο δημοψήφισμα, παρουσίασα στον Αλέξη την τελική μορφή του Plan X – του εναλλακτικού σχεδίου έκτακτης ανάγκης το οποίο εκείνος μου είχε ζητήσει να καταρτίσω σε περίπτωση που μας εξανάγκαζαν σε Grexit. Καθώς του το έδινα, με ρώτησε “είναι κάτι εφικτό, που μπορεί να εφαρμοστεί;”.
Του απάντησα έντιμα: “Διάβασέ το και κλάψε”. Η μετάβαση στη νέα δραχμή θα ήταν τόσο επώδυνη ως του σημείου της εξόντωσης. Το Plan X τα περιέγραφε όλα αναλυτικά, χτύπημα με το χτύπημα. Καθώς ο Αλέξης βυθιζόταν στο κάθισμά του, υπενθύμισα ότι το Plan X υπήρχε όχι όμως για να το χρησιμοποιήσουμε. Εκτός και εάν ο Σόιμπλε κατάφερνε να επιβάλει τη βούλησή του στη Μέρκελ. […] Βλέποντάς τον να λυγίζει κάτω από την πίεση της πιθανότητας του Grexit (σ.σ.: που θα επέβαλε το Βερολίνο) ήθελα να τον συγχωρήσω, να δικαιολογήσω και να εκλογικεύσω τα ασυγχώρητα, τα ανήθικα και παράλογα ολισθήματά του».
Η ακριβής διατύπωση στα αγγλικά:
“You will need to put together a team to prepare in case they push us out
of the eurozone. Start working on this soon”. “I will, Alexi,” I replied. This was the birth of what became known as Plan X – to be activated only if and after Berlin and the ECB activated their own Plan Z for pushing Greece over the cliff of Grexit.
Και η μετάφραση:
«Θα χρειαστεί να συγκροτήσεις μια ομάδα για να προετοιμαστούμε, σε περίπτωση που μας ωθήσουν εκτός Ευρωζώνης. Να αρχίσεις δουλειά σύντομα πάνω σε αυτό». «Θα το κάνω, Αλέξη», απάντησα. Αυτή ήταν η γέννηση του σχεδίου που θα γινόταν γνωστό σαν Plan X, το οποίο θα ετίθετο σε εφαρμογή μόνο εάν και αφότου το Βερολίνο και η ΕΚΤ έθεταν σε εφαρμογή το δικό τους Plan Z που θα έσπρωχνε την Ελλάδα από τον γκρεμό και προς το Grexit.
Πρωτότυπο:
…the idea of proceeding in two ways, one public, one hidden. Publicly, we can approach the creditors in a right-wing manner, involving a reshuffle that says “We’re good kids now”, but at the same time, hidden from public view, we can prepare a counterstroke.
Μετάφραση:
Η ιδέα είναι να προχωρήσουμε με δύο τρόπους, έναν δημόσιο και έναν κρυφό. Δημόσια μπορούμε να προσεγγίσουμε τους πιστωτές αλά δεξιά, με έναν ανασχηματισμό στην κυβέρνηση που θα μεταδίδει το μήνυμα «Είμαστε καλά παιδιά τώρα». Την ίδια στιγμή όμως, μακριά από την κοινή θέα, μπορούμε να προετοιμάσουμε μια αντεπίθεση.
«Γιάνη, θα κάνουμε τα καλά παιδιά στην τρόικα»
Ο Βαρουφάκης περιγράφει πώς ο Αλέξης Τσίπρας αποπειράθηκε να τον πείσει να παραμείνει στην κυβέρνηση ενώ ο ίδιος ετοιμαζόταν να μετατρέψει το «Οχι» του δημοψηφίσματος σε «Ναι»: «Η ιδέα είναι να προχωρήσουμε με δύο τρόπους, έναν δημόσιο και έναν κρυφό. Δημόσια μπορούμε να προσεγγίσουμε τους πιστωτές “αλά δεξιά”, με έναν ανασχηματισμό στην κυβέρνηση που θα μεταδίδει το μήνυμα “τώρα είμαστε καλά παιδιά”. Την ίδια στιγμή, όμως, μακριά από την κοινή θέα, μπορούμε να προετοιμάσουμε μια αντεπίθεση».
«Μας συντρίβουν σε όλα τα μέτωπα»
Δραματικό SMS Τσακαλώτου σε Βαρουφάκη, στις 2 Ιουνίου 2015. Η περιθωριοποίηση του Γιάνη είχε πια συντελεστεί και την Ελλάδα στο Eurogroup εκπροσωπούσε ο τότε προαλειφόμενος ως διάδοχός του και νυν υπουργός Οικονομικών: «Γιάνη, μας συντρίβουν σε όλα τα μέτωπα».
«Αλέξη, με αυτά τα πλεονάσματα έχεις δεχτεί δρακόντεια λιτότητα»
Βαρουφάκης: «Στις 27 Απριλίου του ’15 ο Αλέξης με καλοδέχτηκε, μου ζήτησε όμως να τον περιμένω ένα λεπτό για να πάει στην τουαλέτα. Ενόσω καθόμουν στον καναπέ και περίμενα, το μάτι μου πήρε μερικές σελίδες Α4 πάνω στο τραπεζάκι. Τις πήρα στα χέρια μου. Οταν εμφανίστηκε ο Αλέξης, η έκφραση στο πρόσωπό μου, χωρίς καμία αμφιβολία, πρόδιδε την αγανάκτησή μου εξαιτίας όσων είχα διαβάσει. Με τα χαρτιά στα χέρια μου τον ρώτησα: “καταλαβαίνω σωστά ότι αυτές τις παραχωρήσεις δεν τις πέρασες μέσω εμού γιατί ήξερες ότι θα ασκήσω βέτο στο να προχωρήσουν;”. “Ναι” ομολόγησε ο Αλέξης χαμογελώντας ένοχα. “Καταλαβαίνεις τι σημαίνουν αυτοί οι αριθμοί, Αλέξη; Αντιλαμβάνεσαι τι έχεις κάνει με το να τους αποδέχεσαι; Δεν καταλαβαίνεις ότι έχεις μόλις αποδεχτεί μια καινούρια δρακόντεια λιτότητα;”. Το βασικό νούμερο που είχα στο μυαλό μου -και που είχε τραβήξει την προσοχή μου σαν μαγνήτης- ήταν το 3,5. Τα χαρτιά ήταν μια επιστολή υπογεγραμμένη από τον Ελληνα πρωθυπουργό και απευθυνόταν στην Τρόικα, με την οποία δεσμευόταν για την κατάρτιση Προϋπολογισμού με στόχο για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ. Hταν απίστευτο, αλλά το ίδιο νούμερο εμφανιζόταν δίπλα στα έτη 2018, 2019… χωρίς διακοπή έως το 2028. “Αυτό τώρα πώς έγινε, Αλέξη;” τον ρώτησα. “Ο Χουλιαράκης πιστεύει ότι πρέπει να κάνουμε αυτή την υποχώρηση για να πάρουμε συμφωνία” ήταν η απάντησή του. Προφανώς αυτό που εννοούσε ο Σταθάκης όταν είπε ότι ο Χουλιαράκης είναι ο μόνος που θα μπορούσε να φέρει γρήγορα μια συμφωνία ήταν το εξής: Πλήρης υποταγή».
«Αλέξη, πρέπει να μάθεις αγγλικά αν θες να γίνεις πρωθυπουργός»
«Καθώς η συνάντησή μας έφτανε στο τέλος της», σημειώνει ο Βαρουφάκης για το πρώτο του ραντεβού με τον Τσίπρα, «και με τον κίνδυνο να φανώ σνομπ και επιτιμητικός, έδωσα στον Τσίπρα μια καλοπροαίρετη συμβουλή για ένα ιδιαίτερο ζήτημα – παρόλο που δεν μου την είχε ζητήσει κανένας. Και θα μπορούσε να την είχε πάρει σαν προσβολή: “Αλέξη, αν θέλεις να γίνεις πρωθυπουργός, πρέπει να μάθεις αγγλικά. Πάρε έναν δάσκαλο να σου κάνει ιδιαίτερα, όπως και δήποτε”».
«O Αλέξης ήταν υπέρ του Grexit με επιχειρήματα της πλάκας»
Μιλώντας πάντα για την πρώτη τους γνωριμία, ο Γιάνης Βαρουφάκης ανακαλεί τη στάση του Τσίπρα για το ζήτημα της παραμονής ή όχι της Ελλάδας στην Ευρωζώνη: «Γρήγορα κατέστη σαφές ότι για πολιτικούς λόγους ο Αλέξης αμφιταλαντευόταν γύρω από ένα βασικό ζήτημα: για το αν η Ελλάδα θα διατηρούσε ως νόμισμα το ευρώ. Ακόμη και το 2011 ο ΣΥΡΙΖΑ συγκλονιζόταν από εσωτερικές διαφωνίες γύρω από το αν το Grexit θα έπρεπε να παρουσιάζεται ως επίσημη θέση του κόμματος ή όχι. Καθώς μιλούσαμε, η στάση του Αλέξη μουύ φάνηκε επιπόλαιη και ανώριμη. Εστίαζε μάλλον στο να κρατήσει υπό έλεγχο τις αντιμαχόμενες πλευρές μέσα στο κόμμα του παρά στο να ξεκαθαρίσει μέσα στο μυαλό του ποια ήταν η ορθή πολιτική επιλογή. Ελεγε πράγματα όπως “γιατί να μην πούμε στους πιστωτές ότι αν δεν δεχτούν τη μονομερή απόρριψη εκ μέρους μου του δικού τους προγράμματος θα φύγουμε από το ευρώ; Υπάρχουν πολλοί, όπως ο Πολ Κρούγκμαν, που λένε ότι θα τα καταφέρναμε καλύτερα έξω από το ευρώ ούτως ή άλλως”.
Βαρουφάκης: «Προσπάθησα να βγάλω τον Αλέξη από αυτή την επιχειρηματολογία της πλάκας που χρησιμοποιούσε (σ.σ.: “his lazy thinking” στο πρωτότυπο). Του εξήγησα με αδρές γραμμές τι περίμενα ότι θα συνέβαινε αμέσως εάν ανακοινωνόταν η έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη. […] Αντίθετα από την Αργεντινή, η Ελλάδα θα έπρεπε να δημιουργήσει μια καινούρια δραχμή πριν διαρρήξει τους δεσμούς της με το ευρώ. Αλλά, η εισαγωγή νομίσματος απαιτεί μήνες προετοιμασίας. Με άλλα λόγια, το Grexit θα ήταν σαν να ανακοίνωνες την υποτίμηση του νομίσματος μήνες προτού συμβεί, μια στρατηγική που θα επέφερε πολύ βαριές παρενέργειες: εξαφάνιση των χαρτονομισμάτων και κερμάτων ευρώ και απουσία εθνικού νομίσματος για την εκτέλεση των συναλλαγών. Θα ήταν προετοιμασμένος, ρώτησα τον Αλέξη, να σταθεί απέναντι στους ψηφοφόρους στη διάρκεια μιας προεκλογικής εκστρατείας και να τους πει ότι πρότεινε κάτι τέτοιο; Οτι αυτό ήταν το δικό του Plan A;».
«Τον Σταθάκη θα χαρώ να μην τον ξαναδώ ποτέ μπροστά μου»
«Τον Ιούλιο του 2015», γράφει ο Βαρουφάκης, «ο Αλέξης μού είπε ότι σκεφτόταν να κάνει ανασχηματισμό στην κυβέρνηση προκειμένου να υποχρεώσει τους δανειστές και τα ΜΜΕ να σταματήσουν να με στοχοποιούν. Με ρώτησε ποιον θα σκεφτόμουν για τη θέση του αντικαταστάτη μου στο υπουργείο Οικονομικών. Ηταν φανερό ότι ο Αλέξης είχε ήδη αποφασίσει, εγώ όμως αποφάσισα να παίξω το παιχνίδι του, εξ ου και πρότεινα το πρόσωπο εκείνο που ήμουν βέβαιος ότι είχε κιόλας συμφωνήσει να με διαδεχτεί, δηλαδή τον καλό μου φίλο Ευκλείδη Τσακαλώτο.
Προθυμοποιήθηκα, μάλιστα, να πείσω τον Ευκλείδη να κάνει δεκτή την πρόταση. (Και όταν το έκανα αυτό, ο Ευκλείδης παρίστανε ότι χρειαζόταν χρόνο για να το σκεφτεί)». Κατόπιν, όπως αναφέρει ο Βαρουφάκης στο βιβλίο του, ο Τσίπρας τού ζήτησε να αναλάβει το υπουργείο Οικονομίας. Και όταν εκείνος ρώτησε «και με τον Σταθάκη τι θα γίνει;», ο πρωθυπουργός απάντησε χωρίς περιστροφές: «Θα χαρώ να μην τον δω ποτέ ξανά μπροστά μου. Ασ’ τον να εξαφανιστεί στα πίσω έδρανα της Βουλής».
«Ο Δραγασάκης ήθελε να χάσουμε το δημοψήφισμα»
«Τον Αύγουστο του 2014 ο Αλέξης κι εγώ», αναπολεί ο Βαρουφάκης, «χαλαρώναμε στο νερό περίπου πενήντα μέτρα από το Πετροκάραβο (σ.σ.: νησίδα στον Σαρωνικό, κοντά στον Πόρο), όσο πιο μακριά από αδιάκριτα αυτιά γινόταν. Η συζήτησή μας έφτασε στο ζήτημα της εμπιστοσύνης. […] “Αλέξη” του είπα, καταβάλλοντας προσπάθεια ώστε η παρατήρησή μου να ακούγεται όσο πιο αδιάφορη γινόταν, “ακούω ότι ο Δραγασάκης παραείναι κοντά στους τραπεζίτες. Και, γενικότερα, ίσως φαίνεται πως συμπλέει με το δικό μας σχέδιο απόδρασης, ενώ την ίδια ώρα στην πραγματικότητα δουλεύει για τη συντήρηση του κατεστημένου”.
Ο Αλέξης δεν μου απάντησε αμέσως. Αντιθέτως, γύρισε το βλέμμα του προς την Πελοπόννησο στο βάθος πριν στραφεί ξανά σε εμένα για να μου πει “όχι, δεν το πιστεύω. Ο Δραγασάκης είναι ΟΚ” […] Ο Αλέξης μού υποσχέθηκε ότι θα πει στον Παππά να με κρατά ενήμερο και θα με συμβουλεύονται πριν ανακοινώσουν οτιδήποτε σχετικά με την οικονομική πολιτική. Είχε φτάσει πια η ώρα να κολυμπήσουμε προς την παραλία, εκεί όπου η σύντροφός του, η Μπέτυ, μαζί με τη Δανάη, μας περίμεναν σε ένα μικρό φουσκωτό, με την άγκυρά του να ακουμπά απαλά το βυθό της θάλασσας».
Σε άλλο σημείο του βιβλίου του ο Γιάνης Βαρουφάκης καταγγέλλει κάτι εξαιρετικά σοβαρό για τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης: «Αντίθετα από εμένα, ο Δραγασάκης ήθελε να χάσουμε το δημοψήφισμα, έτσι ώστε να νομιμοποιήσει την αποδοχή των όρων της τρόικας».
Ο Γιάνης μοίρασε τις υποκλοπές από το Eurogroup με στικάκι
Εχοντας κατηγορηθεί για παράτυπες ηχογραφήσεις, ο Γιάνης Βαρουφάκης αναφέρει σχετικά ότι «όταν γύρισα πίσω στο γραφείο μου, μεταφόρτωσα από το τηλέφωνο στον υπολογιστή μου την ηχογράφηση της σύσκεψης του Eurogroup στη Ρίγα της Λετονίας. Το αντέγραψα σε ένα στικ USB και το έδωσα στη γραμματέα μου, με την οδηγία ο φορητός δίσκος να αντιγραφεί και να παραδοθεί στα χέρια των μελών του “πολεμικού επιτελείου” της κυβέρνησης, συνοδευόμενο από ένα δικό μου σημείωμα: “Ορίστε τι έγινε πραγματικά στη Ρίγα”. Το ενδιαφέρον είναι ότι κανένας τους, ποτέ, δεν μου ανέφερε κάτι σχετικά με το στικάκι. Εως σήμερα, δεν γνωρίζω αν μπήκαν στον κόπο έστω και να το ακούσουν».
«Ναυτία για το Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης»
Βαρουφάκης: «Κύμα ναυτίας και αγανάκτησης με χτύπησε στα σωθικά μου όταν διάβασα το Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης. Εξήγγειλε αυξήσεις μισθών, επιδοτήσεις, επιδόματα και επενδύσεις με λεφτά που οι πηγές τους ήταν είτε φανταστικές είτε παράνομες. Υπήρχαν επίσης υποσχέσεις που δεν θα επιθυμούσαμε να πραγματοποιήσουμε».
Τσίπρας: Φοβάμαι ότι η μοίρα μας θα ήταν στο Γουδή
«Αρχισε να υπαινίσσεται ότι θα μπορούσε να εκδηλωθεί κάτι σαν πραξικόπημα»
Ενα από τα πιο συνταρακτικά αποσπάσματα του «Adults in the Room» είναι η αναφορά του Βαρουφάκη στους φόβους που έζωσαν τον πρωθυπουργό τα ξημερώματα από το δημοψήφισμα. «Ο Αλέξης εξομολογήθηκε κάτι που με ξάφνιασε», γράφει ο πρώην ΥΠΟΙΚ. «Μου είπε πως φοβόταν ότι η μοίρα μας θα ήταν το Γουδή εάν επιμέναμε. Επίσης άρχισε να υπαινίσσεται ότι θα μπορούσε να εκδηλωθεί κάτι σαν πραξικόπημα, αναφέροντάς μου ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο Στουρνάρας, οι μυστικές υπηρεσίες και στελέχη της κυβέρνησης είχαν τεθεί σε κατάσταση ετοιμότητας».
«Θα πετάξω τον Στουρνάρα από την ΤτΕ με τις κλωτσιές
Πρωτότυπο:
At that point Alexis grew angry. “The first thing I shall do as prime minister is demand Stournaras’s resignation. I will drag him from the central bank kicking and screaming if need be”. Pappas offered a number of even more drastic solutions to this problem.
Μετάφραση:
Σε εκείνο το σημείο ο Αλέξης θύμωσε: «Το πρώτο πράγμα που θα κάνω όταν γίνω πρωθυπουργός είναι να απαιτήσω την παραίτηση του Στουρνάρα. Αν χρειαστεί θα πάω στην Τράπεζα της Ελλάδος και θα τον πετάξω έξω με κλωτσιές και βρισιές». Ο Παππάς πρότεινε μια σειρά από ακόμη πιο δραστικές λύσεις σε αυτό το πρόβλημα.
«Ο Χουλιαράκης ήταν ο κατάλληλος ανθρωπος για να υπογράψει τη συνθήκη παράδοσής μας»
Βαρουφάκης: «Είχα αποφασίσει να τον απολύσω – Ο Αλέξης συγκάλυπτε τον αποστάτη»
«Στις 27 Απριλίου 2015», γράφει ο Βαρουφάκης, «ο Γιώργος Σταθάκης, υπουργός Οικονομίας, είπε ότι “το δίδυμο Βαρουφάκης-Θεοχαράκης (σ.σ.: Νίκος Θεοχαράκης, συνεργάτης του Βαρουφάκη στο ΥΠΟΙΚ) δεν μπορεί να φέρουν συμφωνία. Ο Χουλιαράκης μπορεί”. Εάν με το “συμφωνία” εννοούσε το να υποκύψουμε στις απαιτήσεις του Βίζερ και του Ντάισελμπλουμ, τότε ο Σταθάκης είχε απόλυτο δίκιο. Ο Γιώργος Χουλιαράκης (σ.σ.: σήμερα αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών) ήταν ο κατάλληλος άνθρωπος για να υπογράψει τη συνθήκη παράδοσής μας».
– Βαρουφάκης (Τελος Φεβρουαρίου 2015): «Ημουν πεπεισμένος ότι ο Αλέξης θα γινόταν έξω φρενών όταν θα του έλεγα ότι ο πρόεδρος του Συμβούλιο Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων απειλούσε να αυτομολήσει στον Στουρνάρα. Αλλά ο Αλέξης δεν αντέδρασε καθόλου έτσι. Απεναντίας, με κοίταξε με την ίδια θλιμμένη έκφραση που είχε και προηγουμένως όταν είχα ανακοινώσει την απόφασή μου να απολύσω τον Χουλιαράκη. Με καταφανή συμπάθεια προς τον αποστάτη και με μια ανησυχητική ανία στο βλέμμα του, ο Αλέξης είπε: “Τον καταλαβαίνω τον άνθρωπο – τη συμφωνία με τον Στουρνάρα την έχει κλείσει εδώ και καιρό”. Hταν σαν να αποκάλυπτε ο αρχηγός της MI5 (σ.σ.: της βρετανικής μυστικής υπηρεσίας) στον πρωθυπουργό της Βρετανίας ότι ο κορυφαίος τους πράκτορας είχε απειλήσει να δουλέψει για τη ρωσική κατασκοπεία”».
– Βαρουφάκης: Σπανίως απαντούσε στα τηλεφωνήματά μου, ενώ ακόμη και η γραμματέας του σπανίως γνώριζε κι εκείνη πού ακριβώς βρισκόταν. Από ό,τι μου έλεγαν ο Ευκλείδης και ο Αλέξης, ο Χουλιαράκης σπανίως απαντούσε και στα δικά τους τηλεφωνήματα. Η ερώτηση “πού είναι ο Χουλιαράκης;” είχε γίνει ανέκδοτο ανάμεσα στους τρεις μας.
Δούρειος ίππος της τρόικας;
Το πορτρέτο ενός μειοδότη, ενός «Δούρειου Ιππου» της τρόικας στους κόλπους της ελληνικής κυβέρνησης, σκιαγραφεί με τα πλέον μελανά χρώματα ο Γιάνης Βαρουφάκης για τον νυν αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών Γιώργο Χουλιαράκη. Επί των ημερών του Βαρουφάκη στο ΥΠΟΙΚ ο Χουλιαράκης ήταν ο εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης στο Euroworking Group και βασικό στέλεχος της διαπραγματευτικής ομάδας.
Ενα από τα πιο κραυγαλέα περιστατικά που αναφέρει στο βιβλίο του ο Βαρουφάκης αφορά στο έγγραφο με το οποίο ο ίδιος πρότεινε μεταρρυθμίσεις στην τρόικα, στο τέλος του Φεβρουαρίου 2015. Οπως ανακάλυψε ο πρώην ΥΠΟΙΚ, προς μεγάλη του έκπληξη το κείμενο-βάση που του είχε προτείνει ο Χουλιαράκης είχε συνταχθεί ιδιοχείρως από τον Ντέκλαν Κοστέλο, δηλαδή τον εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκής Ενωσης στην τρόικα. Το γεγονός αυτό ο Χουλιαράκης το απέκρυψε, ενώ θα επέσυρε την άμεση αποπομπή του από το ΥΠΟΙΚ.
Ιδού το σχετικό απόσπασμα του «Adults in the Room»: «Ζήτησα εξηγήσεις από τον Χουλιαράκη. Ναι, παραδέχτηκε ότι το έγγραφο που εκείνος μου είχε φέρει στο γραφείο και το οποίο εν συνεχεία εγώ τροποποίησα ριζικά, δεν το είχε συντάξει εκείνος. Το είχε γράψει ο Ντέκλαν Κοστέλο στις Βρυξέλλες. Ρώτησα τον Χουλιαράκη: “Δεν θεώρησες πρέπον να μου το πεις; Να ενημερώσεις, δηλαδή, τον υπουργό σου ότι αυτό το έγγραφο, με το οποίο εγώ δεν ήμουν καθόλου ευχαριστημένος, το είχε γράψει ο μεγαλύτερος εχθρός μας;”. Καμία απάντηση.
[…] Με τον απολύτως χαρακτηριστικό του τρόπο, ο Χουλιαράκης αγνόησε τα ερωτήματα που του έθετα με εξοργιστική απάθεια και ένα ανέκφραστο πρόσωπο που έκρυβε σκέψεις τις οποίες κανείς δεν θα μπορούσε να αποκωδικοποιήσει. Υπό κανονικές συνθήκες, ο Χουλιαράκης θα έπρεπε να είχε απολυθεί επιτόπου. H κανονικότητα, όμως, ήταν μια πολυτέλεια την οποία ουδέποτε συναπάντησα κατά τη διάρκεια της θητείας μου ως υπουργού».
«Ο Αλέξης είπε: τον καταλαβαίνω τον άνθρωπο»
Πρωτότυπο:
With apparent sympathy towards the apostate and with a disconcerting dullness in his eyes, he said: “I understand the lad – he has had this arrangement with Stournaras for a while now”. It was as if the director of MI5 had revealed to Britain’s prime minister that their top agent had threatened to work for Russia’s FSB if he were shifted from his post, only to have the prime minister reply, “I understand the lad – he has had this arrangement with the FSB for a while now”.
Μετάφραση:
Με καταφανή συμπάθεια προς τον αποστάτη και με μια ανησυχητική ανία στο βλέμμα του, ο Αλέξης είπε: «Τον καταλαβαίνω τον άνθρωπο»…