Του Γιάννη Μακρυγιάννη

Παρότι το συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ αρχίζει το απόγευμα σε πανηγυρικό κλίμα, καθώς για πρώτη φορά η κορυφαία κομματική διαδικασία συμπίπτει με την παρουσία και στην κυβέρνηση, η εικόνα του οργανωμένου κόμματος είναι άκρως απογοητευτική, όπως φάνηκε από τις προσυνεδριακές διαδικασίες.

Αν και υπήρξε μέχρι και καμπάνια για την εγγραφή νέων μελών, ώστε να αναπληρωθούν οι χαμένες δυνάμεις από την περσινή διάσπαση, με την αποχώρηση των «λαφαζανικών» και άλλων στελεχών, οι οργανώσεις του ΣΥΡΙΖΑ δεν κατάφεραν ούτε να προσελκύσουν τους παλαιούς οργανωμένους: σύμφωνα με εκτιμήσεις, καθώς δεν έχουν δοθεί επίσημα στοιχεία στη δημοσιότητα και είναι αμφίβολο εάν και τι θα ανακοινωθεί τελικά, η αποχή έφτασε περίπου στο 45% επί των εγγεγραμμένων μελών!

Το συμπέρασμα αυτό συνάγεται από το γεγονός ότι ο αρχικός σχεδιασμός ήταν ότι οι σύνεδροι θα έφταναν περί τα 3000, υπό την προϋπόθεση ότι θα πήγαινε να ψηφίσει ένα ποσοστό άνω των 2/3 των εγγεγραμμένων μελών. Όποια οργάνωση έπιανε το συγκεκριμένο όριο είχε δικαίωμα να στείλει στο συνέδριο το σύνολο του αριθμού των αντιπροσώπων που δικαιούται με βάση ολόκληρο τον κατάλογο των μελών της. Το ότι από το αρχικό προσδοκώμενο σώμα των 3000 αντιπροσώπων θα βρεθεί το βράδυ στο γήπεδο του τάε κβο ντο ένας αριθμός μικρότερος κατά 20% σημαίνει ότι το ποσοστό των ψηφισάντων ξεπέρασε κατά λίγο το όριο του 50%.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις το πρόβλημα είναι αφενός πολιτικό/κοινωνικό και αφετέρου αμιγώς οργανωτικό. Ως προς το πρώτο σκέλος είναι σαφής η αιτία: υπάρχει έντονη δυσαρέσκεια και απογοήτευση και στην οργανωμένη βάση του ΣΥΡΙΖΑ για την κυβερνητική πολιτική. Δείγμα αυτής της δυσαρέσκειας άλλωστε είναι και το γεγονός ότι υπουργοί, βουλευτές, στελέχη της κυβέρνησης, έως και πρωθυπουργικοί σύμβουλοι εξελέγησαν μετά βίας αντιπρόσωποι στο συνέδριο από τις οργανώσεις τους.

Ως προς το οργανωτικό σκέλος, η αποτυχία (ή και απροθυμία) της Κουμουνδούρου να ανοίξει τις πόρτες του κόμματος και να το κάνει ελκυστικό στην εκλογική βάση του ΣΥΡΙΖΑ απέτυχε και μεγάλο μερίδιο της ευθύνης έχουν και στελέχη, επιφορτισμένα με το καθήκον αυτό, όπως ο γραμματέας του οργανωτικού Πέτρος Καραγιώργος.

Οι συσχετισμοί

Με βάση τον χάρτη του συνεδρίου, η Ενωτική Κίνηση, η οποία στηρίζει αναφανδόν Αλέξη Τσίπρα και κυβέρνηση ελέγχει περί τους 1300 συνέδρους, λίγο πάνω από το 50% δηλαδή όλου του σώματος. Σύμμαχος της Ενωτικής Κίνησης, αλλά με διακριτικές αποστάσεις σε θέματα φυσιογνωμίας είναι η Πλατφόρμα 2010, η οποία ελέγχει περίπου το 12% των συνέδρων, κοντά ή και λίγο πάνω από 300 αντιπροσώπους δηλαδή. Σχεδόν τις ίδιες δυνάμεις, λαβωμένη σε σχέση με τις προσδοκίες της και τη μέχρι τώρα επιρροή της, μετρά η κίνηση των «53+». Το υπόλοιπο σώμα, περίπου 500 σύνεδροι δηλαδή, θεωρείται «α-τασικό», δεν ανήκει δηλαδή σαφώς σε κάποια τάση, αποτελείται από μικρότερες ή μεγαλύτερες επιμέρους ομαδοποιήσεις αν και στηρίζει στην πλειοψηφία του τον Αλέξη Τσίπρα.

Οι πασοκογενείς, πολυδιασπασμένοι και αυτοί, δεν κατάφεραν να καταγράψουν μία ισχυρή, συμπαγή παρουσία, καθώς ο ΣΥΡΙΖΑ αρνείται να «πασοκοποιηθεί» στο οργανωμένο μέρος του. Οι περισσότεροι πασοκογενείς εντάσσονται στην Ενωτική Κίνηση πάντως, ενώ αρκετοί είναι ανένταχτοι.

Η μάχη της Κεντρικής Επιτροπής

Ακόμη και μέχρι χθες το βράδυ δεν είχαν λήξει κεντρικά θέματα για την εκλογή των οργάνων του κόμματος από το συνέδριο. Για παράδειγμα, ενώ φάνηκε να υπάρχει μία συμφωνία για τον αριθμό των μελών της Κεντρικής Επιτροπής σε 151, υπήρξαν σκέψεις για αύξησή τους έως και 200 μέλη. Αλλά και τα περίφημα ασυμβίβαστα δεν έχουν λήξει. Υπάρχει έντονη αντίδραση βουλευτών και κυβερνητικών στελεχών, που διαμαρτύρονται για την ποσόστωση που φάνηκε να έχει συμφωνηθεί μεταξύ των βασικών τάσεων: ότι δηλαδή μόλις το 25% της νέας κεντρικής επιτροπής θα προέρχεται από κυβερνητικά στελέχη και βουλευτές, ενώ οι υπόλοιποι θα είναι αμιγώς κομματικά στελέχη, που θα ασχολούνται αποκλειστικά με το έργο του κόμματος. Κυβερνητικά στελέχη και βουλευτές διαμαρτύρονται ότι έτσι θα μείνει εκτός ΚΕ ένα μεγάλο μέρος του προβεβλημένου στελεχιακού δυναμικού, που σήμερα δίνει μάχες από κυβερνητικά και κοινοβουλευτικά πόστα. Εξετάζεται το σενάριο να υπάρξουν εξαιρέσεις διαφόρων ομάδων κυβερνητικών στελεχών ή και της κοινοβουλευτικής ομάδας από αυτή την ποσόστωση.

«Φιλοκυβερνητικοί» VS «αυτονομιστών»

Μεγάλη μάχη θα δοθεί γα το νέο ρόλο του κόμματος σε συνθήκες διακυβέρνησης. Η Ενωτική Κίνηση κυρίως, αλλά και άλλοι υποστηρίζουν ότι το κόμμα πρέπει να «δένει» με την κυβέρνηση και να έχει σαφέστατο υποστηρικτικό ρόλο σε όλα τα μέτωπα άσκησης της κυβερνητικής πολιτικής. Να σηκώνει και το ίδιο ένα μεγάλο βάρος για τη στήριξη των επιλογών της κυβέρνησης.

Αντιθέτως υπάρχουν άλλες τάσεις και διάσπαρτες δυνάμεις που υποστηρίζουν τον αυτόνομο ρόλο – εξ ου και «αυτονομιστές» – του κόμματος και τις διακριτικές αποστάσεις της Κουμουνδούρου, με ντε φάκτο θέσπιση του δικαιώματος να κριτικάρει κυβερνητικές πολιτικές, να μην ταυτίζεται με επιλογές και συμβιβασμούς, που μπορεί να κάνει η κυβέρνηση και να μην περιορίζεται σε συμπληρωματικό ρόλο, μακριά από τον κινηματικό του χαρακτήρα και δράση.

Η διαμάχη αυτή διαπερνά συχνά και τις οργανωμένες τάσεις, όπως για παράδειγμα τους «53+», όπου οι μισοί φλερτάρουν με την πρώτη προσέγγιση και οι άλλοι μισοί είναι φανατικά υπέρ των διακριτών ρόλων κυβέρνησης και κόμματος. Λιγότερο μεν, αλλά αυτή η γραμμή ισχύει και στην Ενωτική Κίνηση πάντως.

Ο Τσίπρας καλείται να δώσει απαντήσεις στη βάση του κόμματος

Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας που θα δώσει το στίγμα με την εισηγητική του ομιλία καλείται να απαντήσει στις έντονες ανησυχίες και την δυσφορία που υπάρχει μεταξύ των μελών και στελεχών για την πορεία της κυβέρνησης, τις εφαρμοζόμενες πολιτικές και το μέλλον της παράταξης σε ένα ναρκοθετημένο εσωτερικό και διεθνές πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό πεδίο.

Και μόνο τα κείμενα που δημοσίευσαν οι βασικές τάσεις του ΣΥΡΙΖΑ λίγες ώρες νωρίτερα από την έναρξη του συνεδρίου είναι ενδεικτικά του κλίματος που επικρατεί. Και παρότι η κυριαρχία του Αλέξη Τσίπρα δεν αμφισβητείται, καθώς αναμένεται πανηγυρική επανεκλογή του στην προεδρία του κόμματος, οι αποστάσεις που παίρνουν ισχυρές δυνάμεις του ΣΥΡΙΖΑ από την κυβερνητική πολιτική και οι διαφωνίες για τους περαιτέρω χειρισμούς και τις επιλογές, είναι εμφανείς περισσότερο από ποτέ τον τελευταίο χρόνο, μετά τη διάσπαση και την αποχώρηση της «λαφαζανικής» πτέρυγας και όχι μόνο.

Σκληρή κριτική

Η πιο επιθετική κριτική που ασκείται προς την ηγεσία είναι αυτή που εκφράζει και διατύπωσε στο συνεδριακό της κείμενο η τάση των «53+» στην οποία ανήκουν ακόμη και κορυφαίοι υπουργοί, όπως ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, ο Θόδωρος Δρίτσας, η Θεανώ Φωτίου, βουλευτές όπως η Τασία Χριστοδουλοπούλου και κομματικά στελέχη όπως ο Πάνος Λάμπρου.

Η τάση αυτή απορρίπτει όλη την κυβερνητική ρητορική περί «νικών» επί των δανειστών και μιλά ανοιχτά για εκβιασμούς από τους εταίρους. Διαμηνύει δε ότι δεν μπορεί να είναι αυτοσκοπός της αριστεράς η εξουσία.

«Είμαστε στην κυβέρνηση όχι πάση θυσία, αλλά όσο θεωρούμε ότι μέσα σε αυτές τις ασφυκτικές συνθήκες και τους ποικίλους εκβιασμούς μπορούμε με αριστερή οπτική να ασκήσουμε πολιτική προς όφελος των ασθενέστερων κοινωνικών στρωμάτων. Το δικό μας χρέος, ως κόμμα, είναι ακριβώς αυτό» σημειώνουν οι «53» και ξεκαθαρίζουν ότι «σκοπός είναι να αμβλύνουμε και να αποδυναμώνουμε τις επιπτώσεις από την εφαρμογή του μνημονίου, να ανοίγουμε δρόμους μετασχηματισμού, να διαμορφώνουμε νέες συνειδήσεις και νέους συσχετισμούς. Συνεπώς, το ερώτημα ως δίλημμα (σ.σ. «πάση θυσία στην κυβέρνηση;) είναι κάλπικο. Ασφαλώς μας ενδιαφέρει να είμαστε στην κυβέρνηση όσο οι κοινωνικές μας συμμαχίες μάς επιτρέπουν να παίζουμε το ρόλο μας. Αν χαθεί, με δική μας ευθύνη ή λόγω συνεχών εκβιασμών, η σχέση μας με τα ασθενέστερα και λαϊκά κοινωνικά στρώματα, με τα ριζοσπαστικοποιημένα τμήματα της κοινωνίας, αν διαρραγεί οριστικά η σχέση μας με τα ριζοσπαστικά κοινωνικά κινήματα, δεν έχει καμία σημασία η παραμονή σε μια κυβέρνηση, που θα έχει χάσει, στην ουσία, την κοινωνική στήριξη».

Και για να μην μείνει καμία αμφιβολία για το τι εννοούν, αφήνουν ευθαρσώς ανοιχτό το ενδεχόμενο ρήξης και εκλογών: «Εάν συνεχιστούν οι εκβιασμοί και τα πραξικοπήματα από τους δανειστές, προτιμάμε να πέσουμε αντιστεκόμενοι ηρωικά από εσωτερική ή εξωτερική τρόικα και όχι ταπεινωτικά από την ίδια την κοινωνία».

Από την πλευρά της η αμιγώς «προεδρική» τάση, η Ενωτική Κίνηση, στηρίζει μεν, αλλά κρατά και αποστάσεις από την κυβερνητική πολιτική, παραδεχόμενη ότι πολλά μέτρα δεν συνάδουν με το πρόγραμμα του κόμματος. Όπως τονίζει «εφαρμόζουμε πολλά θετικά μέτρα για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης, την πάταξη της φοροδιαφυγής και της διαφθοράς, την καταπολέμηση της ανεργίας, την επιβολή της ισονομίας και της ισοτιμίας. Δυστυχώς, εφαρμόζουμε και μέτρα που κινούνται εκτός του προγράμματός μας, τα οποία είναι απόρροια της συμφωνίας του Ιουλίου ’15. Ακόμη και γι αυτά, δίνουμε τη μάχη για αναλογικότερη επιβάρυνση προς όφελος των λαϊκών στρωμάτων. Αυτή είναι η αλήθεια».

Για την Ενωτική Κίνηση το θέμα είναι στην αλλαγή των συσχετισμών στην Ευρώπη και στο ερώτημα, «με ποια πολιτική συμμαχιών;» παραπέμπει ευθέως στις εξελίξεις που συντελούνται στις χώρες της ΕΕ.

Μεταξύ άλλων καταθέτει και δέσμη 12 προτάσεων «για ένα μάχιμο ΣΥΡΙΖΑ», όπως λέει, υποστηρίζοντας ότι «χρειαζόμαστε ένα ”οργανωτικό και πολιτικό σοκ”, που θα μας απαλλάξει από βασικά παθογενή χαρακτηριστικά της προηγούμενης περιόδου».

Η πιο μετριοπαθής τάση της Πλατφόρμας 2010 (στελεχών, όπως ο Δημήτρης Παπαδημούλης, η Ρένα Δούρου, ο Γιάννης Μπαλάφας και άλλοι), με κείμενο, που υπογράφουν 40 μέλη της απερχόμενης Κεντρικής Επιτροπής, υποστηρίζει ότι «το μεγάλο διακύβευμα για την Αριστερά του 21ου αιώνα που θέλουμε να οικοδομήσουμε, είναι ένα τολμηρό και ρεαλιστικό σχέδιο προοδευτικών μετατοπίσεων και αλλαγών στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, με εμβάθυνση του δημοκρατικού και οικολογικού προτάγματος, με ανάσχεση της ανοδικής δυναμικής της ακροδεξιάς, με ρηγμάτωση της ηγεμονίας του νεοφιλελεύθερου μοντέλου στην οργάνωση της οικονομίας, της κοινωνίας, της παραγωγής και της κατανάλωσης».

Τα 40 μέλη θέτουν ως στόχο «να αποκτήσει η Πολιτική την πρωτοκαθεδρία έναντι της Αγοράς, σε ένα πλαίσιο όπου η κάθε μία θα παίζει διακριτό ρόλο. Αγωνιζόμαστε για μια σύγχρονη Αριστερά, με αξιόπιστο πολιτικό λόγο, που δημιουργεί τις προϋποθέσεις για βιώσιμη ανάπτυξη, που δημιουργεί απασχόληση, μειώνει τις οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες, προστατεύει το περιβάλλον, διασφαλίζοντας το μέλλον των νέων γενιών».

Ο ανασχηματισμός

Εντύπωση έχει προκαλέσει στο μεταξύ η ανακίνηση του θέματος από κυβερνητικά στελέχη μάλιστα, του ανασχηματισμού. Κυβερνητικές πηγές κοντά στο Μαξίμου διέδιδαν ότι οι αλλαγές στο κυβερνητικό σχήμα θα γίνουν αμέσως μετά το συνέδριο, αποσαφηνίζοντας έτσι την όλη υπόθεση, που ήθελε μέχρι χθες να έχει δύο βασικές εναλλακτικές: ανασχηματισμό όντως αμέσως μετά το συνέδριο και ανασχηματισμό με την ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης, μιας και την ίδια ώρα το Μαξίμου υποστήριζε ότι αυτή θα ολοκληρωθεί εντός του Νοεμβρίου. Άλλωστε το ερώτημα ήταν και μάλλον παραμένει το εάν είναι δόκιμο να αλλάξουν υπουργοί, που έχουν ήδη ξεκινήσει ή έχουν προετοιμαστεί να κάνουν τις διαπραγματεύσεις με την τρόικα για τη δεύτερη αξιολόγηση.

Πολλοί συσχέτιζαν πάντως τις φήμες για γρήγορο ανασχηματισμό με τις άγριες διαθέσεις, που έχουν αρκετοί υπουργοί για διαφοροποίηση από επιλογές της ηγεσίας, πολλοί βουλευτές για κριτική στην κυβερνητική πολιτική και τη συμπεριφορά της ηγετικής ομάδας και εκατοντάδες κομματικά στελέχη για γενική επίθεση σε κυβέρνηση για τη ρότα που έχει χαράξει. Δεν απέκλειαν δηλαδή για διέρρευσαν οι σχετικές φήμες ή και όντως να επισπεύδεται ο ανασχηματισμός για να περιοριστούν ή να κλείσουν οι πληγές που θα ανοίξουν στο συνέδριο. Και να λειτουργήσει η προοπτική του ανασχηματισμού ως δέλεαρ για πολλούς δυσφορούντες, ώστε να μετριάσουν τις άγριες διαθέσεις τους.

Οι ίδιες φήμες πάντως μιλούσαν για μεγάλες αλλαγές στο κυβερνητικό σχήμα και έφεραν ακόμη και κορυφαίους υπουργούς να μετακινούνται ή να φεύγουν από την κυβέρνηση. Ακόμη και δομικές αλλαγές, όπως το σπάσιμο του υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης συζητείτο, με το κομμάτι των Επενδύσεων να αποσπάται σε χωριστό χαρτοφυλάκιο, ώστε να δοθεί προτεραιότητα και βάρος στον τομέα αυτό.

Οι πληροφορίες αναφέρουν μεταξύ άλλων ότι υπουργοί όπως ο Γιώργος Κατρούγκαλος, ο Πάνος Σκουρλέτης, ο Νίκος Κοτζιάς και άλλοι είναι με το ένα πόδι εκτός των σημερινών υπουργείων τους. Λέγεται ότι υπάρχει ακόμη και σενάριο μετακίνησης του Ευκλείδη Τσακαλώτου στο υπουργείο Εξωτερικών.

Οι πληροφορίες αναφέρουν επίσης ότι το δρόμο προς υπουργεία μπορεί να πάρουν οι Φώτης Κουβέλης, Λούκα Κατσέλη και Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου στο πλαίσιο της διεύρυνσης του ΣΥΡΙΖΑ προς τη σοσιαλδημοκρατία.

Το πρόγραμμα

Οι εργασίες του συνεδρίου, το οποίο θα διεξαχθεί στις εγκαταστάσεις του Σταδίου Tae Kwon Do, στο Παλαιό Φάληρο, με σύνθημα «Με την Αριστερά μπροστά για τη Ελλάδα που μας αξίζει. Κοινωνική Δικαιοσύνη – Δημοκρατία – Δίκαιη Ανάπτυξη», θα αρχίσουν στις 19:45 με σύντομη εισήγηση από τον Γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής Παναγιώτη Ρήγα και αμέσως μετά την ομιλία του Αλέξη Τσίπρα.

Θα ακολουθήσουν χαιρετισμοί από τον πρόεδρο του κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς Πιερ Λοράν, τον γενικό γραμματέα του ΑΚΕΛ Άντρο Κυπριανού και εκπροσώπους ελληνικών κομμάτων.

Στη συνέχεια θα εκλεγούν το προεδρείο και οι επιτροπές του συνεδρίου. Παρασκευή και Σάββατο έχει ομιλίες συνέδρων, ενώ την Κυριακή θα εκλεγούν ο πρόεδρος και τα συλλογικά όργανα.