Λίγο πριν το χείλος του γκρεμού, η ένταση που προκάλεσε η Τουρκία στις σχέσεις με την Ελλάδα μοιάζει να αποκλιμακώνεται έπειτα από τις συνεχείς πιεστικές παρεμβάσεις της Γερμανίας, της Γαλλίας, των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά και της Ρωσίας.
Η διεθνής κινητοποίηση με σκοπό να μην προχωρήσει ο Ταγίπ Ερντογάν στο μετέωρο βήμα της έναρξης σεισμικών ερευνών στην περιοχή νότια του Καστελόριζου μεταφράζεται με έναν τρόπο: oι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί πήραν στα σοβαρά τις ελληνικές «κόκκινες γραμμές» αντιλαμβανόμενοι ότι δεν πρόκειται για απειλές κενές περιεχομένου, αλλά για ειλημμένη απόφαση να αναληφθεί στρατιωτική δράση στην περίπτωση που το τουρκικό πλοίο «Oruc Reis» ή οποιοδήποτε άλλο ερευνητικό επιχειρήσει σεισμικές έρευνες σε περιοχή ελληνικής υφαλοκρηπίδας. «Ηρθε η ώρα», είπε στο «ΘΕΜΑ» ανώτατο κυβερνητικό στέλεχος το μεσημέρι της προηγούμενης Τρίτης όταν γνωστοποιήθηκε η τουρκική NAVTEX με την οποία ενημέρωσαν ότι θα διεξάγουν σεισμικές εργασίες σε μια μεγάλη θαλάσσια περιοχή νότια του Καστελόριζου τις 13 ημέρες, μέχρι την Κυριακή 2 Αυγούστου.
Σχεδόν παράλληλα με την κοινοποίηση της αγγελίας προς ναυτιλλομένους ότι το «Oruc Reis» με τα συνοδευτικά υπό τουρκική σημαία πλοία «Ataman» και «Cengiz» πρόκειται να ξεκινήσουν σεισμικές έρευνες, από το υπουργείο Εθνικής Αμυνας δινόταν διαταγή για άμεσο απόπλου από τους ναυστάθμους σε δεκάδες φρεγάτες, υποβρύχια, κανονιοφόρους, πυραυλακάτους και άλλες μονάδες του Πολεμικού Ναυτικού. Σε λιγότερο από δύο 24ωρα το σύνολο του ελληνικού στόλου ήταν εν πλω, αναπτυγμένο προς το νότιο και ανατολικό Αιγαίο, την περιοχή του Καστελόριζου και τις ζώνες ανάμεσα στην Κρήτη και την περιοχή όπου οι Τούρκοι σχεδίαζαν να ξεκινήσουν έρευνες. Παράλληλα και η τουρκική πλευρά, έχοντας την πρωτοβουλία των κινήσεων, έδωσε εντολή απόπλου σε περισσότερα από 20 πολεμικά πλοία, τα οποία ξεκίνησαν από τον ναύσταθμο του Ακσάζ με κατεύθυνση την περιοχή από τη Ρόδο ως το Καστελόριζο και προς τα νοτιοδυτικά.
Η τριγωνική επικοινωνία
Συμπτωματικά, την Τρίτη 21 Ιουλίου ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών βρισκόταν στην Αθήνα προσκεκλημένος του Νίκου Δένδια. Μετά τις συνομιλίες με τον επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας, τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, ο Χάικο Μάας συνειδητοποίησε ότι η NAVTEX 0979/20 του παράκτιου σταθμού της Αττάλειας έφερνε την Ελλάδα και την Τουρκία στα πρόθυρα του πολέμου. Λίγες ώρες μετά, η καγκελάριος της Γερμανίας Aνγκελα Μέρκελ τηλεφώνησε πρώτα στον Κυριάκο Μητσοτάκη και στη συνέχεια στον Ταγίπ Ερντογάν, αναλαμβάνοντας άμεσα πρωτοβουλία διαμεσολάβησης προτού η κατάσταση τεθεί εκτός ελέγχου. Πληροφορίες αναφέρουν ότι στην επικοινωνία με την Aνγκελα Μέρκελ ο Κυρ. Μητσοτάκης εξήγησε ότι η κλιμάκωση δημιουργήθηκε μονομερώς από την Τουρκία και μετέφερε απλώς την απόφαση της κυβέρνησής του για υπεράσπιση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων με κάθε τρόπο, ακόμη και με ανάληψη στρατιωτικής δράσης, εάν τα τουρκικά ερευνητικά πλοία ξεκινούσαν έρευνες σε περιοχή άνωθεν ελληνικής υφαλοκρηπίδας.
Μετά τον πρωθυπουργό της Ελλάδας, η καγκελάριος της Γερμανίας τηλεφώνησε στον πρόεδρο της Τουρκίας. Η κυρία Μέρκελ και η γερμανική κυβέρνηση θεωρούνται αξιόπιστοι συνομιλητές του τουρκικού καθεστώτος όχι απλώς επειδή επί πολλά χρόνια ακολουθούν πολιτική κατευνασμού της Αγκυρας, ούτε μόνο λόγω των γερμανικών επενδύσεων στην Τουρκία (την περίοδο 2002-2019 οι απευθείας γερμανικές επενδύσεις στην Τουρκία ανήλθαν στα 10 δισ. ευρώ), αλλά και επειδή το Βερολίνο ήταν ο βασικός «κυματοθραύστης» εντός της Ε.Ε. για να μην επιβληθούν κυρώσεις στην Τουρκία. Πρόκειται για οικονομικά αντίποινα που ζήτησε πιεστικά η ελληνική κυβέρνηση τόσο στις διατραπεζικές ευρωτουρκικές σχέσεις όσο και στον τουρκικό τουριστικό τομέα. Εγκυρες πληροφορίες αναφέρουν ότι η Ανγκελα Μέρκελ προειδοποίησε τον Ταγίπ Ερντογάν πως αν τα τουρκικά πλοία ξεκινήσουν σεισμικές έρευνες στο Καστελόριζο και προκληθεί θερμό επεισόδιο με την Ελλάδα τότε η διαχείριση της κατάστασης θα καταστεί πολύ δύσκολη.
Το μήνυμα από το Βερολίνο προς τη Αγκυρα ήταν ότι σε περίπτωση που οι τουρκικές σεισμικές έρευνες πυροδοτήσουν στρατιωτική αντιπαράθεση με την Ελλάδα, τότε οι 27 χώρες-μέλη της Ε.Ε. θα είναι υποχρεωμένες να συνδράμουν την Ελλάδα και παραλλήλως να ενεργοποιήσουν κυρώσεις οι οποίες θα τσακίσουν την τουρκική οικονομία. Σημειώνεται ότι την Παρασκευή ο υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Χάικο Μάας έστειλε νέο ηχηρό μήνυμα στον Ερντογάν δηλώνοντας ότι είναι ακατανόητη η απόφαση για μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί και δεν βοηθά να γίνει ένας κανονικός διάλογος μεταξύ Ε.Ε. και Τουρκίας.
«Πολύ αμφιβάλλω αν ο Ερντογάν έκανε πίσω με ένα τηλεφώνημα της Μέρκελ, εκτός κι αν εξασφάλισε κάτι συγκεκριμένο», υποστηρίζει διπλωματικός παράγοντας, και προσθέτει: «Οταν έχει βγάλει στην Ανατολική Μεσόγειο τόσα πολεμικά πλοία και το “Oruc Reis” περιμένει στην Αττάλεια, πόσο πιθανό για τον πρόεδρο της Τουρκίας είναι να οπισθοχωρήσει χωρίς ανταλλάγματα; Δεν θα σου επιτεθεί, έχει σκοπό να σε προκαλέσει να τον χτυπήσεις».
Αλλος αξιωματούχος σημειώνει ότι σκοπός της ακολουθούμενης κυβερνητικής τακτικής είναι να αυξηθεί το οικονομικό και πολιτικό κόστος που θα κληθεί να καταβάλει η Τουρκία αν συνεχίσει να τραβάει το σκοινί οδηγώντας την κατάσταση στα άκρα. «Δεν ξέρεις τι σκέπτεται ο Ερντογάν», αναφέρει ο ίδιος, συμπληρώνοντας ότι «από τη στιγμή που οι Αμερικανοί μοιάζουν να έχουν εγκαταλείψει την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, υπάρχει πρόβλημα».
«Ο πρόεδρος της Τουρκίας αυτό που λέει το κάνει, αλλά μετράει και τους άλλους, φίλους ή αντιπάλους. Υπάρχει η Ε.Ε. με την οποία η Αγκυρα έχει στενές οικονομικές σχέσεις. Δεν είναι απλό το πράγμα», τονίζει ανώτατος παράγοντας του υπουργείου Εθνικής Αμυνας.
Συνεργάτης του πρωθυπουργού σε θέματα εθνικής άμυνας διευκρινίζει ότι στις συζητήσεις με τους εταίρους και συμμάχους η Αθήνα θέτει δύο κομβικά ζητήματα: την ακύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου και τις ευρωτουρκικές σχέσεις, οι οποίες δεν μπορούν να συνεχιστούν με τη λογική business as usual όσο η Αγκυρα απειλεί να μεταφέρει τη φωτιά του πολέμου στη Μεσόγειο και στο Αιγαίο.
Η διπλωματική σκακιέρα
«Πόσα μέτωπα θα ανοίξει ακόμη; Θα βάλει φωτιά στη Μεσόγειο;», αναρωτιέται μέλος ξένης διπλωματικής αποστολής στην Αθήνα. «Εχει ξεχειλίσει το ποτήρι. Ο Ερντογάν θέλει να δημιουργήσει κρίση μέσα στην Ε.Ε. Είναι όμως φανερό ότι οι Ευρωπαίοι δεν θέλουν να ανεχθούν αυτή την κατάσταση. Αν οι Τούρκοι ξεκινήσουν έρευνες σε ελληνική υφαλοκρηπίδα, η Αθήνα αντιδράσει στρατιωτικά και η Αγκυρα επιτεθεί, η Ευρώπη θα πρέπει να αντιδράσει. Αλλωστε η Ελλάδα είναι μέλος της Ε.Ε. και έχει προειδοποιήσει ότι σε περίπτωση αντιπαράθεσης με την Τουρκία θα ζητήσει την ενεργοποίηση του άρθρου 42 που προβλέπει αμοιβαία συνδρομή», τονίζει απόστρατος αξιωματικός.
Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να εξεταστεί και η παρέμβαση του προέδρου της Γαλλίας.
«Θα ήταν σημαντικό λάθος για την Ευρωπαϊκή Ενωση να αφήσει την ασφάλεια στην Ανατολική Μεσόγειο στα χέρια άλλων παραγόντων, κυρίως της Τουρκίας», είπε ο Εμανουέλ Μακρόν που συναντήθηκε με τον πρόεδρο της Κύπρου Νίκο Αναστασιάδη στο Παρίσι. «Αυτό δεν είναι επιλογή για την Ευρώπη, ούτε είναι κάτι που η Γαλλία θα αφήσει να γίνει», υπογράμμισε εμφατικά ο κ. Μακρόν.
Παρασκηνιακές διαβουλεύσεις
«Εχουν πέσει λυτοί και δεμένοι να μην ξεσπάσει ελληνοτουρκικό επεισόδιο», αποκωδικοποιεί την κατάσταση των τελευταίων 24 ωρών διπλωματικός παράγοντας, σημειώνοντας ότι εκτός από τις τηλεφωνικές επικοινωνίες που έχουν δημοσιοποιηθεί, όπως αυτές της Ανγκελα Μέρκελ με τον Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Ταγίπ Ερντογάν, του πρωθυπουργού της Ελλάδας με τον πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν και της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, υπάρχουν πολυάριθμες άτυπες συνεννοήσεις και παρασκηνιακές διαβουλεύσεις.
Κι ενώ ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ εμφανίζεται να μην έχει αναμιχθεί στην επαπειλούμενη ελληνοτουρκική κρίση, η αμερικανική διπλωματία αναμίχθηκε ενεργά για την αποτροπή μιας στρατιωτικής εμπλοκής. Το State Department κάλεσε την Τουρκία να τερματίσει τα σχέδια για έρευνες σε υπό αμφισβήτηση ύδατα και ο Αμερικανός πρεσβευτής έσπευσε να διασαφηνίσει ότι ο όρος «αμφισβητούμενα» αφορούσε σε μια περιοχή όπου προβάλλουν διεκδικήσεις περισσότερες από μία χώρες. Και μπορεί η Ουάσινγκτον να κράτησε ίσες αποστάσεις ανάμεσα σε Αθήνα και Αγκυρα στο σημείο αυτό, όμως ο Τζεφ Πάιατ επισήμανε ότι «τα νησιά, συμπεριλαμβανομένου του Καστελόριζου, έχουν ακριβώς την ίδια υφαλοκρηπίδα και δικαιώματα ΑΟΖ όπως και κάθε περιοχή στην ηπειρωτική χώρα».
«Ο πρωθυπουργός έχει δώσει οδηγίες να μην υπάρξει εφησυχασμός», αποκαλύπτει συνεργάτης του Κυριάκου Μητσοτάκη.