Τις απόψεις που προωθεί συστηματικά η κυβέρνηση το τελευταίο διάστημα σε ό,τι αφορά την αναδιάταξη του τηλεοπτικού τοπίου έρχεται να αντικρούσει μια αναλυτική έρευνα γνώμης. Σύμφωνα με αυτή την πανελλαδική σφυγμομέτρηση, στην πλειοψηφία τους (62%) και με πολύ μεγάλη διαφορά από τις άλλες απόψεις, οι ερωτηθέντες θεωρούν ότι η διαπλοκή θα αυξηθεί αν μειωθεί ο αριθμός των τηλεοπτικών σταθμών. Η εντύπωση αυτή έρχεται σε ευθεία αντίθεση με την επίσημη άποψη που καλλιεργείται άνωθεν προκειμένου να δικαιολογηθεί ο εξαιρετικά αμφίβολης νομιμότητας περιορισμός των τηλεοπτικών αδειών σε τέσσερις. Επομένως, όπως είναι λογικό, το 76% όσων συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο της έρευνας που διενήργησε η εταιρεία δημοσκοπήσεων Metron Analysis διαφωνεί πλήρως με τη μείωση των τηλεοπτικών σταθμών εθνικής εμβέλειας. Επίσης, οι περισσότεροι συντάσσονται με την άποψη ότι η λειτουργία των ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών στη χώρα μας τα τελευταία 25 χρόνια αποτιμάται ως θετικό γεγονός.
Εξαιρετικά σημαντικό είναι επίσης το αποτέλεσμα της έρευνας σε σχέση με τη φημολογούμενη επέκταση του κεντρικού ελέγχου στον χώρο του Διαδικτύου. Το 48% των ερωτηθέντων δεν εγκρίνει την πρόθεση της κυβέρνησης να δημιουργήσει μητρώο και νομικό πλαίσιο λειτουργίας για τις ενημερωτικές ιστοσελίδες. Πάντως, από τη διερεύνηση των τάσεων που κυριαρχούν στη σημερινή κοινή γνώμη της Ελλάδας σχετικά με την κυβερνητική πολιτική στην τηλεόραση, προκύπτει ότι οι πολίτες δεν υιοθετούν άκριτα οτιδήποτε διαδίδεται υπέρ ή εναντίον των ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών. Εξάλλου, καθίσταται σαφές ότι η πρωτοβουλία εξυγίανσης του κλάδου από την κυβέρνηση αντιμετωπίζεται καταρχήν ως θετική.
Συγκεκριμένα, το πρώτο ερώτημα που θέτει η έρευνα είναι το εξής: «Ποια είναι η γνώμη σας για την ιδιωτική τηλεόραση 25 χρόνια μετά την αρχή της λειτουργία της; Σε γενικές γραμμές συνεισέφερε θετικά ή αρνητικά στη χώρα;». Το 61% απαντά ότι είναι αναμφίβολα θετική, αν και το 32% που δίνει αρνητική απάντηση δεν είναι ευκαταφρόνητο. Ιδιαίτερα, δε, στους νέους, η απορριπτική τάση ανέρχεται στο 42%.
Στο αίτημα για περαιτέρω εξειδίκευση της απάντησης, όσοι τοποθετήθηκαν υπέρ της ιδιωτικής τηλεόρασης, όπως τη γνωρίσαμε στην Ελλάδα, διευκρινίζουν ότι η θετική αξιολόγηση της μέχρι σήμερα πορείας της τηλεόρασης προκύπτει αφενός από τη γενικότερη συμβολή της στη δημοκρατία (η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την πολυφωνία). Στην ευνοϊκή αποτίμηση, όμως, συντελεί επίσης το γεγονός ότι οι ιδιωτικοί σταθμοί συγκρίνονται με το επίπεδο και τις επιλογές που πρόσφερε στο κοινό η προϋπάρχουσα κρατική τηλεόραση.
Μια ως έναν βαθμό αναμενόμενη σύγχυση αποτυπώνεται στις απαντήσεις των ερωτώμενων σχετικά με τη νομιμότητα των καναλιών: μερίδιο άνω του μισού (54%) θεωρεί πως τα σημερινά κανάλια λειτουργούν χωρίς άδεια. Το σημείο αυτό έχει αποτελέσει πεδίο σκληρής αντιπαράθεσης ανάμεσα στην ένωση των ιδιωτικών καναλιών και το κράτος. Επιπλέον, παρά τις επανειλημμένες αναφορές των ιδιοκτητών των τηλεοπτικών σταθμών ότι δεν βαρύνονται με ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το Δημόσιο, στην πλειοψηφία τους οι συμμετέχοντες στην έρευνα, σε ποσοστό 66%, θεωρούν ότι τα κανάλια δεν αποδίδουν φόρους στο κράτος. Για την καλύτερη ερμηνεία των συγκεκριμένων ευρημάτων, η έρευνα της Metron Analysis παρέχει έναν επιπλέον παράγοντα που θα πρέπει να συσχετιστεί με τους υπόλοιπους: την αυτοτοποθέτηση των ερωτηθέντων στο πολιτικό φάσμα. Ετσι, για παράδειγμα, οι αριστεροί θεωρούν ότι οι σταθμοί λειτουργούν χωρίς άδεια σε ποσοστό 65% και ότι χρωστούν στο Δημόσιο κατά 77%. Απεναντίας, το 43% των αυτοπροσδιοριζόμενων ως κεντροδεξιών πιστεύει ότι τα ιδιωτικά κανάλια έχουν κανονική αδειοδότηση και το 37% ότι δεν παραμελούν τις φορολογικές τους υποχρεώσεις.
Η πλειοψηφία των ερωτώμενων (66%) δεν δέχεται ότι οι ελληνικοί τηλεοπτικοί σταθμοί είναι πολλοί συγκριτικά με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Ωστόσο, ο ιδεολογικοπολιτικός συσχετισμός των απαντήσεων είναι και εδώ ισχυρός: Το 37% των αριστερών θεωρεί ότι τα κανάλια είναι πολλά, ενώ το 82% των κεντροδεξιών ότι είναι λίγα. Συνεπώς, δεν προκαλεί καμία έκπληξη το γεγονός ότι το 85% των κεντροδεξιών και δεξιών διαφωνεί με τη μείωση του αριθμού των αδειών εκπομπής, ενώ το 36% των αριστερών επικροτεί την αυθαίρετη απόφαση της κυβέρνησης να δημοπρατήσει μόνο τέσσερις άδειες.
Στην ερώτηση «Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τον νόμο για την ιδιωτική τηλεόραση και τις τηλεοπτικές άδειες;», οι απαντήσεις είναι περίπου μοιρασμένες ανάμεσα στο «Ναι» και το «Οχι». Σχεδόν ένας στους δύο (49%) συμφωνεί με τον νόμο για την ιδιωτική τηλεόραση και την προκήρυξη δημοπράτησης των τηλεοπτικών αδειών. Η πλειοψηφία αυτή είναι και πάλι συντονισμένη με την ατομική πολιτική τοποθέτηση των ερωτώμενων, καθώς και με τις γενικότερες απόψεις για τη λειτουργία της τηλεοπτικής αγοράς, όπως και το μείζον ζήτημα της μείωσης του αριθμού των αδειών. Κατά τα αναμενόμενα, οι αριστεροί ψηφίζουν «Ναι» στον νόμο σε ποσοστό 67% και οι κεντροδεξιοί «Οχι» κατά 56%. Την αμέριστη εμπιστοσύνη τους στην κυβέρνηση ως την πλέον ενδεδειγμένη ρυθμιστική αρχή για την αναδιάρθρωση του τηλεοπτικού τοπίου δείχνουν ελάχιστοι αριστεροί, μόλις το 24%, ενώ συνολικά υπάρχει ομοφωνία, ανεξαρτήτως πολιτικής αυτοτοποθέτησης, στην άποψη ότι το 76% των πολιτών επιθυμεί μια ανεξάρτητη αρχή, όπως το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ).
Το 66% του συνόλου των ερωτηθέντων θεωρεί ότι καναλάρχες και ΜΜΕ ασκούν αμοιβαίες πιέσεις, αν και οι αριστεροί, σε ποσοστό 28%, πιστεύουν ότι οι καναλάρχες πιέζουν τους πολιτικούς. Αντιδιαμετρικά αντίθετη είναι η εκτίμηση μόλις του 19% των δεξιών, οι οποίοι είναι της άποψης ότι οι πολιτικοί ασκούν πιέσεις στους ιδιοκτήτες των σταθμών. Το ευρύτερο -και κρίσιμης σημασίας- ζήτημα του περιορισμού της διαπλοκής, στην έρευνα της Metron Analysis τίθεται με τη μορφή διλήμματος ως εξής: «Το φαινόμενο της πίεσης ή της διαπλοκής, όπως έχει ονομαστεί, πιστεύετε ότι θα περιοριστεί ή θα αυξηθεί αν μειωθούν οι τηλεοπτικοί σταθμοί;». Το 62% του συνόλου πιστεύει ότι, περιορίζοντας το σύνολο των Μέσων, η διαπλοκή δεν θα παταχθεί, όπως ευαγγελίζεται η κυβέρνηση. Αντιθέτως, θα υπάρξει αύξηση του φαινομένου, εφόσον οι σταθμοί θα είναι λιγότεροι, κάτι που παρεμπιπτόντως είναι η θέση της αντιπολίτευσης, η οποία έχει ταχθεί αναφανδόν υπέρ της πλήρους απελευθέρωσης της αδειοδότησης, χωρίς κανέναν περιορισμό σε ό,τι αφορά τον συνολικό αριθμό. Εννοείται, όμως, ότι το 39% των αριστερών από τους ερωτηθέντες πιστεύει ότι η διαπλοκή θα μειωθεί σε ευθεία αναλογία με το πλήθος των καναλιών, ενώ το 76% των κεντροδεξιών ότι τα κρούσματα χειραγώγησης των ΜΜΕ θα πολλαπλασιαστούν.
Σε ό,τι αφορά το Διαδίκτυο, επικρατεί μια μάλλον καχύποπτη στάση απέναντι στην προεξαγγελθείσα πρόθεση της κυβέρνησης να εμπλακεί στον έλεγχο λειτουργίας των ενημερωτικών ιστοσελίδων. Το 48% του κοινού είναι αρνητικά διακείμενο σε μια τέτοια ενέργεια, αν και ένα παραπλήσιο ποσοστό (46%) των αριστερών συμφωνεί με την κυβέρνηση, σε πείσμα του 61% των δεξιών που διαφωνεί – πιθανότατα μετ’ επιτάσεως.
Πώς είδαν την έρευνα οι σταθμοί
Πηγές προσκείμενες στην Ενωση Ιδιωτικών Τηλεοπτικών Σταθμών Εθνικής Εμβέλειας (ΕΙΤΗΣΕΕ), σχολιάζοντας τα ευρήματα της έρευνας που διεξήγαγε η Metron Analysis, φαίνεται πως διαπιστώνουν σύμπλευση με τις βασικές απόψεις της κοινής γνώμης – και κυρίως τη γενικότερη αίσθηση για το ποιες είναι οι εξελίξεις που δρομολογούνται στο τηλεοπτικό τοπίο. Παρόλο που είναι εμφανής η σύγχυση του κοινού στο θέμα της νομότυπης λειτουργίας, των χρεών τα οποία βαραίνουν ή όχι τα κανάλια, η Ενωση των Ιδιοκτητών αναγνωρίζει την ανάγκη μιας κάποιας ρύθμισης της αγοράς, υπό την έννοια του εξορθολογισμού και της εξυγίανσής της. Η πάγια θέση της ΕΙΤΗΣΕΕ, ωστόσο, παραμένει, ότι δηλαδή πολιτικοί παράγοντες επιδιώκουν την άσκηση επιρροής και τη χειραγώγηση των τηλεοπτικών μέσων. Κατά συνέπεια, η πολυδιαφημισμένη πρόθεσή τους να «νοικοκυρέψουν» το τηλεοπτικό τοπίο είναι κυρίως προσχηματική. Σε συνάρτηση με τα προηγούμενα, κύκλοι της ΕΙΤΗΣΕΕ επισημαίνουν ότι η εκστρατεία μονομερούς πληροφόρησης του κοινού, ακόμη και η απροκάλυπτη προπαγάνδα εναντίον τους, αποτυπώνεται σε ορισμένα από τα ευρήματα της έρευνας. Κυρίως δε στο σημείο της νομότυπης εκπομπής τους. Οι ιδιοκτήτες επιμένουν ότι ουδέν μεμπτόν μπορεί να τους καταλογιστεί, οι κυβερνητικοί αρμόδιοι το αμφισβητούν και επενδύουν στην καλλιέργεια μιας διάχυτης καχυποψίας εις βάρος των υπαρχόντων τηλεοπτικών σταθμών εθνικής εμβέλειας.