Στην καρδιά της Πελοποννήσου, στο ορεινό χωριό Λάστα στην Αρκαδία, το καφενείο του Άη Γιώργη παραμένει ανοιχτό, αλλά χωρίς προσωπικό. Οι επισκέπτες εξυπηρετούνται μόνοι τους, αφήνοντας ένα μικρό ποσό ως δωρεά, ενώ γύρω τους στέκονται μάρτυρες μιας άλλης εποχής, μέσα από φωτογραφίες των άλλοτε ζωντανών κατοίκων που κοσμούν τους τοίχους.
Στην πλατεία του χωριού επικρατεί σιωπή. Το εγκαταλελειμμένο σχολείο και τα ερειπωμένα σπίτια είναι μια τραγική υπενθύμιση της δημογραφικής κρίσης που αντιμετωπίζει η Ελλάδα. Η Λάστα είναι μόνο ένα από τα εκατοντάδες «χωριά-φαντάσματα» που βρίσκονται διάσπαρτα σε όλη τη χώρα, αποτυπώνοντας με δραματικό τρόπο τη μείωση των γεννήσεων, την οικονομική δυσχέρεια και τη μαζική μετανάστευση που πλήττουν την ελληνική κοινωνία εδώ και δεκαετίες.
Ένας «υπαρξιακός» κίνδυνος για την Ελλάδα
Σύμφωνα με το CNBC, η Ελλάδα έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά γεννήσεων στην Ευρώπη, με δείκτη γονιμότητας μόλις 1,3, σχεδόν το μισό από το 2,1 που απαιτείται για την αναπλήρωση του πληθυσμού. Το 2023 καταγράφηκαν μόλις 71.400 γεννήσεις, ο μικρότερος αριθμός από τότε που ξεκίνησε η καταγραφή δεδομένων πριν από έναν αιώνα. Την ίδια στιγμή, οι θάνατοι είναι σχεδόν διπλάσιοι από τις γεννήσεις, ενώ το 21% του πληθυσμού είναι άνω των 65 ετών.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχει χαρακτηρίσει την υπογεννητικότητα ως «υπαρξιακή απειλή» για την ελληνική κοινωνία. Σε δηλώσεις του, τόνισε ότι «οι Έλληνες είναι πλέον από τους πιο ηλικιωμένους πληθυσμούς στην Ευρώπη», υπογραμμίζοντας ότι το πρόβλημα είναι πιο έντονο σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας, ιδιαίτερα σε αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές.
Τα χωριά-φαντάσματα και η ιστορία τους
Σήμερα, υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 200 χωριά και κωμοπόλεις στην Ελλάδα που είναι εντελώς εγκαταλελειμμένα. Αυτά τα μέρη, με τα μισογκρεμισμένα κτίρια και την έλλειψη κατοίκων, αποτελούν θλιβερά κατάλοιπα μιας παλαιότερης Ελλάδας. Παρότι κάποια από αυτά, όπως η Λάστα, έχουν εξελιχθεί σε προορισμούς εναλλακτικού τουρισμού, τα περισσότερα παραμένουν ξεχασμένα.
Στην τελευταία απογραφή του 2021, υπήρχαν μόλις 12 μόνιμοι κάτοικοι στη Λάστα. Ωστόσο, όταν το CNBC επισκέφθηκε το χωριό το 2024, δεν υπήρχαν σημάδια μόνιμων κατοίκων.
Τα απομεινάρια της οικονομικής κρίσης
Η δημογραφική κρίση της Ελλάδας σχετίζεται άμεσα με την οικονομική κρίση του 2009, όταν τα προγράμματα διάσωσης και τα χρόνια λιτότητας οδήγησαν σε βαθιά ύφεση. Η οικονομία συρρικνώθηκε κατά 25% μέσα σε μια δεκαετία, ενώ η ανεργία των νέων σκαρφάλωσε στο 59,5% το 2013.
Πολλοί νέοι, αδυνατώντας να δημιουργήσουν τη δική τους οικογένεια, είτε έμειναν στα πατρικά τους σπίτια είτε μετανάστευσαν. Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 400.000 άνθρωποι — περίπου το 9% του εργατικού δυναμικού — εγκατέλειψαν τη χώρα εκείνη την περίοδο, ενώ άλλοι μετακινήθηκαν στις μεγάλες πόλεις, όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη. Σήμερα, πάνω από το 53% του πληθυσμού κατοικεί στην πρωτεύουσα και τη συμπρωτεύουσα, με τις υπόλοιπες περιοχές να καταγράφουν συνεχή πληθυσμιακή μείωση.
Πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση της κρίσης
Η κυβέρνηση εκτιμά ότι ο πληθυσμός στην Ελλάδα μπορεί να μειωθεί από τα 10,4 εκατομμύρια σήμερα στα 7,5 εκατομμύρια το 2050, μια μείωση άνω του 25%. Για την αντιμετώπιση της κρίσης, το 2023 ιδρύθηκε το υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, το οποίο έχει δεσμεύσει 20 δισεκατομμύρια ευρώ μέχρι το 2035 για την υποστήριξη οικογενειών, μέσω επιδομάτων, γονικής άδειας και φοροαπαλλαγών.
Όπως δήλωσε η υπουργός, Σοφία Ζαχαράκη, «οι αλλαγές αυτές είναι ένα ξυπνητήρι για την κοινωνία». Ωστόσο, η Ελλάδα δεν είναι η μόνη χώρα που αντιμετωπίζει το πρόβλημα αυτό. Χώρες, όπως η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα βρίσκονται σε αντίστοιχη θέση, με πολύ χαμηλούς δείκτες γονιμότητας.
«Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στη μέση μιας άνευ προηγουμένου δημογραφικής μετάβασης, όπου η παγκόσμια αύξηση του πληθυσμού επιβραδύνεται συνεχώς, με ελάχιστες προφανείς ενδείξεις ότι η τάση πρόκειται να μετατοπιστεί», γράφει ο Τζιμ Ριντ, παγκόσμιος επικεφαλής μακροοικονομικής έρευνας της Deutsche Bank, σε έκθεση του Νοεμβρίου.
Οι «σιωπηλές» πλατείες των χωριών-φαντασμάτων, όπως αυτή στη Λάστα, αποτελούν υπενθύμιση ότι οι αριθμοί δεν είναι απλώς στατιστικά, αλλά έχουν άμεση επίπτωση στη ζωή των ανθρώπων και στη βιωσιμότητα της ελληνικής κοινωνίας.
Διαβάστε ακόμη
Economist: Στο top 5 των κορυφαίων οικονομιών η Ελλάδα και το 2024 (πίνακας)
Βόμβα ΣτΕ: Αντισυνταγματικές οι διατάξεις του ΝΟΚ αλλά χωρίς αναδρομικότητα
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα