Μια απόφαση εκκένωσης που δεν ελήφθη ποτέ και μόλις 13 λεπτά της ώρας που απαιτούνταν με βάση τον σχεδιασμό για την υλοποίησή του χώρισαν για πάντα δεκάδες εγκλωβισμένους στην πύρινη λαίλαπα από τη διαφυγή και τη σωτηρία. Ελάχιστος χρόνος ήταν αρκετός για να μεταφερθούν οι άνθρωποι που κινδύνευαν σε ασφαλές σημείο, ακόμη και εκείνοι που προσπαθούσαν να ξεφύγουν από τις φλόγες βουτώντας στη θάλασσα στο Κόκκινο Λιμανάκι. Αν είχε ληφθεί η απόφαση εκκένωσης ο δρόμος για την σωτηρία θα διαρκούσε μόλις 13 λεπτά…
Σχέδιο εκκένωσης υπήρχε και, όπως αποκαλύπτει σήμερα το «ΘΕΜΑ», ήταν λεπτομερές και ανατριχιαστικά προφητικό, καθώς εστίαζε στις περιοχές όπου χτύπησε η φονική πυρκαγιά της 23ης Ιουλίου στο Μάτι αφήνοντας πίσω της εκατόμβη θυμάτων. Στο έγγραφο-ντοκουμέντο του Δήμου Ραφήνας-Πικερμίου προειδοποιούνταν όσοι θα έρχονταν αντιμέτωποι με πιθανή πυρκαγιά ότι «αν δεν επιτευχθεί έγκαιρα και άμεσα η έναρξη της εκκένωσης σε περίπτωση δασικής πυρκαγιάς, αυτή μπορεί να αποβεί επικίνδυνη για τον πληθυσμό».
Εξαιτίας των στενών δρόμων «με ελλιπή ή και μοναδική διασύνδεση με μεγάλους οδικούς άξονες και παντελή έλλειψη μεγάλων και ασφαλών χώρων συγκέντρωσης πληθυσμού». Πραγματικότητες που κάνουν την όποια διαδικασία εκκένωσης «να περιορίζεται από τον χρονικό και τοπικό παράγοντα σημαντικά».
Ως επικίνδυνες ζώνες αναφέρονταν ρητά ο Νέος Βουτζάς, η Διώνη, το Κόκκινο Λιμανάκι, ο λόφος της Αγίας Κυριακής και τα Σκουφέικα, «καθώς χαρακτηρίζονται από πυκνή δασική βλάστηση (πεύκα) με υπόροφη μακία».
Ειδικότερα, για το Κόκκινο Λιμανάκι ως οδός διαφυγής οριζόταν «η παραλιακή οδός Δημοκρατίας καθ’ όλο το μήκος της με στόχο την έξοδο προς την παραλία και προς τις διεξόδους με κατεύθυνση το λιμανάκι στο Μάτι και προς τη Ραφήνα». Με βάση τους δυτικούς ανέμους που έπνεαν την ημέρα της τραγωδίας, η ενδεδειγμένη πορεία ήταν προς την πόλη και το λιμάνι της Ραφήνας.
«Η διαφυγή προς τη λεωφόρο Μαραθώνος μπορεί να είναι μη εφικτή λόγω της συνήθους κατεύθυνσης του ανέμου», προέβλεπαν με ακρίβεια οι συντάκτες του σχεδίου. «Παρ’ όλα αυτά μπορεί να λειτουργεί μόνο ως έξοδος για τη διαφυγή και ως είσοδος μόνο για τα σωστικά μέσα», προσέθεταν. Μια παράγραφο που προφανώς δεν διάβασαν ποτέ οι επιτελείς της Αστυνομίας που είχαν εκ του νόμου υποχρέωση να συμβάλουν στην υλοποίηση του σχεδίου. Σε κάθε περίπτωση, το σχέδιο καθιστούσε σαφές σε όσους προσέτρεχαν σε αυτό ότι «οι τοπικές συνθήκες της φωτιάς, του ανέμου και της άθροισης πληθυσμού θα καθορίσουν την προτιμότερη διέξοδο προς εκκένωση σε συνεργασία με την Πυροσβεστική και την Αστυνομία».
Το σχέδιο αποδείχθηκε προφητικό και ως προς τα μέσα εκκένωσης: «Μπορεί να καθοριστούν Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, οχήματα του Στρατού, οχήματα ιδιωτών ή και πλωτά μέσα του Λιμενικού, καθώς και ιδιώτες κάτοχοι σκαφών (επαγγελματίες ψαράδες)».
Ξεκάθαρες ήταν και οι οδηγίες προς την Τροχαία: «Είναι σημαντικό να συστήνεται η μη χρήση I.X., για την αποφυγή συμφόρησης στους κάθετους δρόμους και τη διατήρηση της βατότητας του στενού παραλιακού δρόμου. Στην περίπτωση που κριθεί αναγκαία η χρήση I.X., απαραίτητη είναι η μονοδρόμηση προς την κατεύθυνση διαφυγής». Και όλα αυτά με τη γνώση ότι «δεν υπάρχει ασφαλής χώρος συγκέντρωσης πέραν της περιοχής του camping».
Το πιο συγκλονιστικό στοιχείο του σχεδίου βρισκόταν στην τελευταία σελίδα του και στον πίνακα των «Απαιτούμενων χρόνων μεταφοράς από ενδεικτικούς χώρους συγκέντρωσης».
Από τον πίνακα αυτό προκύπτουν συγκλονιστικά στοιχεία για το πόσα λεπτά χρειάζονταν για να σωθούν ανθρώπινες ζωές, εάν η Περιφέρεια Αττικής λάμβανε την απόφαση απομάκρυνσης των κατοίκων από το Μάτι, ύστερα από εισήγηση του επικεφαλής του κλιμακίου της Πυροσβεστικής που επιχειρούσε στην περιοχή. Ο χρόνος με βάση τη μέση ταχύτητα του συγκεκριμένου μέσου (υπολογίζοντας την κυκλική διαδρομή και τον χρόνο επιβίβασης και αποβίβασης με λεωφορείο του δήμου) από το Κόκκινο Λιμανάκι στην κεντρική πλατεία της Ραφήνας ήταν της τάξης των… 13 λεπτών! Ο αντίστοιχος χρόνος από τον χώρο συγκέντρωσης στην 1η έξοδο του Νέου Βουτζά υπολογίζονταν σε 17 λεπτά και από τη 2η έξοδό του σε 21 λεπτά. Ξεκάθαροι ήταν και οι ρόλοι της κάθε υπηρεσίας ανά στόχο:
«Διασφάλιση πρόσβασης των μεγάλων οδικών αξόνων λεωφ. Μαραθώνος, λεωφ. Φλέμιγκ και παραλιακής οδού καθ’ όλο το μήκος του θαλάσσιου μετώπου. Υπεύθυνοι: Η Αστυνομία».
«Διασφάλιση πρόσβασης μικρότερων αλλά σημαντικών δρόμων όπως η Δημοκρατίας, η Δημοκρατίας (λεωφ. Ποσειδώνος), η Ιλιδος-Μεγ. Αλεξάνδρου που συνδέει τη λεωφ. Μαραθώνος με τη Δημοκρατίας, η Αραφηνιδών, η Αρίωνος από την πλευρά της Αρτέμιδας, η Τζων Κέννεντυ στην περιοχή της Αγ. Κυριακής, η οδός Καλλιτεχνών και η πρώτη έξοδος για την Καλλιτεχνούπολη και η πρώτη και δεύτερη έξοδος προς Νέο Βουτζά. Υπεύθυνη: Αστυνομία».
«Διασφάλιση πρόσβασης στο λιμάνι της Ραφήνας. Υπεύθυνο: Λιμενικό Σώμα».
«Διασφάλιση επικίνδυνων σημείων για εξάπλωση πυρκαγιάς: Τα υπάρχοντα σημεία πρατηρίων καυσίμων, πρατηρίων ξυλείας και καυσόξυλων. Υπεύθυνοι: Πυροσβεστική, Δήμος».
Η λεωφόρος Μαραθώνος, βάσει του σχεδιασμού, αποτελούσε όχι μόνο τη μοναδική έξοδο για τους οικισμούς του Νέου Βουτζά και της Καλλιτεχνούπολης, αλλά και τον χώρο συγκέντρωσης των κατοίκων τους.
«Για την περιοχή Νέος Βουτζάς προτείνεται η διαφυγή προς τους κάθετους άξονες των εξόδων, η επιβίβαση σε ΜΜΜ, ιδιωτικά λεωφορεία και οχήματα του Στρατού ή του Δήμου με στόχο την έγκαιρη έξοδο προς τη λεωφ. Μαραθώνος».
«Για την περιοχή της Καλλιτεχνούπολης προτείνεται η διαφυγή και συγκέντρωση στο αθλητικό κέντρο και η επιβίβαση σε ΜΜΜ, ιδιωτικά λεωφορεία και οχήματα του Στρατού ή του Δήμου με στόχο την έγκαιρη έξοδο προς τη λεωφ. Μαραθώνος».
Στο σχέδιο δράσης του Δήμου Ραφήνας-Πικερμίου προβλέπονται συνολικά 8 χώροι συγκέντρωσης πληγέντων ανά περίσταση:
1) Κεντρική πλατεία Ραφήνας
2) Γήπεδο Τριγλίας-Ραφήνα
3) Χώρος Γυμνασίου Ραφήνας
4) Λιμάνι Ραφήνας
5) Κεντρική πλατεία Πικερμίου.
6) Αθλητικό κέντρο Διώνης
7) Αθλητικό κέντρο Καλλιτεχνούπολης
8) Κ.Υ.-Διασταύρωση.
Ενεργοποίηση της διαδικασίας εκκένωσης:
«Σύμφωνα με το άρθρο 108 Ν.4249/2014 και την επικαιροποιημένη εγκύκλιο της ΓΓΠΠ 2934/06-05-2015 αρμόδιος για την εισήγηση εκκένωσης είναι ο εκάστοτε επικεφαλής αξιωματικός του Π.Σ. προς τον δήμαρχο και σε περίπτωση εμπλοκής περισσότερων δήμων η λήψη απόφασης λαμβάνεται από τον αρμόδιο περιφερειάρχη ή τον αντιπεριφερειάρχη».
Στο σχέδιο γινόταν ακόμη ρητή αναφορά στην ανάγκη «η οργανωμένη απομάκρυνση των κατοίκων από μια περιοχή πρέπει να γίνεται έγκαιρα και υπό προϋποθέσεις που εξασφαλίζουν τη μετακίνησή τους σε ασφαλή χώρο και την καλή οργάνωση για την ασφαλή υλοποίησή της».
Εστίαζε επίσης και στις ιδιαιτερότητες της περιοχής. «Το ανάγλυφο του εδάφους, η ποικιλία της βλάστησης, η δόμηση μέσα σε δασικές εκτάσεις, η αυξημένη δόμηση της τελευταίας εικοσαετίας και το στενό και χωρίς ρυμοτομικό σχεδιασμό οδικό δίκτυο συνθέτουν μια αρκετά σύνθετη και πολύπλοκη διαδικασία στην αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών, καθώς και σε περίπτωση ανάγκης εκκένωσης περιοχών λόγω έκτακτων αναγκών», προειδοποιούσαν οι συντάκτες του σχεδίου. Υπήρχε ακόμη και ιεράρχηση κινδύνων: «Οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι για τη διαμόρφωση των δράσεων αντιμετώπισης αλλά και ανάγκης εκκένωσης περιοχών του δήμου μας αφορούν την εκδήλωση μεγάλων δασικών πυρκαγιών και πλημμυρών, ενώ η τρωτότητα λόγω σεισμικού φαινομένου χαρακτηρίζεται χαμηλή και συνεπώς η όποια περίπτωση ανάγκης εκκένωσης θα αφορά μικρής κλίμακας δράση από πλευράς του δήμου».
Το προέβλεπε βήμα-βήμα
Η διαμόρφωση του οδικού δικτύου της περιοχής μας, η ποικιλία στο ανάγλυφο του εδάφους, η έλλειψη ασφαλών μεγάλων χώρων συγκέντρωσης πληθυσμού πέραν του κέντρου της πόλης της Ραφήνας, Πικερμίου και Καλλιτεχνούπολης λόγω του δασικού χαρακτήρα της περιοχής και της αρμοδιότητας του Δασαρχείου για τις εκτός σχεδίου πόλης περιοχές καθώς και η οικιστική ανάπτυξη στις υπόλοιπες περιοχές δυσχεραίνουν την όποια διαδικασία εκκένωσης. Ιδιαίτερα οι περιοχές του Ν. Βουτζά, της Διώνης, η περιοχή Κόκκινο Λιμανάκι, ο λόφος της Αγίας Κυριακής και η περιοχή Σκουφέικα χαρακτηρίζονται από πυκνή δασική βλάστηση (πεύκα) με υπόροφη μακία, στενούς δρόμους με ελλιπή ή και μοναδική διασύνδεση με μεγάλους οδικούς άξονες και παντελή έλλειψη μεγάλων και ασφαλών χώρων συγκέντρωσης πληθυσμού, γεγονός που καθιστά την όποια διαδικασία εκκένωσης να περιορίζεται από τον χρονικό και τοπικό παράγοντα σημαντικά. Αν δεν επιτευχθεί έτσι έγκαιρα και άμεσα η έναρξη της εκκένωσης, αυτή μπορεί να αποβεί επικίνδυνη για τον πληθυσμό. Προϋπόθεση επίσης είναι η στενή συνεργασία με τις λοιπές υπηρεσίες.
Ειδικότερα:
– Διασφάλιση πρόσβασης των μεγάλων οδικών αξόνων Λ. Μαραθώνος, Λ. Φλέμιγκ και παραλιακής οδού καθ’ όλο το μήκος του θαλάσσιου μετώπου.
Υπεύθυνη: Αστυνομία
– Διασφάλιση πρόσβασης μικρότερων αλλά σημαντικών δρόμων όπως η Δημοκρατίας, η Δημοκρατίας (Λ. Ποσειδώνος), η Ιλιδος – Μεγ. Αλεξάνδρου που συνδέει τη Λ. Μαραθώνος με τη Δημοκρατίας, η Αραφηνιδών, η Αρίωνος από την πλευρά της Αρτέμιδας, η Τζων Κέννεντυ στην περιοχή της Αγ. Κυριακής, η οδός Καλλιτεχνών και η πρώτη έξοδος για την Καλλιτεχνούπολη και η πρώτη και δεύτερη έξοδος προς Ν. Βουτζά.
Υπεύθυνη: Αστυνομία
– Διασφάλιση πρόσβασης στο λιμάνι της Ραφήνας.
Υπεύθυνο: Λιμενικό Σώμα
-Διασφάλιση επικίνδυνων σημείων για εξάπλωση πυρκαγιάς: Τα υπάρχοντα σημεία πρατηρίων καυσίμων, πρατηρίων ξυλείας και καυσόξυλων.
Υπεύθυνοι: Πυροσβεστική, Δήμος
– Διασφάλιση των προεπιλεγμένων χώρων συγκέντρωσης.
Οδοί διαφυγής
Για την περιοχή Κόκκινο Λιμανάκι είναι η παραλιακή οδός Δημοκρατίας καθ’ όλο το μήκος της με στόχο την έξοδο προς την παραλία και προς τις διεξόδους με κατεύθυνση το λιμανάκι στο Μάτι και προς τη Ραφήνα. Η διαφυγή προς τη Λ. Μαραθώνος μπορεί να είναι μη εφικτή λόγω της συνήθους κατεύθυνσης του ανέμου. Παρ’ όλα αυτά μπορεί να λειτουργεί μόνο ως έξοδος για τη διαφυγή και ως είσοδος μόνο για τα σωστικά μέσα. Οι τοπικές συνθήκες της φωτιάς, του ανέμου και της άθροισης πληθυσμού θα καθορίσουν την προτιμότερη διέξοδο προς εκκένωση σε συνεργασία με την Πυροσβεστική και την Αστυνομία. Ως μέσα εκκένωσης μπορεί να καθοριστούν ΜΜΜ, οχήματα του Στρατού, οχήματα ιδιωτών ή και πλωτά μέσα του Λιμενικού καθώς και ιδιώτες κάτοχοι σκαφών (επαγγελματίες ψαράδες). Επίσης είναι σημαντικό να συστήνεται η μη χρήση I.X., για την αποφυγή συμφόρησης στους κάθετους δρόμους και την καλή διατήρηση της βατότητας του στενού παραλιακού δρόμου. Στην περίπτωση που κριθεί αναγκαία η χρήση I.X., απαραίτητη είναι η μονοδρόμηση προς την κατεύθυνση διαφυγής. Ασφαλής χώρος συγκέντρωσης δεν υφίσταται με τις υπάρχουσες συνθήκες περιβάλλοντος και δόμησης, πέραν της περιοχής του camping.
Διαμόρφωση της κατά περίπτωση οδού διαφυγής: Πυροσβεστική
Διερεύνηση των μέσων μεταφοράς: Δήμος,
Υλοποίηση: Δήμος, Αστυνομία, Λιμενικό Σώμα
– Για την περιοχή Ν. Βουτζάς, διαφυγή προς τους κάθετους άξονες των εξόδων και την επιβίβαση σε ΜΜΜ, ιδιωτικά λεωφορεία και οχήματα του Στρατού ή του Δήμου με στόχο την έγκαιρη έξοδο προς τη Λ. Μαραθώνος.
Χώροι συγκέντρωσης: Οι έξοδοι στη Λ. Μαραθώνος
Διαμόρφωση της κατά περίπτωση οδού διαφυγής: Πυροσβεστική
Διερεύνηση των μέσων μεταφοράς: Δήμος
Υλοποίηση: Δήμος, Αστυνομία
-Για την περιοχή της Καλλιτεχνούπολης, διαφυγή και συγκέντρωση στο αθλητικό κέντρο και την επιβίβαση σε ΜΜΜ, ιδιωτικά λεωφορεία και οχήματα του Στρατού ή του Δήμου με στόχο την έγκαιρη έξοδο προς τη Λ. Μαραθώνος.
Διαμόρφωση της κατά περίπτωση οδού διαφυγής: Πυροσβεστική
Διερεύνηση των μέσων μεταφοράς: Δήμος
Υλοποίηση: Δήμος, Αστυνομία
-Για την περιοχή της Αγ. Κυριακής, διαφυγή προς την Τζων Κέννεντυ με στόχο την πρόσβαση μέσω της Αρίωνος στη Λ. Μαραθώνος ή προς την Αρτέμιδα ανάλογα με τις επικρατούσες συνθήκες ή προς τη Φλέμιγκ αντίστοιχα. Μέσα μεταφοράς (ορίζονται ανωτέρω) Χώρος συγκέντρωσης: Κατασκηνώσεις Αγ. Δημητρίου Διαμόρφωση της κατά περίπτωση οδού διαφυγής: Πυροσβεστική Διερεύνηση των μέσων μεταφοράς: Δήμος
Υλοποίηση: Δήμος, Αστυνομία
-Για την περιοχή «Σκουφέικα», η διαφυγή ορίζεται προς τη Λ. Φλέμιγκ και όποια περιοχή μπορεί να οριστεί αντίθετα προς την κατεύθυνση του ανέμου.
Διαμόρφωση της κατά περίπτωση οδού διαφυγής: Πυροσβεστική
Διερεύνηση των μέσων μεταφοράς: Δήμος
Υλοποίηση: Δήμος, Αστυνομία
Τα 3 βασικά λάθη που «θα ξανάκαναν», δείχνουν τους ενόχους
Τα επιχειρησιακά λάθη που δεν είδε ο παραιτηθείς πλέον υπουργός Προστασίας του Πολίτη Νίκος Τόσκας, τα οποία μάλιστα «θα ξανάκαναν» οι αρχηγοί της Πυροσβεστικής και της Αστυνομίας, έχουν αναδειχθεί ξεκάθαρα και δείχνουν τους ενόχους που οδήγησαν τουλάχιστον 88 ανθρώπους στον θάνατο.
1. Η διάταξη των δυνάμεων της Πυροσβεστικής
Σύμφωνα με το επιχειρησιακό σχέδιο, σε ημέρα με δείκτη επικινδυνότητας 4, όπως ήταν η 23η Ιουλίου, πυροσβεστικό όχημα χωρητικότητας ενός τόνου πρέπει να σταθμεύει στη διασταύρωση προς Διώνη – Ντράφι, σε απόσταση περίπου 3 χιλιομέτρων από το σημείο όπου ξέσπασε η φωτιά. Εως τη στιγμή που ξέσπασε η φωτιά στην Κινέτα στο σημείο βρισκόταν όχημα των 5 τόνων το οποίο, όμως, μαζί με άλλα πέντε οχήματα από την Ανατολική Αττική (Παλλήνη, Νέα Μάκρη και Κορωπί) διατάχθηκαν να διασχίσουν το Λεκανοπέδιο για να πάνε στην Κινέτα. Το απλό, να είχαν ζητηθεί δυνάμεις από όμορους νομούς, δεν έγινε.
2. Η ενημέρωση της Αστυνομίας από την Πολιτική Προστασία
Οπως προκύπτει από επώνυμες μαρτυρίες και καταγγελίες, την κρίσιμη ώρα όπου η φωτιά πλησίαζε τη Μαραθώνος και λίγο αργότερα την περνούσε η Πυροσβεστική δεν ενημέρωσε για την επικινδυνότητα την Αστυνομία, ούτε φυσικά έδωσε στοιχεία που ενδεχομένως θα μπορούσαν να προσφέρουν καλύτερη εικόνα της κατάστασης και κατά συνέπεια αντίστοιχη διαχείριση της κρίσης σε ό,τι αφορούσε την κυκλοφορία. Ο πρόεδρος της ομοσπονδίας των αξιωματικών της ΕΛ.ΑΣ. Γιάννης Κατσιαμάκος κατήγγειλε ότι έως τις 6.10 το μοιραίο απόγευμα η Πυροσβεστική δεν είχε επικοινωνήσει με την ΕΛ.ΑΣ.: «Μέχρι την ώρα που πέρασε η φωτιά τη Μαραθώνος δεν μας είχαν ενημερώσει για την επικινδυνότητά της και την κατεύθυνσή της».
3. Το έγκλημα της Μαραθώνος
Χωρίς την αναγκαία ενημέρωση από την Πυροσβεστική, που έχει αποδειχθεί πλέον ότι υποτίμησε τη φωτιά και την εκτίμησε λάθος μιλώντας για πορεία προς τον Διόνυσο, οι αστυνομικοί της Τροχαίας πήραν εντολή να κλείσουν τη λεωφόρο Μαραθώνος και να εκτρέψουν την κυκλοφορία την ώρα που η φωτιά άγγιζε τη λεωφόρο.
Οι διάλογοι στους ασυρμάτους της Αστυνομίας αποκαλύπτουν το αλαλούμ την ώρα της κρίσης, αφού οι τροχονόμοι που βρίσκονταν στη διασταύρωση της Ραφήνας λειτούργησαν χωρίς να έχουν πλήρη εικόνα της κατάστασης. Καταλυτική για το έγκλημα της Μαραθώνος είναι η μαρτυρία της συζύγου θύματος φονικής πυρκαγιάς, της κυρίας Πολύμνιας Κοσσόρα. Η κυρία Κοσσόρα μίλησε με τον σύζυγό της στις 18.17 το απόγευμα της μαύρης Δευτέρας. Ο άνδρας της είχε μόλις βγει στη Μαραθώνος από Πικέρμι και βρέθηκε καμένος στο οικόπεδο της φρίκης ενώ κατευθυνόταν από τον παραλιακό δρόμο για να πάει στη Νέα Μάκρη. Μέσα στο Μάτι που κατά τον αρχηγό της Αστυνομίας είχε ανοιχτά μόνο τα οδικά «στόμια εξόδου».
Πηγή: protothema.gr