Το μεγαλύτερο βιομηχανικό φάντασμα της χώρας, αλλά ταυτόχρονα και ένα πεδίο ευκαιρίας προς το μέλλον βρίσκεται στην περιοχή της Πτολεμαΐδας. Πρόκειται βεβαίως για το συγκρότημα παραγωγής αζωτούχων λιπασµάτων ΑΕΒΑΛ που επί δεκαετίες είχε καθοριστική συμβολή στην ανάπτυξη της ελληνικής γεωργίας, ενώ σχεδόν άλλες τόσες παραμένει εγκαταλελειμμένο. Το συγκρότημα αναπτύσσεται σε έκταση 1.707 στρεμμάτων και περιλαμβάνει 170 μεγάλα και μικρά κτίρια, η συντριπτική πλειονότητα των οποίων έχει παραδοθεί στη φθορά του χρόνου.

Από αυτή την έκταση τα 550 στρέμματα αποτελούν πλέον το ΒΙΟ.ΠΑ. (Βιοτεχνικό Πάρκο) Πτολεμαΐδας, που πρόκειται να επεκταθεί κατά 600 ακόμη στρέμματα. Το ελπιδοφόρο μήνυμα είναι ότι το τελευταίο διάστημα πυκνώνουν οι πρωτοβουλίες, κυρίως του Δήμου Εορδαίας, καθώς και άλλων φορέων για την αξιοποίηση αυτού του τεράστιου χώρου, στο πλαίσιο της στρατηγικής για τη στήριξη των περιοχών της απολιγνιτοποίησης. Ετσι, υπάρχουν αρκετές και ενδιαφέρουσες εξελίξεις για την επόμενη μέρα της ΑΕΒΑΛ.

Η πλούσια ιστορία

Ηταν 23 Απριλίου του 1960 όταν ο τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής βρέθηκε στην Πτολεμαΐδα, στον χώρο της ΑΕΒΑΛ, για να θεμελιώσει το συγκρότημα παραγωγής λιπασμάτων με στόχο την αύξηση και βελτίωση της γεωργικής παραγωγής. Το βιοµηχανικό συγκρότηµα κατασκευάστηκε µε δαπάνες του Ελληνικού Δηµοσίου από την κοινοπραξία UHDE/CASALE. Η σχετική σύµβαση υπογράφηκε στις 30 Ιανουαρίου του 1959 και η ανέγερση ολοκληρώθηκε τον Νοέµβριο του 1963, οπότε άρχισε η δοκιµαστική λειτουργία που κράτησε µέχρι τα τέλη Απριλίου του 1965. Τότε πραγματοποιήθηκε η επίσημη παραλαβή του από το Δημόσιο.

Τον Δεκέμβριο του 1964 είχε προηγηθεί η μεταβίβαση του εργοστασίου και όλων των εγκαταστάσεων στην Ελληνική Τράπεζα Βιοµηχανικής Ανάπτυξης (ΕΤΒΑ). Στις 15 Σεπτεμβρίου 1965 η ΕΤΒΑ ίδρυσε την ΑΕΒΑΛ µε µετοχικό κεφάλαιο 1,4 δισ. δραχμές, η οποία ανέλαβε τη λειτουργία του εργοστασίου.

Σκοπός της ΑΕΒΑΛ ήταν η αξιοποίηση του τοπικού λιγνίτη, µε την εξαέρωση του οποίου παραγόταν αµµωνία, που αποτελεί την κυριότερη ενδιάµεση πρώτη ύλη της λιπασµατοβιοµηχανίας λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς της σε άζωτο (82%). Τα προϊόντα της ΑΕΒΑΛ από το 1964 µέχρι και τα µέσα του 1995 ήταν αζωτούχα λιπάσµατα (νιτρικά) τα οποία παράγονταν εξ ολοκλήρου από αµµωνία, που για τον λόγο αυτό είχε χαρακτηριστεί προϊόν στρατηγικής σηµασίας. Μετά τα µέσα του 1995 και ως το οριστικό κλείσιµο της µονάδας τον Ιούλιο του 1997, η εταιρεία παρήγαγε και σύνθετα λιπάσµατα, αλλά σε περιορισμένες ποσότητες.

Η ΑΕΒΑΛ προκειµένου να αυξήσει την παραγωγή της λόγω της µεγάλης ζήτησης αζωτούχων λιπασµάτων τις δεκαετίες 1960 και 1970 προέβη σε δύο διαδοχικές επεκτάσεις. Η πρώτη το 1969-1970 για την άρση των στενωµάτων των παλιών εγκαταστάσεων, µε αποτέλεσµα τη σηµαντική βελτίωση της παραγωγής. Το συνολικό ύψος της επένδυσης ανερχόταν σε 314 εκατ. δραχμές. Η δεύτερη έγινε κατά το χρονικό διάστηµα 1971-1974 και είχε στόχο την αύξηση της παραγωγής περίπου κατά 50%. Η συνολική επενδυτική δαπάνη αυτής της φάσης ανερχόταν σε 900 εκατ. δραχμές.

Εως το 1985 όλη την παραγωγή της ΑΕΒΑΛ την απορροφούσε η ΑΤΕ, ενώ από το 1985 έως και την 1η Μαΐου του 1992, ηµεροµηνία απελευθέρωσης της αγοράς λιπασµάτων, αυτό γινόταν υποχρεωτικά από τη ΣΥΝΕΛ Α.Ε., συνεταιριστική εταιρεία µεταξύ Αγροτικής Τράπεζας και συνεταιρισµών.

Σημειώνεται ότι ο καθορισµός των τιµών αγοράς λιπασµάτων από τις ελληνικές βιοµηχανίες γινόταν έως τα τέλη Απριλίου του 1992 από το Δηµόσιο µέσω της ΣΥΝΕΛ Α.Ε., σύµφωνα µε τις διατάξεις του νόµου 760/48 µε βάση την απολογιστική κοστολόγηση. Μετά την απελευθέρωση της αγοράς και την κατάργηση του νόµου 760/48 η ΑΕΒΑΛ διέθεσε την παραγωγή της στην εσωτερική αγορά µόνη της, µέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου του 1993. Εκτοτε και έως τον Ιούλιο του 1997 διέθετε όλη την παραγωγή της µέσω της ΣΥΝΕΛ.

Ο σκληρός ανταγωνισμός και το λουκέτο

Καθώς περνούσαν τα χρόνια και με το νέο καθεστώς η εταιρεία δυσκολευόταν ολοένα περισσότερο να ανταγωνιστεί τόσο τις εγχώριες όσο και τις ξένες λιπασµατοβιοµηχανίες, καθώς τα προϊόντα της ήταν συγκριτικά ακριβότερα. Η αιτία ήταν το υψηλό κόστος παραγωγής λόγω του απαρχαιωµένου τµήµατος παραγωγής αµµωνίας και ο µεγάλος αριθµός εργαζοµένων. Ετσι, µετά το 1985 κρίθηκε αναγκαίο να εφαρµοστεί ένα πρόγραµµα εξυγίανσης που αρχικά περιελάµβανε τη διακοπή λειτουργίας των µονάδων παραγωγής θειικού οξέος και θειικής αµµωνίας. Αργότερα, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, εξαγγέλθηκε η σταδιακή διακοπή της λειτουργίας όλου του συγκροτήµατος αµµωνίας, με την ανάλογη µείωση του προσωπικού.

Η προσπάθεια αυτή όμως δεν προχώρησε γιατί τον Ιούνιο του 1991 η ΔΕΗ σταµάτησε να ηλεκτροδοτεί το εργοστάσιο, επειδή η ΑΕΒΑΛ αδυνατούσε να εξοφλήσει τα χρέη της. Και τούτο γιατί η ΣΥΝΕΛ δεν εξοφλούσε τις δικές της οφειλές προς την ΑΕΒΑΛ. Κάπως έτσι η µονάδα έπαψε να λειτουργεί για περίπου επτά µήνες και η εταιρεία υπέστη τεράστια οικονοµική ζηµία που έφτασε στο 1,5 δισ. δραχμές. Για την επαναλειτουργία της η ΑΕΒΑΛ κατέβαλε στη ΔΕΗ το ποσό των 220 εκατ. δρχαχμών. Ο ορίζοντας όμως ήταν ήδη συννεφιασμένος. Παρά τις όποιες κινήσεις, το συγκρότημα κατέβασε ρολά το 1997 και όλο σχεδόν το προσωπικό απολύθηκε.

Η ΕΤΒΑ, για να περιορίσει τη ζηµία και να ξεπληρώσει τα χρέη της εταιρείας, κυρίως προς τη ΔΕΗ, άρχισε, ύστερα από άκαρπες προσπάθειες αναζήτησης στρατηγικού επενδυτή, τη διαδικασία πλειστηριασµού. Συγκεκριµένα, έγιναν τρεις πλειστηριασµοί, αρχικά ολόκληρης της ΑΕΒΑΛ και µετά για την τµηµατική της πώληση. Τίποτα από αυτά όμως δεν ευοδώθηκε. Οπως αναφέρεται σε σχετική έκδοση του Δήμου Πτολεμαΐδας το 2007, το κλείσιµο της ΑΕΒΑΛ είχε ως αποτέλεσµα να διαταραχτούν η οικονοµική ισορροπία και η ανάπτυξη της περιοχής, αν σκεφτεί κανείς ότι πριν από την οριστική διακοπή της λειτουργίας της απασχολούνταν σε αυτή πάνω από 1.000 άτοµα. Ο δήμος ανέλαβε άμεσες πρωτοβουλίες για την επαναλειτουργία του εργοστασίου, οι οποίες όμως δεν είχαν αποτέλεσμα.

«Η ΑΕΒΑΛ αποτελεί έναν πλούτο για τον Δήμο Εορδαίας που για πολλά χρόνια μένει αναξιοποίητος», δηλώνει στο «b.s.» ο δήμαρχος Εορδαίας Παναγιώτης Πλακεντάς

Το πέρασμα στον δήμο

Στη συνέχεια, ο δήμος κινήθηκε στην κατεύθυνση απόκτησης των εγκαταστάσεων και αξιοποίησής τους προς όφελος των κατοίκων, καταθέτοντας μια σειρά προτάσεων με στόχο και την αντιμετώπιση του οξύτατου προβλήματος της ανεργίας.

Υστερα από στενή συνεργασία με την ΕΤΒΑ, το υπουργείο Ανάπτυξης και τους τοπικούς φορείς, πέτυχε να αποκτήσει την ΑΕΒΑΛ, ενώ παράλληλα η ΔΕΗ διέγραψε τα παλιά χρέη της εταιρείας.
Ετσι από το 2007 ο χώρος και οι εγκαταστάσεις της ΑΕΒΑΛ πέρασαν στα χέρια του δήμου, ο οποίος παρουσίασε τότε ένα πλάνο αξιοποίησης που προέβλεπε την ανάπτυξη οκτώ τομέων – και συγκεκριμένα: ΒΙΟ.ΠΑ. Πτολεμαΐδας, Εµπορευµατικού και Διαµετακοµιστικού Κέντρου, Θερµοκοιτίδας Επιχειρήσεων, Εκπαιδευτικής και Μουσειακής Ζώνης, Σταθµού Βαρέων Οχηµάτων, Ζώνης Ελευθέρων Συναλλαγών, Υποστηρικτικών Υπηρεσιών και Ερευνητικών Κέντρων. Εκτοτε όμως και σχεδόν έως το 2019 το μόνο ουσιαστικά που είχε γίνει ήταν η θεσμοθέτηση του ΒΙΟ.ΠΑ.

Την τελευταία διετία, ωστόσο, και με κινητήρια δύναμη το επιχειρησιακό πρόγραμμα «Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση» για τις περιοχές της απολιγνιτοποίησης και τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης υπάρχει, παρά τις καθυστερήσεις, μια κινητοποίηση του κράτους, του δήμου και των τοπικών φορέων, με στόχο αυτό το τεράστιο βιομηχανικό φάντασμα να εξελιχθεί σε πόλο ανάπτυξης.

Μονόδρομο για την αναπλήρωση των χαμένων θέσεων εργασίας λόγω της απολιγνιτοποίησης χαρακτηρίζει την αξιοποίηση της ΑΕΒΑΛ ο δήμαρχος Εορδαίας. Μιλώντας στο «business stories», ο κ. Παναγιώτης Πλακεντάς αναφέρθηκε στα συγκριτικά πλεονεκτήματα του χώρου που είναι μοναδικός όσον αφορά τα χαρακτηριστικά του και τις λειτουργικές του δυνατότητες ώστε να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας. «Στόχος μας είναι για κάθε θέση εργασίας που χάνεται με την απολιγνιτοποίηση να δημιουργείται μια νέα», τονίζει.

Ο κ. Πλακεντάς με τη θεσμική ιδιότητα του δημάρχου πήρε πάνω του την υπόθεση της ΑΕΒΑΛ από το 2019, οπότε εκλέχθηκε για πρώτη φορά, καθώς μέχρι τότε δεν είχε γίνει σχεδόν τίποτα. Την ίδια προσπάθεια με ακόμη μεγαλύτερη ένταση συνεχίζει και κατά τη δεύτερη θητεία του αναδεικνύοντας την αξιοποίηση αυτής της μεγάλης έκτασης σε κρίσιμο στοίχημα. Οπως αναφέρει χαρακτηριστικά, «η ΑΕΒΑΛ αποτελεί έναν πλούτο για τον Δήμο Εορδαίας που για πολλά χρόνια μένει αναξιοποίητος».

Ο ίδιος έχει κινητοποιηθεί με όλες τις διαθέσιμες δυνάμεις του δήμου και με δεδομένη την υποστελέχωση που υπάρχει, προχωρά το σχέδιο που προβλέπει την ανάπτυξη του ΒΙΟ.ΠΑ. σε έκταση 550 στρεμμάτων μέσω της ΒΙΟ.ΠΑ. Πτολεμαΐδας Α.Ε. (με μέτοχο κατά 99% τον Δήμο), καθώς και την αξιοποίηση των υπόλοιπων περίπου 1.150 στρεμμάτων με τη δημιουργία θεματικών ζωνών (μουσειακή, θερμοκηπιακή κ.ά.).

Ηδη έχει ολοκληρωθεί σχετική μελέτη, με χρηματοδότηση από το Πράσινο Ταμείο, η οποία καταλήγει, μεταξύ άλλων, και στο ποια από τα σχεδόν 170 κτίρια της ΑΕΒΑΛ θα κατεδαφιστούν και ποια όχι, ενώ ήδη έχουν επιλεγεί ορισμένα ως διατηρητέα, όπως το κτίριο της Διοίκησης, το Χημείο κ.ά. Παράλληλα, ο δήμος προωθεί την ανάπλαση της συνδετήριας οδού με την πόλη της Πτολεμαΐδας, καθώς και τις άλλες απαραίτητες διασυνδέσεις, ενώ υπάρχει ένας αγώνας δρόμου προκειμένου να ρυθμιστούν τα χωροταξικά ζητήματα. Σε κάθε περίπτωση, όμως, τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής είναι πολλά, όπως η διέλευση του αγωγού φυσικού αερίου που ολοκληρώνεται εντός του 2024, η ύπαρξη όλων των δικτύων ηλεκτρισμού, νερού, μελλοντικά και υδρογόνου.

Την ίδια στιγμή, ο δήμος μέσω της ΒΙΟ.ΠΑ. Πτολεμαΐδας Α.Ε. έχει απευθύνει πρόσκληση σε δεκάδες επιχειρήσεις οι οποίες ενδεχομένως επιθυμούν να εγκατασταθούν στον χώρο. Μάλιστα, όπως λένε οι πληροφορίες, το ενδιαφέρον είναι έντονο. Ηδη πριν από λίγες ημέρες το Δ.Σ. της ΒΙΟ.ΠΑ. επικύρωσε και το Δημοτικό Συμβούλιο ενέκρινε την παραχώρηση-εκμίσθωση έκτασης 45,81 στρεμμάτων για 30 χρόνια στην εταιρεία Prolacta. Πρόκειται για ελληνική εταιρεία που εδρεύει στον Νομό Κιλκίς και ασχολείται με γαλακτοκομικές και τυροκομικές δραστηριότητες. Εκτιμάται μάλιστα ότι αν οι διαδικασίες προχωρήσουν χωρίς εμπόδια, η εγκατάσταση της εταιρείας θα μπορεί να ξεκινήσει το ερχόμενο φθινόπωρο.

Το Πάρκο Υδρογόνου του ΕΚΕΤΑ

Με γοργούς ρυθμούς προχωρούν και οι διαδικασίες για το Τεχνολογικό Πάρκο Υδρογόνου από το Εθνικό Κέντρο Ερευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ), σε έκταση 20 στρεμμάτων εντός του ΒΙΟ.ΠΑ. Πρόκειται για μια επένδυση ύψους 16,5 εκατ. ευρώ που εντάσσεται στον Κόμβο Καινοτομίας Υδρογόνου (H2-Hub), ο οποίος σχεδιάζεται για την περιοχή. Οπως αναφέρει στο «b.s.» ο κ. Παναγιώτης Γραμμέλης, διευθυντής Ερευνών του ΕΚΕΤΑ, υπεύθυνος του Παραρτήματος Πτολεμαΐδας, το έργο δημοπρατήθηκε και έχει ολοκληρωθεί η αξιολόγηση των προσφορών. Το αμέσως επόμενο διάστημα αναμένεται η ανάδειξη αναδόχου ενώ για την ολοκλήρωση του έργου θα απαιτηθούν 12-18 μήνες. Επομένως, περίπου στα μέσα και προς τα τέλη του 2025 θα είναι έτοιμο και θα περιλαμβάνει φωτοβολταϊκό πάρκο ισχύος 1 MW, μονάδα ηλεκτρόλυσης, πρατήριο υδρογόνου, κυψέλες καυσίμου, μπαταρίες κ.ά.

Η Wonderplant

Παράλληλα, την επέκτασή της σε χώρο της πρώην ΑΕΒΑΛ εξετάζει και η Wonderplant, με τα πρωτοποριακά θερμοκήπια παραγωγής ντομάτας στην Πετρούσα Δράμας.
Σύμφωνα με πληροφορίες του «b.s.», υπάρχουν συζητήσεις για την ανάπτυξη νέας θερμοκηπιακής μονάδας στην περιοχή σε έκταση αρχικά 200 στρεμμάτων, με προοπτική για άλλα 150 στρέμματα.

Προς αυτή την κατεύθυνση συνηγορεί και η βεβαίωση παραγωγού που πήρε πριν από λίγες ημέρες η εταιρεία από τη Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ) για σταθμό Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού – Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης (ΣΗΘΥΑ), εγκατεστημένης ισχύος 9,6 MW και μέγιστης ισχύος παραγωγής 9,6 MW, στο πρώην εργοστάσιο της ΑΕΒΑΛ στη Δημοτική Ενότητα Πτολεμαΐδας του Δήμου Εορδαίας.

Υπενθυμίζεται ότι σε πρόσφατη δήλωσή του στο «b.s.» ο βασικός μέτοχος και αντιπρόεδρος της εταιρείας Σπύρος Θεοδωρόπουλος είχε αναφέρει ότι οι εταίροι της Wonderplant βρίσκονται σε φάση αναμονής σε σχέση με τις εκτάσεις στη Δυτική Μακεδονία, στο πλαίσιο του μεγάλου project της απολιγνιτοποίησης. Τόνισε δε ότι στον βαθμό που θα δοθούν μεγάλες εκτάσεις προς αξιοποίηση πρόθεση της εταιρείας είναι να επεκταθεί κατά πολύ ακόμη, με νέες θερμοκηπιακές μονάδες παραγωγής ντομάτας.
Η Wonderplant έχει ετοιμάσει ένα μεγάλο επενδυτικό σχέδιο ύψους άνω των 200 εκατ. ευρώ για την ανάπτυξη έξυπνης μονάδας υδροπονίας στη Δυτική Μακεδονία, στο πλαίσιο του master plan για τη δίκαιη αναπτυξιακή μετάβαση των περιοχών που θα πληγούν από τη διαδικασία της απολιγνιτοποίησης.

Διαβάστε ακόμη 

Από την Απογευματινή και τον ΔΟΛ, στην Κοραή: Ιστορικά κτίρια αποκτούν νέα ζωή (pics)

ΑΑΔΕ: Το myAADE «καταργεί» τα γκισέ στις ΔΟΥ (pic)

O Αυστραλός που έφτιαξε το πεντάστερο μπουτίκ ξενοδοχείο στη Φολέγανδρο

Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ