Ενα πολυεθνικό γαϊτανάκι επενδυτών από τις ΗΠΑ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Ιβηρική Χερσόνησο κι ένα αμερικανικό ίδρυμα με ελληνικές ρίζες συνθέτουν το παζλ γύρω από τις μπίζνες με τις ιχθυοκαλλιέργειες, αλλά και τις κινητοποιήσεις που κλιμακώνονται για τον οικονομικό και περιβαλλοντικό τους αντίκτυπο στο νησί του Πόρου – και όχι μόνο.

Στα… δίχτυα της τοπικής κοινωνίας του πανέμορφου ελληνικού νησιού του Σαρωνικού έχει πιαστεί η Avramar, μια πολυεθνική εταιρεία ιχθυοκαλλιέργειας την οποία ελέγχουν η αμερικανική Amerra Capital και η Mubadala, ένα πανίσχυρο αραβικό επενδυτικό fund που βρίσκεται πίσω και από τη χρηματοδότηση με 14 εκατ. ευρώ του Πόρου για να υποστηρίξει το κυβερνητικό σχέδιο «GR – Eco Islands» για το πρασίνισμα των ελληνικών νησιών.

Ομως η Avramar εδώ και καιρό έχει πέσει στην ξέρα των χρεών της και αναζητείται επειγόντως σχέδιο διάσωσης από τις τράπεζες για δάνεια ύψους 350 εκατ. ευρώ. Αν και η κοινωνία του Πόρου περιμένει με αγωνία τις μετοχικές εξελίξεις στην Avramar, καθώς τις συνδέει και με τα επόμενα βήματα του σχεδιασμού της στο νησί, αυτό δεν την εμποδίζει να διατρανώνει την αντίθεσή της για τα επεκτατικά σχέδια της πολυεθνικής. Αφορμή για τις έντονες αντιδράσεις της μικρής κοινωνίας είναι ότι ο Πόρος των 4.000 μόνιμων κατοίκων είναι μία από τις περιοχές της χώρας όπου προβλέπεται με βάση τον εθνικό σχεδιασμό η δημιουργία Περιοχής Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών (ΠΟΑΥ).

Με το νέο μοντέλο ανάπτυξης η χώρα μας ευθυγραμμίζεται με την ευρωπαϊκή οδηγία, με στόχο έναν καλύτερο θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό που θα οριοθετεί τις υδατοκαλλιέργειες στην Ελλάδα. Μέχρι σήμερα το περιβάλλον λειτουργούσε άναρχα, καθώς όποιος σχεδίαζε μια αντίστοιχη δραστηριότητα μπορούσε να επιλέξει μια περιοχή και με τη σχετική αδειοδότηση να εγκαταστήσει ένα έργο.

Για ΠΟΑΥ έχουν κατατεθεί έως σήμερα 25 αιτήματα για τον χαρακτηρισμό και την οριοθέτησή τους σε όλη την επικράτεια, από τα οποία έχουν θεσμοθετηθεί επτά. Οι περιοχές που καλύπτουν τον σχεδιασμό είναι του Ιονίου πελάγους, του Αμβρακικού, του Κορινθιακού, του Αργολικού, του Σαρωνικού, του Βόρειου & Νότιου Ευβοϊκού και του Θερμαϊκού κόλπου, καθώς και περιοχές του βορείου και νοτίου Αιγαίου.

Μάλιστα από τα 25 αυτά αιτήματα τα 15 εντοπίζονται εντός περιοχών ιδιαίτερα ανεπτυγμένων για υδατοκαλλιέργειες, στις οποίες παρατηρείται μεγάλος αριθμός υφιστάμενων μονάδων, όπως ο Αστακός, ο Αμβρακικός και η Εύβοια.  Η χωροθέτηση των περιοχών αυτών όμως έχει ανοίξει και δικαστικά μέτωπα, καθώς υπάρχει ήδη μία προσφυγή κατά του Προεδρικού Διατάγματος που νομιμοποιεί και επιτρέπει την εγκατάσταση νέων μονάδων ιχθυοκαλλιέργειας στις Εχινάδες και στην ακτογραμμή Αστακού – Μύτικα.

24 φορές πάνω!

Με βάση τον νέο σχεδιασμό, η έκταση των υδατοκαλλιεργειών προβλέπεται να επεκταθεί από 9.800 στρέμματα σε 240.000 σε όλη την Ελλάδα, που είναι 24 φορές πάνω σε επίπεδο μεγεθών. Οι 8 μεγαλύτερες περιοχές επέκτασης θα έχουν η καθεμία ξεχωριστά 2-3 φορές μεγαλύτερη έκταση από αυτή που υπάρχει σήμερα σε όλη τη χώρα.

Οι ελληνικές ιχθυοκαλλιέργειες παράγουν κυρίως λαβράκι και τσιπούρες, δύο σαρκοφάγα είδη που αποτελούν το 96% των ελληνικών ιχθυοκαλλιεργειών με παραγωγή 131.000 τόνους ετησίως. Οι προκλήσεις είναι μεγάλες, καθώς αποτελούν έναν από τους πιο σημαντικούς κλάδους του πρωτογενούς τομέα ζωικής παραγωγής και η Ελλάδα μία από τις κορυφαίες χώρες στην παραγωγή μεσογειακών ειδών σε ευρωπαϊκό αλλά και διεθνές επίπεδο με περίπου 12.000 έμμεσα και άμεσα εργαζομένους. Ομως το μοντέλο ανάπτυξης και λειτουργίας δέχεται έντονη κριτική. Η Ελληνική Οργάνωση Παραγωγών Υδατοκαλλιέργειας (ΕΛΟΠΥ), σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν προ ημερών στο διεθνές συνέδριο «Seas of Change» που πραγματοποιήθηκε στον Πόρο, υποστηρίζει ότι τα ελληνικά ιχθυοτροφεία χρησιμοποιούν 1,2 κιλά άγρια ψάρια για να δημιουργήσουν 1 κιλό εκτρεφόμενων!

Αυτό, όπως επισημαίνεται, σημαίνει ότι για να παραχθούν 131.000 τόνοι ψαριών από υδατοκαλλιέργειες απαιτούνται 157.200 τόνοι άγριων ψαριών. Δηλαδή, όπως τονίζουν άνθρωποι του αμερικανικού ιδρύματος Rauch που χρηματοδότησε τη μελέτη για τις επιπτώσεις των επίμαχων επενδύσεων στην οικονομία και το περιβάλλον του Πόρου, για να παρασκευαστεί η πρωτεΐνη που χρειάζεται ο πλανήτης θα πρέπει καταναλωθούν περισσότερα ψάρια – δηλαδή περισσότερη πρωτεΐνη από εκείνη που παράγουν. Δίχως φυσικά να προσμετρώνται οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη ρύπανση της θαλάσσιας βιομηχανίας από πλαστικά απόβλητα και φελιζόλ, αλλά και οι ποσότητες χημικών αντιβιοτικών για την αντιμετώπιση και πρόληψη ασθενειών στα ψάρια που έχουν ως αποτέλεσμα να χάνουν οι εταιρείες το 20% με 30% της παραγωγής τους.

Ποια είναι η Avramar

Η Avramar είναι η μεγαλύτερη εταιρεία ιχθυοκαλλιεργειών στην Ελλάδα, με μονάδες παραγωγής στο Αιγαίο και το Ιόνιο, κυρίαρχη στις ελληνικές θάλασσες καθώς ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής παραγωγής ψαριών, με πωλήσεις σε περισσότερες από 30 χώρες. Το DNΑ της στην Ελλάδα προέρχεται από την Ανδρομέδα, τη Σελόντα, τον Νηρέα και τον Περσέα, αφού οι τέσσερις αυτές ιστορικές ελληνικές εταιρείες οδηγήθηκαν υπό το βάρος των χρεών τους στην ενοποίηση και στη δημιουργία μιας γιγαντιαίας εταιρείας υπό την Avramar. To… μεγάλο ψάρι έφαγε το μικρό, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς, παρά τους κραδασμούς που δέχεται ο ηγέτης των ελληνικών ιχθυοκαλλιεργειών.

Τους τελευταίους μήνες προτεραιότητα των μετόχων της Avramar είναι το σχέδιο σωτηρίας της επιχείρησης, που υποστηρίζεται από τις τράπεζες με μια ενδιάμεση χρηματοδότηση ύψους 20 εκατ. ευρώ. Απώτερος σκοπός είναι η προσέλκυση νέων επενδυτών (σ.σ.: ως ενδιαφερόμενοι προβάλλουν το ισπανικό fund Atitlan, η αραβική ADQ και η ελληνική Philosofish) που θα της επιτρέψουν να ενστερνιστεί ένα βιώσιμο μοντέλο λειτουργίας. Τα χρήματα αυτά όμως δεν είναι αρκετά για να κρατήσουν ζωντανή για πολύ την εταιρεία και να διατηρήσουν σε ικανοποιητικά επίπεδα την παραγωγή της. Γι’ αυτό και οι επόμενες μέρες είναι καθοριστικές για το μέλλον της επιχείρησης, η οποία κουβαλά τα οικονομικά βάρη των ιστορικών εταιρειών που εξαγόρασε, διοικητικές αναταράξεις και μεγάλα ανοίγματα σε προμηθευτές που έχουν επιπτώσεις συνολικά στον κλάδο.

Πριν από την έκδοση Π.Δ.

Η Avramar πιέζει να προχωρήσουν οι νέες χωροθετήσεις από καιρό και είναι πίσω από την εκπόνηση της περιβαλλοντικής μελέτης για την ΠΟΑΥ του Πόρου. Ο σχεδιασμός για το νησί βρίσκεται ένα βήμα πριν την έκδοση του Προεδρικού Διατάγματος, με την κοινωνία να είναι ανάστατη, εκτιμώντας ότι η ψήφισή του  θα δημιουργήσει τετελεσμένα για το νησί με μη αναστρέψιμη πορεία.

Η πρόεδρος του Rauch Εύα Ντουζίνα δεν κρύβει τον προβληματισμό της. Η οικογένειά της έχει καταγωγή από τον Πόρο και η ίδια έζησε για μεγάλα χρονικά διαστήματα στο νησί. Ως υπήκοος της Ελλάδας και των ΗΠΑ, έχει, όπως λέει, μεγάλο ενδιαφέρον για τον τόπο, για το τι μπορεί να γίνει ώστε να διατηρηθεί η πλούσια ιστορία του νησιού και να διασφαλιστεί η μελλοντική οικονομική ανάπτυξη και η πολιτιστική του ζωντάνια. Εκφράζει όμως αμφιβολίες αν τα κυοφορούμενα σχέδια μπορούν να διατηρήσουν αναλλοίωτη τη φυσιογνωμία του νησιού που ζει από την ιστιοπλοΐα και τα πολυτελή γιοτ. Οπως επισημαίνει η ίδια, οι Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) των επενδύσεων στην εκτροφή ψαριών χρειάζεται να επικαιροποιηθούν με τα νεότερα δεδομένα, να γίνει ουσιαστική διαβούλευση με την τοπική κοινωνία και σωστές αναλύσεις με διαφανή τρόπο. Εκφράζει μάλιστα την ελπίδα η ελληνική κυβέρνηση να ενισχύσει τις απαιτήσεις και την αυστηρότητα των ελέγχων των περιβαλλοντικών μελετών ώστε να προστατευτεί το περιβάλλον και να επιτραπεί στους πολίτες να έχουν λόγο στον σχεδιασμό. Οι κοινωνίες, παρότι τα πρότζεκτ για τις υδατοκαλλιέργειες έχουν επιπτώσεις και μεταβάλλουν το αναπτυξιακό μοντέλο κάθε περιοχής, δηλώνουν άγνοια. Μόνο 1 στους 10 Ελληνες γνωρίζει τα σχέδια επέκτασης των υδατοκαλλιεργειών και ακόμη λιγότεροι κατανοούν τον πλήρη αντίκτυπό τους, καθώς οι διαβουλεύσεις γίνονται με προσχηματικό τρόπο.

Από την άλλη πλευρά, οι μελέτες που αποτυπώνουν τον σχεδιασμό και την κλίμακα των επιπτώσεων στο περιβάλλον εμφανίζουν ελλιπή και παρωχημένα δεδομένα ή αποκρύπτουν στοιχεία και συχνά αποτελούν συρραφή πανομοιότυπων μελετών.

«Το να επιτρέπουμε τόσο χαλαρά κριτήρια στις ΜΠΕ αποτελεί βαριά αμέλεια και απειλή για τη χώρα μας», σημείωσε η κυρία Ντουζίνα στο πρόσφατο συνέδριο «Seas of Change» που πραγματοποιήθηκε στον Πόρο με πρωτοβουλία του ιδρύματος σε συνεργασία με τη Μη Κερδοσκοπική Οργάνωση «Καθετή» που αποσκοπεί στην υιοθέτηση ενός βιώσιμου μοντέλου ανάπτυξης του νησιού.

Ο σχεδιασμός

Η νέα οργανωμένη ανάπτυξη στον Πόρο σχεδιάζεται στο βόρειο τμήμα του νησιού απέναντι από τις ακτές της Αττικής, τα Μέθανα και την Αίγινα. Την ίδια στιγμή, ανάλογα πλάνα για τη χωροθέτηση οργανωμένων περιοχών υδατοκαλλιέργειας δρομολογούνται και σε άλλες περιοχές, όπως Εχινάδες – Αιτωλοακαρνανία, Λέσβος, Αμβρακικός, Κορινθία – Αργολίδα, Αργολίδα – Αρκαδία – Μέθανα.

Το νησί, όπως λένε οι κάτοικοι, έχει παράδοση στις υδατοκαλλιέργειες που λειτούργησαν πριν από 40 χρόνια από ντόπιους επιχειρηματίες, οι οποίοι όμως τις εγκατέλειψαν γρήγορα για τον τουρισμό, κατεβάζοντας ρολά ή μεταβιβάζοντας τις εταιρείες τους σε μεγαλύτερες. Στην περιοχή υπάρχουν ήδη κάποιες περιορισμένες υδατοκαλλιέργειες, η παραγωγή των οποίων θα πολλαπλασιαστεί με στόχο -βάσει του σχεδιασμού- να καταλάβει το 25% της ακτογραμμής του Πόρου, δεσμεύοντας συνολικά 95 στρέμματα.

Ο κ. Τάσος Λαδάς, πρόεδρος Συλλόγου Επαγγελματιών Αλιέων του νησιού που μας ξεναγεί με το καΐκι του στο καταπράσινο νησί, δείχνει ανήσυχος για τις επιπτώσεις που θα έχουν στο περιβάλλον και στο θαλάσσιο οικοσύστημα οι πρόσθετες υδατοκαλλιέργειες. Ο ίδιος αναφέρει ότι υπάρχουν επιπτώσεις και στο τουριστικό προϊόν του νησιού, καθώς κάποιοι πανέμορφοι κόλποι του Πόρου βγαίνουν… σε καραντίνα. Τα πανέμορφα καταπράσινα νερά της θάλασσας έχουν πάψει να μαγνητίζουν το βλέμμα των τουριστών, αφού κανείς δεν θέλει να κολυμπά με θέα τα κλουβιά των ψαριών. Το νησί, αναφέρει ο κ. Λαδάς, δεν μπορεί να αξιοποιηθεί για περαιτέρω τουριστική ανάπτυξη, ούτε για τον ελλιμενισμό κάποιων σκαφών, ούτε για κολύμπι.

Νεκρή φύση

Στο ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε πρόσφατα στη Διεθνή Διάσκεψη για τους Ωκεανούς που έγινε στην Αθήνα, η εικόνα από τον βυθό του Πόρου, όπου είναι εγκατεστημένες οι υδατοκαλλιέργειες, εμφανίζεται αποκαρδιωτική.

Τα πλούσια λιβάδια Ποσειδωνίας έχουν εξαφανιστεί και μέσα στον βυθό κυριαρχούν τα σκουπίδια. Πρόκειται για εκατοντάδες ελαστικά από καουτσούκ σε αποσύνθεση που χρησιμοποιήθηκαν στο παρελθόν για να συγκρατούν τα εγκαταλελειμμένα δίχτυα, καθώς οι ντόπιοι υποστηρίζουν ότι η εταιρεία ιχθυοκαλλιεργειών δεν αναλαμβάνει καμία ευθύνη για τον καθαρισμό.

Η οργάνωση Ozon έχει κάνει εκτεταμένη ανάλυση της ρύπανσης από τα ιχθυοτροφεία και έχει διαπιστώσει ότι η μεγαλύτερη ρύπανση από φελιζόλ προέρχεται από τα ιχθυοτροφεία και όχι από την εμπορική αλιεία. Η ρύπανση εκτιμάται ότι θα πολλαπλασιαστεί με την αύξηση του αριθμού των ιχθυοτροφείων.

Σύμφωνα με την ΜΠΕ, στον Πόρο απελευθερώνονται στη θάλασσα κατά μέσο όρο 16,8 τόνοι οργανικών αποβλήτων καθημερινά. Σήμερα το νησί παράγει 1.000 τόνους ψαριών τον χρόνο και με την περιοχή της οργανωμένης ανάπτυξης ιχθυοκαλλιεργειών το νούμερο αυτό θα φτάσει στις 8.800 τόνους. Ο σχεδιασμός, όπως τονίζουν στην «Καθετή», είναι η αύξηση της έκτασης των ιχθυοκαλλιεργειών κατά 28 φορές, στα 2.700 στρέμματα. Κι αυτό το όριο θα ισχύει για την πρώτη πενταετία της ανάπτυξης, καθώς αμέσως μετά ο φορέας διαχείρισης θα μπορεί να αυξήσει περαιτέρω την παραγωγή του.

Λεζάντα κεντρικής φωτογραφίας: Η πρόεδρος αμερικανικού ιδρύματος Rauch Εύα Ντουζίνα

Διαβάστε ακόμη 

ΕΚΤ: Πληθωρισμός Απριλίου και ΑΕΠ «κλειδώνουν» τη μείωση των επιτοκίων τον Ιούνιο

D-Day για το deal Viva Wallet & JP: Η πρώτη δίκη στο Λονδίνο και τα «όπλα» των μετόχων

Οι χιμπατζήδες βελτιώνουν τις δεξιότητες τους όσο μεγαλώνουν (vid + γράφημα)

Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ