Σε μια πιο βιοτεχνική οικονομία, όπως αυτή που αναπτυσσόταν σε κάποιες όχι και τόσο παλιότερες εποχές, προωθεί στις χώρες-μέλη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. «Mην το πετάς αν μπορείς να το επισκευάσεις!». Αυτή είναι η κεντρική ιδέα μιας νέας Κοινοτικής Οδηγίας για την προώθηση της επισκευής αγαθών. Οι νέοι κανόνες ενθαρρύνουν την πιο βιώσιμη κατανάλωση διευκολύνοντας την επισκευή ελαττωματικών προϊόντων και ενθαρρύνοντας τους καταναλωτές να τα επισκευάζουν αντί να τα αντικαθιστούν. Η εν λόγω Οδηγία θα ωφελήσει τους καταναλωτές να αποφύγουν το κόστος αγοράς νέων προϊόντων, θα μειώσει τα απόβλητα, τη σπατάλη πόρων και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Τα κράτη-μέλη έχουν πλέον προθεσμία έως τις 31 Ιουλίου του 2026 για να μεταφέρουν την Οδηγία στο εθνικό τους Δίκαιο. Πόσο απλή, όμως, είναι η συγκεκριμένη μετάβαση τόσο σε επίπεδο αλλαγής νοοτροπίας όσο και επί της ουσίας, αφού μια τέτοια αλλαγή δεν είναι χωρίς κόστος.

Τα θετικά και τα αρνητικά

Η βιομηχανική παραγωγή εκ των πραγμάτων θα μειωθεί. Ισως αυτό να κοστίσει σε θέσεις εργασίας, λένε πηγές με γνώση του θέματος. Πόσο κόσμο χρειάζεσαι για επισκευές και πόσο για παραγωγή;
Η καταναλωτική κοινωνία στήριξε για τουλάχιστον τρεις γενιές την ισχυρή ανάπτυξη των οικονομιών της Ε.Ε. Αν καταναλώνουμε και παράγουμε λιγότερο, τότε πόσος κίνδυνος υπάρχει να περιοριστούν η ανάπτυξη και η ευμάρεια της κοινωνίας μας;
Από την άλλη πλευρά, τα διαρκή καταναλωτικά αγαθά θα πρέπει να κατασκευάζονται κατά τέτοιον τρόπο που να αντέχουν περισσότερο στον χρόνο. Θα είναι ακριβότερα και καλύτερα, επομένως θα διαθέτουν μια άλλου είδους προστιθέμενη αξία. Το design τους δεν θα αλλάζει σε χρόνο dt και τα αγαθά θα προορίζονται να γεράσουν μαζί μας, που λέει ο λόγος.

Η ανάπτυξη βιοτεχνίας επισκευών θα διαμορφώσει νέες συνθήκες εργασίας που θα απαιτήσει άλλη εκπαίδευση, καθώς τέχνες χαμένες από το παρελθόν θα κάνουν την επανεμφάνισή τους. Οι παλιότεροι μιλούσαν για τον «κατσαβιδάκια» (τεχνίτη επισκευής ηλεκτρικών συσκευών), τον τσαγκάρη, τη μοδίστρα και πολλά επαγγέλματα τα οποία εξαφανίστηκαν όχι γιατί εξέλειψε το αντικείμενο της ενασχόλησής τους, αλλά γιατί η επισκευή έγινε πολύ ακριβή υπόθεση, πολύ πιο ακριβή από την αντικατάσταση.

Λόγω κλίματος και ανθρακικού αποτυπώματος, ωστόσο, τα πράγματα αλλάζουν και μάλλον επιτάσσουν αυτό που θα λέγαμε «επιστροφή στις ρίζες».
«Οι νέοι κανόνες θα δώσουν τη δυνατότητα επισκευής προϊόντων όχι μόνο κατά τη διάρκεια της νόμιμης εγγύησης. Αυτό θα συμβάλει και στην ανάπτυξη ολόκληρου του οικοσυστήματος της επισκευής, της επαναχρησιμοποίησης και της ανασυσκευασίας των προϊόντων», δήλωσε ο επίτροπος Δικαιοσύνης Ντιντιέ Ρεντέρς.

Η Κοινοτική Οδηγία

Σύμφωνα με τη νέα Οδηγία, οι κατασκευαστές ορισμένων προϊόντων, όπως ψυγεία, έξυπνα τηλέφωνα κ.ά., θα υποχρεούνται να προσφέρουν εγκαίρως υπηρεσίες επισκευής στους καταναλωτές σε εύλογη τιμή. Προκειμένου να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή αγορά στον τομέα των επισκευών, οι νέοι κανόνες απαιτούν από τους κατασκευαστές να προσφέρουν ανταλλακτικά σε εύλογη τιμή και τους απαγορεύουν να αρνούνται την επισκευή ή να εφαρμόζουν πρακτικές που την εμποδίζουν. Για να μπορούν οι καταναλωτές να βρίσκουν ελκυστικές λύσεις επισκευής, θα υπάρχει μια ευρωπαϊκή πλατφόρμα επισκευών που θα τους βοηθά να βρίσκουν εύκολα επαγγελματίες επισκευαστές. Η νέα Οδηγία παρέχει επίσης στους καταναλωτές ένα νέο δικαίωμα παράτασης κατά ένα έτος της νόμιμης εγγύησης, αν επιλέξουν την επισκευή ενός ελαττωματικού προϊόντος αντί της αντικατάστασής του από τον πωλητή. Και όλα αυτά με μια πανευρωπαϊκή ταυτότητα και εντέλει με μια πανευρωπαϊκή εγγύηση, όπου αυτό είναι εφικτό.
Η Κοινοτική Οδηγία επιχειρεί να θέσει κανόνες που τα κράτη-μέλη θα εφαρμόσουν έως τις 31 Ιουλίου του 2026 και οι οποίοι θα αφορούν διαρκή καταναλωτικά αγαθά υψηλής προστιθέμενης αξίας.

Νέα νοοτροπία, νέες αγορές

Ωστόσο η νοοτροπία αυτή έχει αρχίσει να κατακλύζει την Ευρώπη και, κυρίως, τις νέες γενιές. Μεταχειρισμένα είδη μόδας, αναπαλαιώσεις των πάντων, μεταχειρισμένα έπιπλα, ηλεκτρικές συσκευές αλλάζουν χέρια και στήνουν μια ολόκληρη βιοτεχνία – βιομηχανία δίπλα στην κανονική, μια οικονομία που επιδιώκει μικρότερο ανθρακικό αποτύπωμα και έχει προκύψει: α) από την αποδόμηση της καταναλωτικής μανίας ως τρόπου ζωής, και β) από μια επενδυτική ευκαιρία που δίνουν τα ίδια τα μεταχειρισμένα αγαθά τα οποία με τη σειρά τους αναζητούν κι αυτά τη δεύτερη ευκαιρία τους. Προς το παρόν η τάση στην πραγματική αγορά δεν είναι τόσο εξαπλωμένη, όμως στο Διαδίκτυο η τάση των «δευτεράδικων» κάθε λογής κάνει θραύση. Πλατφόρμες όπως η Vendora ή του Marketplace στο Facebook κάνουν χρυσές δουλειές. Αν και τα μεγέθη δεν είναι αποτυπωμένα -άλλωστε, οι επισκευές πάντοτε κινούνταν σε θολά νερά-, φαίνεται όμως ότι η τάση αυτή τείνει να γίνει όλο και πιο οργανωμένη.
Σε αυτό το χρυσάφι λοιπόν η Ευρώπη έρχεται να βάλει την πινελιά της.

Η Οδηγία είναι ένα από τα πολλά νομοθετήματα που στοχεύουν συλλογικά στην παράταση της διάρκειας ζωής των καταναλωτικών προϊόντων. Συμπληρώνει τη δράση της Ενωσης, στο πλαίσιο του οικολογικού σχεδιασμού, βάσει της Οδηγίας για τον οικολογικό σχεδιασμό, η οποία θα αντικατασταθεί από τον Κανονισμό για τον οικολογικό σχεδιασμό για βιώσιμα προϊόντα.
Αποσκοπεί στο να ενθαρρύνει τους καταναλωτές να χρησιμοποιούν τα αγαθά τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα αποτρέποντας έτσι την πρόωρη απόρριψη επισκευάσιμων αγαθών. Θεσπίζει μια σειρά μέτρων για την προώθηση της επισκευής:

■ Οι κατασκευαστές προϊόντων (π.χ. ψυγεία, smartphones κ.ά.) που υπόκεινται σε απαιτήσεις επισκευής στη νομοθεσία της Ε.Ε. θα πρέπει να επισκευάσουν τα προϊόντα αυτά εντός εύλογου χρόνου και σε λογική τιμή. Τέτοιες απαιτήσεις επισκευασιμότητας ορίζονται στη νομοθεσία για το συγκεκριμένο προϊόν, κυρίως για την εφαρμογή της Οδηγίας για τον οικολογικό σχεδιασμό και του Κανονισμού για τον οικολογικό σχεδιασμό για βιώσιμα προϊόντα που αναφέρθηκαν προηγουμένως. Επιπλέον, οι κατασκευαστές θα απαγορεύεται να χρησιμοποιούν συμβατικές ρήτρες, τεχνικές υλικού ή λογισμικού που εμποδίζουν την επισκευή των προϊόντων. Θα υποχρεωθούν επίσης να παρέχουν πρόσβαση σε ανταλλακτικά σε λογικές τιμές.

■ Οι κατασκευαστές υποχρεούνται να παρέχουν στους καταναλωτές πληροφορίες σχετικά με τις υπηρεσίες επισκευής τους με εύκολα προσβάσιμο τρόπο. Αυτό θα μπορούσε να γίνει, για παράδειγμα, στον ιστότοπό τους ή σε εγχειρίδια οδηγιών. Επιπλέον, θα πρέπει να ενημερώνουν τους καταναλωτές σε μια ιστοσελίδα δωρεάν πρόσβασης για τις ενδεικτικές τιμές που χρεώνονται για τυπικές επισκευές. Αυτές οι υποχρεώσεις συμπληρώνουν τη νομοθεσία για το συγκεκριμένο προϊόν που απαιτεί από τους κατασκευαστές να παρέχουν πληροφορίες σε ιστότοπους σχετικά με τα ανταλλακτικά και τις ενδεικτικές τιμές του.

Ενδιαφέροντα στατιστικά

Η οικονομία της μεταπώλησης εκτιμάται πως θα αυξηθεί στα 77 δισ. δολάρια έως το 2025, σύμφωνα με τη ThredUp, στο πλαίσιο της ευαισθητοποίησης των καταναλωτών σχετικά με τις επιπτώσεις της μόδας και των αποβλήτων στο περιβάλλον. Παράλληλα με τη μεταπώληση, το κίνημα του δικαιώματος για επισκευή αυξάνεται επίσης μέσω νέας νομοθεσίας στο Ηνωμένο Βασίλειο και τώρα και στην Ευρώπη. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της musicMagpie, που διαθέτει δύο εργαστήρια στο Ηνωμένο Βασίλειο και ένα στις ΗΠΑ, όπου ανακατασκευάζει όλα τα είδη των ανεπιθύμητων ηλεκτρονικών συσκευών – περίπου 400.000 τεχνολογικά είδη κάθε χρόνο.

Ο μέσος Βρετανός διαθέτει προϊόντα τεχνολογίας που πλέον δεν χρησιμοποιεί και αυτά αξίζουν κατά μέσο όρο 700 ευρώ. Το μέγεθος αυτό αντιστοιχεί σε 18,50 δισ. ευρώ, αν σκεφτεί κανείς πόσα τέτοια προϊόντα βρίσκονται αναξιοποίητα σε βρετανικά σπίτια. Και αν αυτό το ποσό αφορά μόνο μια χώρα, μπορεί να αναλογιστεί κανείς τι συμβαίνει σε παγκόσμιο επίπεδο.

Από την άλλη πλευρά, ο ΟΗΕ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τα ηλεκτρονικά απόβλητα. Οτιδήποτε έχει πρίζα ή μπαταρία ανήκει στο ταχύτερα αυξανόμενο ρεύμα οικιακών αποβλήτων στον κόσμο. Τα δεδομένα των Ηνωμένων Εθνών δείχνουν ότι ο κόσμος παρήγαγε 53,6 εκατομμύρια μετρικούς τόνους ηλεκτρονικών αποβλήτων το 2019 και μόνο το 17,4% αυτών ανακυκλώθηκε.

Εν τω μεταξύ, το φόρουμ Waste Electrical and Electronic Equipment (WEEE), ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός με έδρα τις Βρυξέλλες, εκτιμά ότι μόνο το 2022 απορρίφθηκαν περισσότερα από 5,3 δισεκατομμύρια κινητά τηλέφωνα. Χρυσός, ασήμι, χαλκός, πλατίνα και άλλα υψηλής αξίας ανακτήσιμα υλικά, αξίας περίπου 55 δισ. ευρώ, απορρίπτονται ή καίγονται χρόνο με τον χρόνο, αντί να συλλέγονται για επεξεργασία και επαναχρησιμοποίηση.

Βέβαια στο κίνημα αυτό ευαισθητοποιούνται και οι εταιρείες που δεν θέλουν να μειώσουν το πελατολόγιό τους ξαφνικά. Η Vodafone λάνσαρε μια σειρά επισκευασμένων τηλεφώνων προσφέροντας μάλιστα διετή εγγύηση καθώς σε έρευνα που διεξήχθη για λογαριασμό της βρετανικής πολυεθνικής διαπιστώθηκε ότι το 73% από τους 2.000 συμμετέχοντες θα σκεφτόταν να αγοράσει ένα μεταχειρισμένο τηλέφωνο για να εξοικονομήσει χρήματα.
Το eBay επανεστιάζει στις πωλήσεις από δεύτερο χέρι. Αυτό οφείλεται, εν μέρει, στην τελευταία έρευνα του ψηφιακού retailer, η οποία αποκάλυψε ότι το 52% των καταναλωτών ήταν πρόθυμο να ψωνίσει μεταχειρισμένα ή επιδιορθωμένα προϊόντα.

Και στην Ελλάδα

Ενας στους δύο Ελληνες έχει αγοράσει τουλάχιστον ένα είδος από πηγή μεταχειρισμένων ειδών ή αλλιώς από δεύτερο χέρι, σύμφωνα με στοιχεία έρευνας που πραγματοποίησε πέρυσι η Focus Bari/YouGov. Εκτός από ρούχα, οι Ελληνες αγοράζουν και μεταχειρισμένες συσκευές, κυρίως smartphones. Μέσα στο 2023 το 1/3 των Ελλήνων αγόρασε μια μεταχειρισμένη συσκευή, κατά κύριο λόγο κινητό τηλέφωνο, ενώ το 49% των καταναλωτών εξετάζει θετικά το ενδεχόμενο μιας τέτοιας αγοράς.

Αν νομίζετε ότι αυτά είναι μικρές αλλαγές για τις βιομηχανίες, η απάντηση είναι πως δεν είναι. Πέρα από την αλλαγή κουλτούρας -αυτή θα έρθει σχετικά εύκολα-, το σημαντικότερο είναι πως όσοι προορίζουν τα προϊόντα τους για τις ευρωπαϊκές αγορές θα πρέπει να αλλάξουν τις μεθόδους παραγωγής. Τα φθηνά προϊόντα θα αντικατασταθούν με προϊόντα μεγαλύτερης αντοχής και προδιαγραφών και για να αντέχουν, αλλά και για να επισκευάζονται.

Τι θα γίνει όμως με τα χιλιάδες κινεζικά προϊόντα που έχουν κατακλύσει την ευρωπαϊκή αγορά και των οποίων η διάρκεια ζωής είναι σχετικώς περιορισμένη; Τι θα γίνει με τους αντιπροσώπους τους στην Ευρώπη; Πώς θα συμπεριφερθεί η βιομηχανία marketing;
Τι θα γίνει με τα προϊόντα μιας ή λίγων χρήσεων; Eρωτήματα απλά μεν, που όμως οδηγούν σε μια εξαιρετικά διαφορετική φυσιογνωμία αγοράς από αυτή που εμείς ως καταναλωτές έχουμε συνηθίσει να κινούμαστε.

Μήπως τελικά με τον τρόπο αυτό η Ευρώπη δεν εκθέτει σε κίνδυνο αλλά επιχειρεί να προστατεύσει ακόμη περισσότερο όση βιομηχανία τής απέμεινε; Oι απαντήσεις θα έρθουν σιγά-σιγά και στην ώρα τους. Προς το παρόν, γίνεται μια νέα αρχή και δίνεται μια δεύτερη ευκαιρία ζωής στα μεταχειρισμένα μας.

Διαβάστε ακόμη

Γκάνα: Ανοίγει το πρώτο διυλιστήριο χρυσού με προμηθευτές τα μικρά ορυχεία και τους «galamsey»

Πιο πολύτιμα από ποτέ τα χρυσά μετάλλια των Ολυμπιακών – Τι τα κάνουν οι Ολυμπιονίκες

Φωτιά κοντά σε σπίτια στον Βαρνάβα – Μέτωπο και σε Μέγαρα, Φιλιάτες και Λαγκαδά (tweets) (upd)

Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ